Το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, γιορτάζοντας τα 150 χρόνια από την γέννηση του Τσέχοφ, παρουσιάζει τον «Βυσσινόκηπο», το τελευταίο αριστούργημα του Ρώσου συγγραφέα, στο Badminton

Το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, γιορτάζοντας τα 150 χρόνια από την γέννηση του Τσέχοφ, παρουσιάζει τον «Βυσσινόκηπο», το τελευταίο αριστούργημα του Ρώσου συγγραφέα, στο Badminton

«Κωμωδία» χαρακτήριζε ο Τσέχοφ τον «Βυσσινόκηπο», το ύστατο και κορυφαίο δημιούργημά του. «Τραγωδία» το θεώρησαν οι συνιδρυτές του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας, Στανισλάβσκι και Νεμιρόβιτς-Ντάντσενκο. Κι έτσι σαν τραγωδία το ανέβασαν. Κι έτσι παίχτηκε από τους περισσότερους σκηνοθέτες και ηθοποιούς, κοντά έναν αιώνα τώρα. Αυτό που απομένει είναι να δούμε πώς το αντιμετωπίζει το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας σήμερα, σε μια παραγωγή με την οποία γιορτάζει τα 150 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα, σε σκηνοθεσία Άντολφ Σαπίρο και με τη Ρενάτα Λιτβίνοβα ως Λιουμπόφ Ρανιέφσκαγια (με ελληνικούς υπέρτιτλους). Πώς ένα έργο που ιστορεί την «καταστροφή» μιας οικογένειας, μπορεί να είναι «κωμωδία»; Χώρος και σύμβολο σε αυτό το κύκνειο άσμα του συγγραφέα ο «Βυσσινόκηπος» της Λιουμπόφ Ρανιέφσκαγια, ένα τεράστιο πανέμορφο κτήμα με κάτασπρα λουλούδια και μυθικές αναμνήσεις, άγονο ωστόσο και πνιγμένο στα χρέη, που γίνεται το σύμβολο της τάξης των γαιοκτημόνων, των οποίων η τελματωμένη ζωή και η ορμητική άνθηση άλλων παραγωγικών τάξεων τους παρασύρει στον όλεθρο και την εξαφάνιση. Σύμβολο του παρελθόντος που σβήνει, παραδίδοντας την ομορφιά του στο τσεκούρι εκείνων που έρχονται. Σύμβολο ψυχών αγαθών, ακόμα κι ωραίων, ευγενικών, αλλά άπραγων – και, γι’ αυτό, μελλοθάνατων. Κι όμως τη δραματοποίηση μιας «κοσμοϊστορικής» κοινωνικής κρίσης και τη διαγραφή ανθρώπων θλιβερά ναυαγισμένων, ο συγγραφέας –μελλοθάνατος, κι αυτός– τη χαρακτηρίζει «κωμωδία». Για την άσχημη, άθλια ζωή των ανθρώπων –λέει– φταίνε τόσο οι συνθήκες που οι ίδιοι δημιουργούν όσο και η άρνηση ή η αδυναμίας τους να καταλάβουν την αθλιότητά τους και ν’ αντιδράσουν σ’ αυτήν. Ο Τσέχοφ βλέπει και εικονίζει όχι μόνο τη δραματικότητα αυτού του τέλματος αλλά και την κωμικότητά του. Η τύφλωση (ή εθελοτυφλία) των ανθρώπων, η αδράνειά τους (ή η λαθεμένη και αναποτελεσματική δράση τους) τους κάνει αξιολύπητους όσο και αξιογέλαστους. Ειρωνεύεται το χάσμα ανάμεσα σ’ εκείνο που τα πρόσωπά του ήταν και σ’ αυτό που είναι τώρα, ανάμεσα σ’ εκείνο που φαντάζονται πως είναι και σ’ αυτό που πραγματικά είναι, ανάμεσα σ’ εκείνο που ποθούν και σ’ αυτό που μπορούν. Όσο για τη συγκίνηση που υποβάλλει ο «Βυσσινόκηπος», γεννιέται στην πραγματικότητα από την αντίθεση ανάμεσα στην υπόκωφη τραγικότητα του θέματος και την ελαφριά κωμικότητα των προσώπων. Η απουσία δράσης είναι αυτή που δημιουργεί τη δραματική ένταση. Οι άνθρωποι του «Βυσσινόκηπου» κάθε άλλο παρά μονοκόμματες φιγούρες είναι. Στο κέντρο του έργου βρίσκεται η παλιά οικογενειακή κατοικία, η γεμάτη αναμνήσεις, που οι ιδιοκτήτες της θα τη στερηθούν σύντομα επειδή βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής. Οι ιδιοκτήτες είναι ονειροπόλοι. Η Λιουμπόφ Ρανιέφσκαγια και ο αδελφός της, ο Λεονίντ Γκάγεφ, αναπολούν με νοσταλγία το παρελθόν τους σ’ αυτό το εξοχικό σπίτι, τα παιδικά τους δωμάτια και τις ανθισμένες βυσσινιές. Είναι όμως πλάσματα επιπόλαια, ανίκανα να κάνουν οτιδήποτε για να διατηρήσουν αυτόν τον τόπο, που τους είναι τόσο αγαπητός. Αναποφάσιστοι και οι δύο αναβάλλουν πάντα για την επόμενη τις ενοχλητικές υποχρεώσεις, ελπίζοντας πως η τύχη θα τους βοηθήσει. Η γενική ανεμελιά κορυφώνεται στην αυτοσχέδια γιορτή την ώρα που διακυβεύεται η τύχη του Βυσσινόκηπου. Όλος ο κόσμος χορεύει βαλς, πίνει και φλερτάρει για να μη σκέφτεται το φρικτό ενδεχόμενο της πωλήσεως. Αγοραστής του κτήματος είναι ένας άνθρωπος ωμός, αποφασισμένος και πρακτικός, που θα κόψει τις βυσσινιές, θα τεμαχίσει τη γη και θα την κάνει οικόπεδα. Η γέννηση του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το έργο του Άντον Τσέχοφ. Το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας ιδρύθηκε το 1898 από τους Στανισλάφκι και Ντεμίροβιτς, ένα χρόνο μετά έκανε την πρεμιέρα του τσεχοφικού «Γλάρου». Ακολούθησαν «Ο Θείος Βάνιας» (1899), «Οι Τρεις Αδελφές» (1901) και «Ο Βυσσινόκηπος» (1904). Κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων παραστάσεων, γεννήθηκε ένα νέο είδος ηθοποιίας και σκηνοθεσίας, η μέθοδος Στανισλάφσκι, που σημάδεψε την ιστορία του παγκόσμιου θεάτρου. Από το 1987 το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας πήρε το όνομα του Άντον Τσέχοφ. * «Ο Βυσσινόκηπος» του Άντον Τσέχοφ. Θέατρο Badminton 1, 2, 3 Οκτωβρίου.

Χαρά Αργυρίου