Τις τελευταίες ημέρες κορυφώνεται το ιδιότυπο bras de fer ανάμεσα στο αυτάρεσκο μπλοκ Βερολίνου – Βρυξελλών και την ατίθαση και «αυθάδη» Αθήνα. 

 

Τις τελευταίες ημέρες κορυφώνεται το ιδιότυπο bras de fer ανάμεσα στο αυτάρεσκο μπλοκ Βερολίνου – Βρυξελλών και την ατίθαση και «αυθάδη» Αθήνα. Ένα τοπικό πρόβλημα, η χρεοκοπημένη Ελλάδα, μεταβάλλεται σε παγκόσμιο ζήτημα για το οποίο κονταροχτυπιούνται πολλά αντικρουόμενα συμφέροντα, πολλοί αντίπαλοι, διεθνείς παίχτες. Η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση επιδεικνύει εντυπωσιακή διάθεση αντίστασης αποκρούοντας απειλές ή εκβιασμούς, επιμένοντας στη δική της ατζέντα και επιδιώκοντας έναν έντιμο συμβιβασμό. Στα μείον της, η απειρία, ο τυχοδιωκτισμός, σε συνδυασμό με τον ναρκισσισμό ενίων, η καταφανής έλλειψη εμπείρων στελεχών και… τα βαρίδια του παρελθόντος. Δηλαδή το «όχι σε όλα» και ο ισοπεδωτικός καταγγελτικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ όταν ήταν αντιπολίτευση. Ο λαϊκισμός, τέλος, προς πάσα κοινωνική ομάδα, προς οποιοδήποτε αίτημα κρατικοδίαιτων συνδικαλιστών.

Όμως οι νέοι κυβερνήτες μοιάζουν να μαθαίνουν γρήγορα πως η πολιτική είναι μια συνεχής ισορροπία τρόμου και μια διελκυστίνδα αμοιβαίων συμβιβασμών. Στα συν είναι το αναμφισβήτητο δίκαιο της πολιτικής της εφόσον η δρακόντεια ύφεση δεν βγαίνει ούτε εδώ ούτε εξαποδώ και το ελληνικό πρόβλημα είναι κατεξοχήν πρόβλημα ευρωπαϊκό. Η Αθήνα πέτυχε ένα ρήγμα στο μπετόν μιας αδιέξοδης πολιτικής και μάλιστα διασαλπίζοντας per mare, per terra, πως δεν επιθυμεί ρήξη. Και αυτό πιστώνεται προσωπικά στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, τον οποίο το περιοδικό «Forbes» ανέδειξε ως έναν από τους πιο influential ανθρώπους του πλανήτη (sic). Ήδη, τα μεγάλα τζάκια άρχισαν να λογοδοτούν και η κυβέρνηση, έστω και με παλινωδίες ή αντιφάσεις, δείχνει ένα άλλο δείγμα γραφής. Τα ΜΜΕ από τη μια την αποθεώνουν και από την άλλη την καταβαραθρώνουν, δείγμα της ανήσυχης αμφιθυμίας τους, ενώ τα κόμματα και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης απλώς φυλλορροούν. Τη στιγμή αυτήν, που η προσπάθεια κορυφώνεται δραματικά, οι πάντες πρέπει να συστρατευθούν χωρίς μιζέριες – ωραία ώρα διάλεξαν οι πρυτάνεις των διαλυμένων πανεπιστημίων να κάνουν αντάρτικο – και η χώρα πρέπει να αντέξει ώς το τέλος την οικονομική θηλιά που της επιβλήθηκε, αν θέλει να δικαιωθεί. Όλα αυτά τα καταλαβαίνει ο κόσμος και συμπαρίσταται.

Αυτό που δεν καταλαβαίνει είναι η προσπάθεια επιστροφής σε ένα αποτυχημένο παρελθόν, η ενοχική στάση και η ανεξήγητη ανοχή απέναντι σε τραμπούκους και τρομοκράτες, η διγλωσσία απέναντι στο μεταναστευτικό (αντί της εύκολης συγκίνησης χρειαζόμαστε δραστικές πολιτικές), η δυσανεξία απέναντι στις μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος, η δαιμονοποίηση του κέρδους ή της επιχειρηματικότητας, η αποστροφή προς την αριστεία κ.λπ… Η υπόθεση Ξηρού δεν είναι απλώς λάθος, είναι πολιτική ηλιθιότητα. Η επιστροφή του κομματισμού και του μαθητοπατερισμού στα ΑΕΙ είναι πολιτιστικό έγκλημα. Η Αριστερά πρέπει να απαλλαγεί από τα συντηρητικά ανακλαστικά ή τις ιδεοληψίες της και να διδαχτεί από ό, τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Ο Αριστείδης Μπαλτάς έχει εμπειρία τού τι σημαίνει πανεπιστήμιο στη Γαλλία, στη Γερμανία και αλλού. Έτσι μακριά από πατερναλισμούς και βιαστικές, «αξιωματικές» αποφάσεις, οφείλει πρωτίστως να διαβουλευθεί για το είδος της παιδείας και του πολιτισμού που θέλουμε. Εδώ χρειάζεται ένα ριζοσπαστικά καινούργιο όραμα κι αυτό δεν μπορεί να είναι υπόθεση κομματικών ινστρουκτόρων ή τεχνοκρατών, αλλά ανθρώπων που διανοούνται ελεύθερα και μπορούν να καταθέσουν θεωρία και ιδέες. Νέες ιδέες, κι όχι μπαρούφες. Να τι λείπει από τη νέα κυβέρνηση, έστω κι αν οι ιδέες υπήρξαν ανέκαθεν προνομιακό πεδίο της Αριστεράς.

Από την εποχή του Κωνσταντίνου Τρυπάνη, της Άννας Ψαρούδα – Μπενάκη ή του Θάνου Μικρούτσικου είχαμε να δούμε στο ΥΠΠΟ έναν άνθρωπο στοιχειωδώς γνώστη του αντικειμένου. Ίσως γι’ αυτό και οι προσδοκίες να είναι εξαιρετικά υψηλές. Εξίσου επιτυχής ήταν η επιλογή της αρχαιολόγου Μαρίας Βλαζάκη για τη θέση της γενικής γραμματέως. Τα πρώτα δείγματα γραφής του κ. Ξυδάκη είναι θετικά εφόσον προσπαθεί να βάλει τάξη σε πολιτιστικούς θεσμούς που επιτροπεύονται από το κράτος. Όπως, π.χ., το Μουσείο της Ακρόπολης που θα αποκτήσει επιτέλους ύστερα από πέντε χρόνια διευθυντή και μάλιστα έπειτα από διεθνή διαγωνισμό, το ΕΜΣΤ ή το Εθνικό Θέατρο. Μικρή ένσταση: ο νόμος πρέπει να εφαρμόζεται παντού και προς όλους, τόσο από πλευράς ουσίας όσο και από πλευράς τύπων. Ο κ. Ξυδάκης, στη διαμάχη του με τον κ. Χατζακη, έχει και κατ’ αρχήν και κατ’ αρχάς δίκαιο. Όταν διορίζεσαι από έναν υπουργό επειδή πήγες στην προεκλογική συγκέντρωση ενός πρωθυπουργού, είναι αστείο να επικαλείσαι τον νόμο ή τη δεοντολογία. Βεβαίως και ο νόμος προβλέπει πως το εκάστοτε Δ.Σ. απολύει τον εκάστοτε διευθυντή. Μόνο που τα Δ.Σ. συγκροτούνται συνήθως από τους άμεσα εμπλεκομένους, εν είδει κολλεγιάς. Θυμάμαι τη στιγμή αυτήν τον κ. Χατζάκη να χαριεντίζεται καθ’ υπερβολήν με τον – σκηνογράφο του και μέλος του Δ.Σ. – κ. Μετζικώφ σε μπουζουκολάγνα εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου. Προσωπικά ένιωσα θυμό και προσβολή όταν είδα την «Πρόβα νυφικού» της Ντόρας Γιαννακοπούλου, τόσο για την ευήθεια του όλου εγχειρήματος όσο και για την ψευδοπατριωτική τηλεαισθητική του. Επίσης συγκρίνω τον αξιοπρεπή τρόπο με τον όποιον απεχώρησε ο Γιάννης Χουβαρδάς έπειτα από μια εξαιρετική θητεία και βγάζω συμπεράσματα.

Τι χρειαζόμαστε; Αξιοκρατία και έμπνευση. Νέα πρόσωπα και νέες ιδέες, εξωστρέφεια, άνοιγμα τον εθνικών δυνάμεων στον κόσμο και υποδοχή του κόσμου στην πατρίδα μας. Αξιοποίηση της περιφέρειας και όλων εκείνων των προσώπων που ζουν χρόνια στο περιθώριο. Χρειαζόμαστε έναν πολιτισμό που δεν θα υπαγορεύουν οι ελίτ και ο φαμφαρονισμός τους, που δεν θα αρκείται στο πυροτέχνημα και στη δημοσιογραφική σπέκουλα, αλλά θα είναι συγχρόνως «ψυχαγωγικός» αλλά όχι φαντασμαγορικός, σύγχρονος αλλά και βαθιά ανθρωπιστικός. Και που θα ακουμπά στην παράδοση στοχαστικά για να ονειρευτεί το μέλλον. Αν όχι εμείς, αν όχι η Αριστερά, τότε ποιος;

 

ΥΓ. 1: Αυτόνομες φωνές, νομάδες δημιουργοί μάς δείχνουν τον δρόμο. Δεκάδες ξένοι καλλιτέχνες ή επιμελητές αποφασίζουν να ζήσουν και να δημιουργήσουν στην Ελλάδα. Αυτό είναι πολύ παρήγορο. Το ίδιο κάνουν και εκατοντάδες Έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό. Πολλές ελληνικές γκαλερί δείχνουν αλλοδαπούς δημιουργούς ενώ, π.χ., μετά τη Βέρνη ο Νάκης Παναγιωτίδης θριαμβεύει τώρα στο Macro της Ρώμης. Όσο πιο πολύ ανοιγόμαστε τόσο πιο πολύ κερδίζουμε. Αρκεί να βελτιώσουμε στοιχειωδώς την καθημερινότητά μας. Να σταματήσει, λ.χ., αυτή η ιδιότυπη κατάσταση πολιορκίας στο κέντρο της Αθήνας που τρελαίνει τους ντόπιους και τρομάζει τους ξένους. Είναι αντιαριστερό να παραδεχτούμε πως είμαστε μια τουριστική χώρα και πρέπει να συμπεριφερόμαστε ανάλογα; Μπορούν εκατό παράφρονες να διαλύουν συστηματικά τη ζωή του συνόλου; Δεν είναι καιρός να δημιουργούμε αντί να καταστρέφουμε; Οφείλουμε, τέλος, να διεκδικήσουμε το πολιτιστικό μας μερίδιο στην Ευρώπη τώρα, τη στιγμή ακριβώς της πιο σκληρής διαπραγμάτευσης, για να αποδείξουμε εν τοις πραγμάσιν και το άλλο πρόσωπο της Ελλάδας. Εμπιστευόμενοι τους κατάλληλους ανθρώπους από το θέατρο, τη μουσική, το σινεμά, τις εικαστικές τέχνες κ.λπ. Να τους ταράξουμε στον πολιτισμό, σύντροφοι! Μήγαρις έχουμε και τίποτε άλλο;

Πηγαίνοντας στο Βερολίνο θα προσπαθήσω να διοργανώσω μια έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών μέσα στο Pergamon Museum. Φανταστείτε τον Κανιάρη, τον Κουνέλλη, τη Διοχάντη, τον Λάππα ή τον Αληθεινό γύρω από τον βωμό του Διός. Επίσης θα προτείνω στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σε συνεργασία με τους εκεί συναδέλφους, έκθεση με θέμα το σώμα από την αρχαιότητα ώς σήμερα. Πιθανός τίτλος: «Γυμνότητα, το ρούχο των θεών». Τώρα που απομακρύνθηκε ο ανεκδιήγητος κ. Κακαβάς, τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα και προπαντός πιο επιστημονικά. Είμαστε μια μικρή χώρα, γι’ αυτό και πρέπει να κάνουμε επειγόντως μεγάλα, ευφάνταστα πράγματα.

ΥΓ. 2: Κ. Πρωθυπουργέ, κ. Αν. Υπουργέ Πολιτισμού, με επιστολές μου σας ενημέρωσα για τον θησαυρό που κρύβεται στον Ιερόν Βράχο και στους χώρους του παλιού μουσείου της Ακρόπολης. Εκεί θα μπορούσε να διοργανώνεται κάθε δυο χρόνια μια μείζων έκθεση – σύμβολο του κοινού μας ευρωπαϊκού πολιτισμού με συγκεκριμένα αριστουργήματα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, τα οποία θα συνυπάρχουν για λίγο με έναν κούρο, ένα επιτύμβιο του τετάρτου αιώνα ή – γιατί όχι; – έναν παλαιολόγειο Αρχάγγελο ή την Παναγία του Μέρωνα, την Τζοκόντα αυτή του Βυζαντίου. Ξεκινήστε τώρα!

 

* Ο Μάνος Στεφανίδης είναι επ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών