Χώρος, Πόλη και Εξουσία στη Νεωτερικότητα / Ο Μεγάλος Ύπνος / Ερωτικός Παπαδιαμάντης / Τραύμα και Μνήμη / Το Πείραμα

Άκης Κοσώνας

Το Πείραμα

Η Γιουγκοσλαβική εμπειρία και η διάλυση των Βαλκανίων

Εκδόσεις: Αρμός

Σελ.: 144

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όπως ήταν φυσικό, δημιούργησε μια σειρά παρενεργειών, οι επιπτώσεις των οποίων είχαν σαν αποτέλεσμα να αλλάξει στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα η εικόνα του κόσμου όπως την είχαμε εμπεδώσει. Η γεωγραφική, εικόνα, η πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική. Ξαφνικά μάθαμε για την ύπαρξη εθνοτήτων που… αγνοούσαμε, μαζί με μια σειρά από εθνοτικές διαμάχες που δεν είχαμε φανταστεί. Μέσα σ’ αυτόν τον ορυμαγδό των αλλαγών που συνέβαιναν με καταιγιστική σφοδρότητα δεν μας έμενε καν το περιθώριο… και ο χρόνος να εκπλαγούμε. Αντίθετα όλοι μας μοιάζαμε να δεχόμαστε ταχύρρυθμα μαθήματα γεωγραφίας. Ο παγκόσμιος χάρτης, έτσι όπως τον γνωρίζαμε, άλλαξε ριζικά, σύνορα μετατέθηκαν, ξεφύτρωσαν νέα κράτη, άλλαξαν πολιτικές, έπεσαν τείχη και προκαταλήψεις. Ο νέος κόσμος που δημιουργήθηκε μέσα από αιματηρές -τις περισσότερες φορές- και επώδυνες διαδικασίες, δημιούργησε νέα δεδομένα, νέες ελπίδες, μαζί και τις πρώτες απογοητεύσεις. Ο έμπειρος δημοσιογράφος Άκης Κοσώνας μάς μεταφέρει στην εποχή που στα βόρεια σύνορά μας η πραγματικότητα άλλαζε με κινηματογραφική ταχύτητα. Η πάλαι ποτέ, ατελείωτη (για όσους την είχαν διασχίσει με λεωφορείο) Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, διασπάται στα εξ ων συνετέθη. Μέσα σε ένα χρόνο, μετά το 1990 που άρχισε η διαδικασία της απόσχισης, τρεις από τις έξι δημοκρατίες διεκδίκησαν και κέρδισαν την ανεξαρτησία τους• για τις υπόλοιπες τρεις, αυτό ήταν θέμα χρόνου και διεθνών συγκυριών. Μέσα από αυτό τον ενδιαφέροντα τόμο παρακολουθούμε τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, τα νέα κράτη που προκύπτουν μαζί με τη Σερβία και το πώς αυτές οι αλλαγές επηρέασαν στον εγγύς Νότο τις δικές μας (δυτικές) ζωές.

Βενετία Αποστολίδου

Τραύμα και Μνήμη

Η πεζογραφία των Πολιτικών Προσφύγων

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 164

Πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, αυτή της κυρίας Αποστολίδου, που θέτει στο μικροσκόπιο μια «δύσκολη» πτυχή της ελληνικής πεζογραφικής παραγωγής, μιας και πραγματεύεται «Το Τραύμα και τη Μνήμη» του ελληνικού Εμφυλίου όπως αυτό αποτυπώθηκε από όλους εκείνους που υπήρξαν θύματα αυτής της σπαρακτικής διαμάχης. Τραγικό αποτέλεσμα του Εμφυλίου υπήρξαν και οι πολιτικοί πρόσφυγες, όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που αναγκάστηκαν λόγω των περιστάσεων να μεταναστεύσουν σε χώρες που θεωρούνταν ιδεολογικά «φιλόξενες», τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Από αυτή την πραγματικότητα δημιουργήθηκε μια λογοτεχνική παράδοση μέσα στην οποία κυριαρχεί η ευρωπαϊκή εμπειρία των σοσιαλιστικών κρατών που υποδέχτηκαν τους κυνηγημένους συμπατριώτες μας. Από την άλλη πλευρά, έχουμε όλους αυτούς τους ηττημένους του Εμφυλίου, οι οποίοι έμειναν στη χώρα, με αποτέλεσμα να υποστούν μια σειρά κακουργηματικών αντεκδικήσεων από μέρους των νικητών. Διώξεις, κοινωνικοί αποκλεισμοί, βασανισμοί, φυλακίσεις και εξορίες υπήρξαν μια σειρά μέτρων συνετισμού που μπήκαν σε εφαρμογή εναντίον τους. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε μια λογοτεχνία η οποία αποτυπώνει αυτά τα εσωτερικής καταναλώσεως τραυματικά και… αξέχαστα γεγονότα. Είναι αλήθεια ότι αν κι έχουν περάσει πάνω από εξήντα χρόνια από το τέλος του Εμφυλίου, μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται μια πιο ανοιχτή συζήτηση για εκείνη την εποχή, πέρα από προκαταλήψεις και κομματικούς φονταμενταλισμούς, απ’ τους οποίους δεν γλίτωσε και η λογοτεχνική παραγωγή. Η κακή πολιτική διαχείριση του Εμφυλίου από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές είχε σαν τραγικό αποτέλεσμα να επιμηκύνουν τις θλιβερές του συνέπειες ως το σήμερα. Συχνά μάλιστα γίνεται και αντικείμενο εκμετάλλευσης, πυροδοτώντας πάθη και μίση που είναι να απορεί κανείς για το πόσο αντέχουν. Ως εκ τούτου, ο προσανατολισμός του βιβλίου να εξεταστεί η λογοτεχνική παραγωγή του Εμφυλίου μέσα από το πρίσμα της τραυματικής εμπειρίας που κυριαρχεί στη μνήμη είναι ενδιαφέρων, όπως ενδιαφέρουσα είναι και η παράμετρος να αναγνωριστεί το τραύμα ως διττό, δηλαδή να ληφθεί υπόψη και το τραύμα του άλλου.

Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα

Χώρος, Πόλη και Εξουσία στη Νεωτερικότητα

Μετάφραση, Επιμέλεια, Εισαγωγή: Ηλίας Γεωργαντάς, Θανάσης Γκούρας

Εκδόσεις: Σαββάλας

Οι σύγχρονες πόλεις συγκροτούνται το δίχως άλλο με βάση τους κυρίαρχους οικονομικούς και εξουσιαστικούς παράγοντες. Έτσι γίνεται προφανές ότι για να κατανοήσουμε πλήρως την εξουσιαστική δομή της κοινωνίας είναι απαραίτητο να αναλύσουμε την έννοια του σύγχρονου χώρου. Στις νεωτερικές κοινωνίες που ζούμε, η πόλη μέσα από μια απίθανη πλειάδα δραστηριοτήτων που βασίζονται αποκλειστικά σε οικονομικά δεδομένα, παίζει καθοριστικό ρόλο για το πώς θα χωροθετηθούν οι παραγωγικές δραστηριότητες και το σύνολο των κοινωνικών αντιθέσεων. Στον ογκώδη αυτό τόμο, ανθολογούνται μια σειρά κειμένων γραμμένων από κλασικούς στοχαστές σχετικά με τον Χώρο, την Πόλη και την Εξουσία στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα κείμενα αυτά μεταφράζονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Ανάμεσα στους συγγραφείς – στοχαστές είναι ο Άνταμ Σμίθ, ο Άλφρεντ Βέμπερ, ο Ιμάνουελ Καντ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν. Ο Ερνστ Μπόλχ. Επίσης υπάρχουν κείμενα της Κοινωνιολογικής Σχολής του Σικάγου. Η εισαγωγή, εκτενής, αναλυτική και κατατοπιστική πάνω στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον αυτό θέμα της χωροταξικής σχέσης των πόλεων με την εξουσία, είναι των καθηγητών Ηλία Γεωργαντά και Θανάση Γκιούρα. Η ανθολόγηση αυτή φέρνει στο φως μια σειρά θεωρήσεων, αναλύσεων, εκτιμήσεων και διαπιστώσεων που έχουν παίξει κυρίαρχο ρόλο στη συγκρότηση της σύγχρονης κοινωνικής σκέψης. Πρόκειται για έναν τόμο, στον οποίο φωτίζεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος της πόλης και η δυνατότητά της να υπαγορεύει τα περιεχόμενα και να επιβάλει τις μορφές στη σύγχρονη τοπογραφία.

Ρέιμοντ Τσάντλερ

Ο Μεγάλος Ύπνος

Πρόλογος: Ίαν Ράνκιν

Μετάφραση: Φίλιππος Χρυσόπουλος

Εκδόσεις: Κέδρος

Σελ.: 322

Κλασικό απολαυστικό αστυνομικό με πρωταγωνιστή τον απαράμιλλο Φίλιπ Μάρλοου! Στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης, ζει στην πόλη των Αγγέλων ένας πάμπλουτος ηλικιωμένος στρατηγός μαζί με τις δυο… ανήσυχες κόρες του που διανύουν την κρίσιμη και ευαίσθητη ηλικία των είκοσι ετών. Ο στρατηγός Σέργουντ είναι ο πρώτος μυθιστορηματικός ήρωας του Τσάντλερ ο οποίος προσλαμβάνει τον Μάρλοου προκειμένου να λύσει ένα μυστήριο. Στα χέρια του στρατηγού, φτάνει ένα γράμμα το οποίο τον πληροφορεί ότι η μεγάλη του κόρη έχει ένα χρέος στο καζίνο της περιοχής. Καλά θα ήταν όμως τα προβλήματα να σταματούσαν ή να άρχιζαν από εδώ. Η άλλη του κόρη -η μικρή- εικονίζεται να ποζάρει γυμνή σε μια φωτογραφία! Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, έχει να αντιμετωπίσει την εξαφάνιση του άντρα της μεγάλης του κόρης. Ο Μάρλοου συνεπώς έχει πολλή δουλειά, καθώς εξελίσσεται η πλοκή, λεπτή και γεμάτη εκπλήξεις. Με το ξεκίνημα των ερευνών, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με έναν ήρωα του οποίου η προσωπικότητα ζωντανεύει σταδιακά από σελίδα σε σελίδα, έτσι που στο τέλος γίνεται ένας γνώριμος, ένας δικός του άνθρωπος, ένα υπαρκτό πρόσωπο. Μέσα από μια πλοκή όπου οι ανατροπές ανανεώνουν και ξαναζεσταίνουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ο Τσάντλερ ξετυλίγει την ιστορία του με ένα ιδιότυπο προσωπικό ύφος που θα τον κατατάξει στους πιο ξεχωριστούς συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών. Σε αυτή την ιστορία, η μεγαλοαστική κοινωνία συγχρωτίζεται με τον υπόκοσμο σε ένα ανεπανάληπτο… διάλογο χρήματος και όπλων.

Ερωτικός Παπαδιαμάντης

Ανθολόγηση: Χριστόφορος Λεοντάκης

Εκδόσεις: Πατάκη

Σελ.: 473

Μια ενδιαφέρουσα πτυχή του Παπαδιαμάντη, σχεδόν αποσιωπημένη λόγω της έντονης αγιοποίησης στην οποία τον έχουν «περιτυλίξει» οι λάτρεις της ελληνοορθοδοξίας, μας προτείνει μέσα από το έργο του ίδιου του συγγραφέα μια ανθολογία που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Η πρότασή της για έναν ερωτικό Παπαδιαμάντη δεν στερείται επιχειρημάτων ούτε πρωτογενών παπαδιαμαντικών κειμένων. Έτσι ο ποιητής Χριστόφορος Λιοντάκης, που εδώ δραστηριοποιείται ως ανθολόγος, μας αποκαλύπτει έναν ερωτικό Παπαδιαμάντη όπως αυτός προκύπτει από το ίδιο του το έργο. Ο Λιοντάκης κάνει ένα διαχωρισμό έξυπνο, προκειμένου να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα του ερωτικού Παπαδιαμάντη. Ξεχωρίζει τα διηγήματα εκείνα όπου ο συγγραφέας εξιστορεί προσωπικές ερωτικές ιστορίες, από εκείνα στα οποία καταγίνεται με τις ερωτικές περιπέτειες των ηρώων του. Στις προσωπικές ερωτικές ιστορίες, τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά, όπως σημειώνει ο ανθολόγος, είναι: «ο ρεμβασμός, η νοσταλγία, το ανεκπλήρωτο, η ματαίωση, οι ποιητικές εξάρσεις και το λυρικό παραλήρημα». Ως χαρακτηριστικά δείγματα θεωρεί ανάμεσα σε άλλα διηγήματα, το «Όνειρο στο κύμα», «Ολόγυρα στη λίμνη», «Ρόδινα ακρογιάλια», «Υπό τη βασιλικήν δρύν», και το «Η φαρμακολύτρια». Τα διηγήματα στα οποία αναφέρεται σε περιπέτειες ηρώων του, ο ανθολόγος τα χωρίζει σε τρεις κατηγορίες. Σε εκείνα που κυρίως αναφέρονται σε ερωτοχτυπημένους νεαρούς «Η νοσταλγός», «Έρωτας στα χιόνια» κ.ά., σε εκείνα με λυρική έξαρση και αίσιο τέλος, «Θέρος – Έρως», «Το καμίνι», «Η βλαχοπούλα», και τέλος, σε εκείνα όπου με αφορμή τον έρωτα και το γάμο «στηλιτεύονται κοινωνικές αδικίες και αδιέξοδα, προλήψεις, περίεργοι γάμοι, χωρισμοί»: «Ο γάμος του Καραχμέτη», «Χωρίς στεφάνι», «Το Τυφλό σοκάκι» κ.ά.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]