Επί της ουσίας, η νέα κυβέρνηση επέλεξε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για να ανοίξει τα δύο πρώτα «μέτωπα»:

 

◆ Το πρώτο με τις επιχειρήσεις που κάνουν συναλλαγές με χώρες που υιοθετούν «ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς».

◆ Το δεύτερο με τους μετόχους επιχειρήσεων οι οποίοι «φεσώνουν» τα ασφαλιστικά ταμεία και στη συνέχεια βάζουν λουκέτο. 

 

Οι δύο αυτές διατάξεις θορύβησαν την επιχειρηματική κοινότητα, καθώς πολλοί τις εξέλαβαν ως δείγματα προθέσεων. Και στις δύο περιπτώσεις η κυβέρνηση αποφάσισε να κινηθεί επιθετικά, παρά τις προειδοποιήσεις από τους εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου ότι τέτοιου είδους μέτρα μπορεί να βλάψουν ακόμη και την υγιή επιχειρηματικότητα ή τη διάθεση επενδυτών να αναλάβουν λελογισμένο επιχειρηματικό ρίσκο και να ρίξουν χρήμα στην αγορά ή να χρηματοδοτήσουν επενδυτικά σχέδια νέων ανθρώπων με ιδέες. 

 

Όσο θα περνάει ο χρόνος, θα καθίσταται σαφές ότι το πρώτο δίμηνο, με την κυβέρνηση να λαμβάνει αποκλειστικά μέτρα ευρείας αποδοχής και συναίνεσης, θα αποτελεί πλέον παρελθόν. 

 

Οι ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών, που χαρίζουν προσαυξήσεις και δεν αποκλείουν κανέναν, η δυνατότητα υποβολής φορολογικών δηλώσεων προηγούμενων ετών χωρίς πρόστιμα, τα μέτρα καταπολέμησης της ανθρωπιστικής κρίσης με τη χορήγηση δωρεάν ηλεκτρικού ρεύματος, επιδοτήσεων ενοικίου και κουπονιών φαγητού, δεν μπορούν να δημιουργήσουν αντιπαραθέσεις (πέραν της γνωστής αντιπαράθεσης για το πού θα βρεθούν τα λεφτά). 

 

Το να προπληρώνει όμως φόρο μια επιχείρηση η οποία κάνει εισαγωγές από την Κύπρο ή τη Βουλγαρία ή το να ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία ο μέτοχος μιας εταιρείας που κλείνει και αφήνει απλήρωτες τις ασφαλιστικές εισφορές αναμφίβολα είναι μέτρα που μπορούν να δημιουργήσουν – και θα δημιουργήσουν – μεγάλες εντάσεις.

 

 

Στη συγκεκριμένη διάταξη, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ μέσα στο Σαββατοκύριακο, αναφέρθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις Βρυξέλλες μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής. Με αυτόν τον τρόπο ο Αλέξης Τσίπρας επέλεξε να αναδείξει μια φορολογική διάταξη σε πολιτικό ζήτημα. Ουσιαστικά, για την κυβέρνηση, το άρθρο 21 του νέου νόμου 4321/2015 σηματοδοτεί την έναρξη του «πολέμου» κατά των τριγωνικών συναλλαγών και της φοροδιαφυγής. 

 

Οι «μάχες» που δόθηκαν το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την παρουσίαση της διάταξης μέχρι την ψήφισή της αναδεικνύουν τη βαρύτητα της νομοθετικής ρύθμισης. Την απόσυρσή της έσπευσαν να ζητήσουν με ανακοινώσεις τους ο ΣΕΒ και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο. Οι εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου ουσιαστικά ανέδειξαν την άλλη όψη της ρύθμισης: το «αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου» αντικαταστάθηκε από το «πληρώνεις μέχρι να αποδείξεις ότι δεν είσαι… ελέφαντας». 

 

Οι ασφυκτικές πιέσεις που δέχτηκε η κυβέρνηση – πρακτικά πρώτη φορά σε επίπεδο νομοθετικού έργου – οδήγησαν σε αλλαγές. Έτσι, η τελική μορφή της νομοθετικής ρύθμισης όπως δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ έχει ως εξής: 

 

«Το σύνολο των δαπανών που καταβάλλονται προς φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα που εμπίπτει σε μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις: 

α. Είναι, κατά τον χρόνο έκδοσης του παραστατικού ή κατά τον χρόνο διενέργειας της συναλλαγής, φορολογικός κάτοικος σε κράτος μη συνεργάσιμο κατά την έννοια του άρθρου 65 του ΚΦΕ (σ.σ.: Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος).

β. Είναι, κατά τον χρόνο έκδοσης του παραστατικού ή κατά τον χρόνο διενέργειας της συναλλαγής, φορολογικός κάτοικος σε κράτος που υπόκειται σε προνομιακό φορολογικό καθεστώς, σύμφωνα με το άρθρο 65 του ΚΦΕ.

γ. Είναι συνδεόμενη εν τοις πράγμασι εταιρεία, χωρίς να έχει συμμορφωθεί πριν από τη διενέργεια της συναλλαγής ή την έκδοση του παραστατικού με τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται από τον Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών (άρθρο 21 του Ν. 4174/2013). 

δ. Δεν διαθέτει στην έδρα της ή σε συνδεδεμένη επιχείρηση την απαιτούμενη οργάνωση και υποδομή για τη διενέργεια – κατ’ επάγγελμα – ομοειδών συναλλαγών, κατά συνήθεια και επάγγελμα με τη συναλλαγή για την οποία εκδόθηκε το παραστατικό. 

 

◆ Για τις περιπτώσεις γ και δ ο φορολογούμενος οφείλει, προκειμένου να μην εμπίπτει στη μη έκπτωση της δαπάνης και πριν από τη διενέργεια του φορολογικού ελέγχου, να προσκομίσει πλήρη απόδειξη ότι δεν συντρέχουν για τη συγκεκριμένη εταιρεία οι αναφερόμενες συνθήκες. 

◆ Για τις περιπτώσεις α, β, γ και δ, προκειμένου ο φορολογούμενος να μην εμπίπτει στη μη έκπτωση της δαπάνης, θα πρέπει να καταβάλει παρακρατούμενο φόρο που προκύπτει από τον ισχύοντα στην Ελλάδα φορολογικό συντελεστή φόρου εισοδήματος για επιχειρηματική δραστηριότητα επί του συνόλου της εν λόγω δαπάνης. 

 

Εφόσον, εντός τριμήνου από τη συναλλαγή, ο φορολογούμενος αποδείξει ότι πρόκειται περί συνήθους συναλλαγής σε τρέχουσες τιμές αγοράς, θα επιστρέφεται αζημίως για το Δημόσιο ο παρακρατηθείς φόρος στον φορολογούμενο. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ρυθμίζονται οι διαδικασίες για την εφαρμογή της παρούσας περίπτωσης και ειδικότερα η διαδικασία ελέγχου που προβλέπεται για τις περιπτώσεις γ και δ ανωτέρω». 

 

 

Τι προκύπτει με βάση τον νέο νόμο; Ότι όλες οι εταιρείες που συναλλάσσονται με τις χώρες του λεγόμενου προνομιακού φορολογικού καθεστώτος, όλες οι εταιρείες που συναλλάσσονται με μη συνεργάσιμα κράτη, όλες οι εταιρείες που διαθέτουν σημαντικές επαγγελματικές εγκαταστάσεις, αλλά και όλες οι επιχειρήσεις που διατηρούν «συνδεδεμένες επιχειρήσεις» χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου οφείλουν να πληρώνουν παρακράτηση φόρου επί της αξίας του τιμολογίου. 

 

Πρακτικά οι εταιρείες που κάνουν μια εισαγωγή από την Κύπρο ή τη Βουλγαρία θα πρέπει να προπληρώνουν φόρο 26% επί της αξίας του τιμολογίου προκειμένου να διατηρήσουν δύο δικαιώματα: 

 

1. Να αποδείξουν εντός τριών μηνών ότι η συναλλαγή τους δεν είναι «μαϊμού» και να πάρουν πίσω τα χρήματα που προκατέβαλαν (η αρχική διάταξη του νόμου μιλούσε για 12μηνο, το οποίο έγινε τρίμηνο, κάτι που βέβαια μένει να εφαρμοστεί στην πράξη).

2. Να μπορούν να συμπεριλάβουν τη συγκεκριμένη δαπάνη στα βιβλία τους, ώστε να εκπέσει από τα έσοδά τους. 

 

Αναμφίβολα, για τις επιχειρήσεις που έχουν πραγματικές συναλλαγές με τις χώρες του λεγόμενου προνομιακού φορολογικού καθεστώτος το μέτρο είναι πολύ βαρύ, καθώς στην καλύτερη περίπτωση θα υποστούν σημαντικότατη πίεση στη ρευστότητά τους.

 

Ο πλήρης κατάλογος των χωρών αυτών έχει ως εξής: Άγιος Μαρίνος, Αλβανία, Ανδόρα, Βανουάτου, Βερμούδες, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Γιβραλτάρ, Γκέρνσεϊ, Ιρλανδία, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κύπρος, Λιχτενστάιν, Μαυροβούνιο, Μακάο, Μονακό, Μονσεράτ, Μπαχάμες, Μπαχρέιν, Μπελίζ, Ναουρού, Νήσοι Καϋμάν, Νήσοι Μάρσαλ, Νήσος του Μαν, Νήσοι Τερκς και Κάικος, Ομάν, Παραγουάη, Σαουδική Αραβία, Σεϋχέλλες, Τζέρσεϊ και ΠΓΔΜ. 

 

Για να γίνουν αντιληπτά τα ποσά, αρκεί να σημειωθεί ότι οι εισαγωγές από τη Βουλγαρία έφτασαν το 2014 στο 1,5 δισ. ευρώ. Περίπου 400 εκατ. ευρώ είναι οι εισαγωγές από την Κύπρο ενώ στα 200 εκατ. ευρώ φτάνουν οι εισαγωγές από την ΠΓΔΜ. Έτσι, προκαταβολή φόρου 26% μόνο στις εισαγωγές από τις συγκεκριμένες χώρες ισοδυναμεί με στέρηση ρευστότητας της τάξεως των 550 εκατ. ευρώ (χωρίς να συνυπολογίζονται οι εισαγωγές και από άλλες χώρες που επίσης περιλαμβάνονται στον κατάλογο). 

 

 

Το ενδιαφέρον, πλέον, εστιάζεται στο περιεχόμενο της απόφασης που θα καθορίζει ποια θα είναι η διαδικασία προκειμένου μια συναλλαγή να χαρακτηρίζεται «συνήθης». 

 

Γεγονός είναι ότι το υπουργείο Οικονομικών δεν θα ξεκινήσει από το μηδέν την προσπάθεια να συντάξει τη συγκεκριμένη απόφαση. Μέτρα για την καταπολέμηση των τριγωνικών συναλλαγών είχαν ληφθεί και από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Για την ακρίβεια, η νομοθεσία που ίσχυε μέχρι και την Παρασκευή ανέφερε ότι οι συναλλαγές με τις 33 χώρες που προαναφέρθηκαν δεν θα αναγνωρίζονταν ως επαγγελματικές δαπάνες (που σημαίνει ότι ο εισαγωγέας ή ο λήπτης υπηρεσίας θα πλήρωνε φόρο 26% επί του τιμολογίου). 

 

Φαίνεται ότι η «απειλή» δεν στάθηκε αρκετή (καθώς, για να λειτουργήσει η ποινή, έπρεπε το τιμολόγιο να εντοπιστεί από τον φορολογικό έλεγχο), με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να κάνει τώρα το βήμα παραπάνω. 

 

Τώρα οι επιχειρήσεις που δεν θα θέλουν να βλέπουν τα ταμειακά τους διαθέσιμα να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα πέραν των τριών μηνών θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις ακόλουθες «εντολές», που αναμένεται να ενσωματωθούν στην Υπουργική Απόφαση: 

 

◆ Θα πρέπει να υπάρχει εμπορική συμφωνία ή σύμβαση έργου με την αλλοδαπή εταιρεία, που να ορίζει τους όρους της συναλλαγής (αντικείμενο, διάρκεια, τίμημα, τρόπους πληρωμής και υποχρεώσεις των μερών) και να έχει κατατεθεί στη ΔΟΥ. 

◆ Θα πρέπει να αποδεικνύεται καταβολή του τιμήματος αγοράς (τιμολόγια και τραπεζικά εμβάσματα).

◆ Θα πρέπει να αποδεικνύεται πραγματική μεταφορά και λήψη των αγαθών (τελωνειακά έγγραφα) ή η πραγματική παροχή των υπηρεσιών (πρωτόκολλο ολοκλήρωσης και παράδοση του έργου).

◆ Θα πρέπει η αλλοδαπή εταιρεία να πραγματοποιεί ουσιαστική επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα στην οποία είναι εγκατεστημένη, δηλαδή να έχει αποδεδειγμένα φυσική υπόσταση στη χώρα εγκατάστασής της (έδρα ή μόνιμη εγκατάσταση, μόνιμα απασχολούμενο προσωπικό κ.λπ.). 

◆ Θα πρέπει η δαπάνη να είναι παραγωγική. Για παράδειγμα, δεν θα αναγνωρίζεται δαπάνη διαφήμισης, είτε στο σύνολό της είτε το μέρος αυτής που δεν αφορά την Ελλάδα (π.χ. δαπάνη ελαστικών αυτοκινήτων που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για κίνηση πάνω σε πάγο, είδος τροφίμων ή ποτών που δεν καταναλώνονται στην Ελλάδα κ.λπ.).

◆ Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι τιμές αγοράς των προϊόντων ή υπηρεσιών, όπως αυτές προκύπτουν από συγκριτική οικονομική ανάλυση για ομοειδή προϊόντα άλλων επιχειρήσεων συνεργάσιμων χωρών. 

 

Αν η τιμή των αγοραζόμενων αγαθών ή υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων και των παρεπόμενων εξόδων, π.χ. μεταφορικών, εξόδων ασφάλειας και αποθήκευσης) από τα μη συνεργάσιμα κράτη είναι κατώτερη από τις τιμές των αγαθών ή των υπηρεσιών που παρέχονται από επιχειρήσεις συνεργάσιμων κρατών, τότε μπορεί να θεωρηθεί ότι επιτυγχάνεται οικονομικό όφελος για την ημεδαπή επιχείρηση.

 

Η δεύτερη διάταξη που αναμένεται να ανάψει φωτιές είναι το άρθρο 31. Πρακτικά αυτό ορίζει ότι, σε περίπτωση που μια επιχείρηση βάλει λουκέτο, το ασφαλιστικό ταμείο, αν οι απαιτήσεις του δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από την περιουσία της εταιρείας, θα μπορεί να στραφεί και εναντίον των μετόχων, εφόσον αυτοί έχουν ποσοστό άνω του 10%. Η νομοθετική διάταξη εξαιρεί μόνο τις εισηγμένες εταιρείες. 

 

Τα παραδείγματα που οδήγησαν στη λήψη αυτής της απόφασης είναι πολλά. Εταιρείες έκλειναν αφήνοντας φέσι εκατομμυρίων στα ασφαλιστικά ταμεία και στη συνέχεια οι ίδιοι μέτοχοι προχωρούσαν ανενόχλητοι στην ίδρυση καινούργιας επιχείρησης. Με τον καινούργιο νόμο οι μέτοχοι αναμφίβολα θα το σκεφτούν δεύτερη και τρίτη φορά να αφήσουν απλήρωτες τις οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία. 

 

Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Ποιος επενδυτής θα θελήσει να μπει ως μέτοχος μειοψηφίας αν γνωρίζει ότι μπορεί να κινδυνέψει η προσωπική του περιουσία, την ώρα μάλιστα που ο ίδιος δεν θα φέρει καμία ευθύνη για τις αποφάσεις της εταιρείας;