Και τι δεν γράφεται στον Τύπο ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις μέρες αυτές εναντίον του Νίκου Ξυδάκη, επειδή τις προάλλες τόλμησε να πει τα αυτονόητα.

 

Και τι δεν γράφεται στον Τύπο ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις μέρες αυτές εναντίον του Νίκου Ξυδάκη, επειδή τις προάλλες τόλμησε να πει τα αυτονόητα. Επειδή είπε λ.χ. (τον παραφράζω ελεύθερα, χωρίς ελπίζω να τον παραποιώ) ότι η σύγχρονη τέχνη, υπό την επήρεια των ιδεολογημάτων του μοντερνισμού, έχει πάρει διαζύγιο από «την αναπαράσταση, την αφήγηση και το κάλλος». Ή ότι κατάντησε παίγνιο στα χέρια των πάσης φύσεως curators και τα έργα της απλή αφορμή για τις σπουδαιοφανείς θεωρίες τους. Ή ότι απευθύνεται σε μια ελάχιστη δράκα μυημένων και αποκλείει, όχι από εκφραστική ανάγκη, ούτε επειδή είναι τάχα μου δύσκολη και απαιτητική (το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει!), αλλά από καθαρό σνομπισμό όλους τους άλλους. Ή ότι τα προϊόντα που παράγουν με το φασόν οι φανφαρόνοι των μίντια, όπως ο Τζεφ Κουνς και ο Ντάμιεν Χιρστ, δεν είναι παρά η τρύπια δεκάρα του τίποτα: το καλλιτεχνικό ανάλογο του lifestyle των brokers και των golden boys. Ή, τέλος, ότι η διεθνής art market, Kunstmarkt ή όπως αλλιώς αυτοαποκαλείται, και οι «αξίες» που ανεβοκατεβάζει, δεν είναι παρά, μια ακόμη χρηματιστηριακού τύπου φούσκα.

Όλα αυτά, για τη «misère de l’art contemporain» (τίτλος παλαιότερος γαλλικής εφημερίδας), τα ’χουνε πει και τα ’χουν γράψει πλείστοι όσοι. Από τον Μπόρχες και τον Μπιόι Κασάρες, που με τις «Αφηγήσεις του Μπούστος Ντομέκ» συνέθεσαν την πιο σπαρταριστή γελοιογραφία του φαινομένου, ώς τον Ντάνιελ Μπελ και τον Ρότζερ Σκράτον, που το ανέλυσαν από φιλοσοφικής και κοινωνιολογικής πλευράς. Αλλά και πολλοί νουνεχείς καλλιτέχνες και τεχνοκρίτες κάθε άλλο παρά σιωπηλοί έχουν μείνει, από τον Χάννο Ράουτενμπεργκ ώς τον Σωτήρη Σόρογκα. Όσο για τον ίδιο τον Ξυδάκη, τα λέει και τα ξαναλέει χρόνια τώρα.

Προς τι λοιπόν η αγανάκτηση και οι διαμαρτυρίες; Αν εξαιρέσω όλους εκείνους που, κάνοντας αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση, χτυπούν τον Ξυδάκη απλώς και μόνο επειδή είναι υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ (φευ! Τ’ ομολογώ…), βλέπω δυο κινούντα αίτια πίσω από τις αντιδράσεις, δυο εξαρτημένα ανακλαστικά, δυο σύνδρομα εντέλει, απ’ αυτά που ναρκοθετούν συστηματικά στον τόπο αυτόν κάθε απόπειρα δημοσίου διαλόγου.

Το πρώτο σύνδρομο είναι εκείνο του Βαλκάνιου επαρχιώτη, του μόνιμα θαμπωμένου από τη λάμψη της αλλοδαπής και τα πρόσκαιρα γούστα της. Για τον τύπο αυτό του πιθηκιστή, και μόνο η σκέψη ότι ένας Έλληνας (ένας Έλληνας!) τολμά να επικρίνει τις ιερές αγελάδες του συνιστά έγκλημα καθοσιώσεως. Το δεύτερο είναι του χαύνου αναρχοφιλελεύθερου, του ανθρωπότυπου δηλαδή εκείνου που απαντά τόσο συχνά στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Αυτός πάλι, επικαλούμενος στρεψόδικα την υποτιθέμενη «απόλυτη ελευθερία» της έκφρασης, στην ουσία ζητάει να απαγορεύσει την κριτική! Και με συντεχνιακή πονηριά διεκδικεί το δικαίωμα οι πράξεις και οι ιδέες του να μένουν ες αεί στο απυρόβλητο.

Όμως εδώ τα ερωτήματα που τίθενται είναι κρίσιμα, και οφείλουμε χάριτες στον Ξυδάκη που μας τα υπενθύμισε: Υπόκειται σε κριτική η art business του καιρού μας ή είναι υπεράνω; Μπορεί ένας πολιτικός, ως πολιτικός, τουτέστιν εκλεγμένος εκπρόσωπος του Δήμου, να κρίνει και να επικρίνει τη συντεχνία των καλλιτεχνών; Μπορεί ένας υπουργός του πολιτισμού, που είναι μάλιστα ο ίδιος κριτικός τέχνης και βαθύς γνώστης του πράγματος, να έχει γνώμη για το πού επενδύεται το δημόσιο χρήμα ή το μόνο που του επιτρέπεται είναι να κόβει επιταγές για τους πρόθυμους μάνατζερ;

Όσοι βιάζονται να αναθεματίσουν τις παρεμβάσεις αυτού του είδους, όσοι ανοήτως τις βαφτίζουν ζντανωφισμό ή απόπειρα επιβολής κρατικού δόγματος στα της τέχνης, ας αναλογιστούν τι ακριβώς λένε. Και επειδή οι περισσότεροι υποδύονται τον ανοιχτόμυαλο εκσυγχρονιστή, την επόμενη φορά που θα πιάσουν στο στόμα τους κάποιο σινάφι, τους ταξιτζήδες ή τους βουλευτές λ.χ., τους συνδικαλιστές της ΔΕΗ ή τους φοιτητοπατέρες, ας το σκεφτούν δυο φορές. Ο πόλεμος είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να τον εμπιστευθούμε στους στρατιωτικούς, έλεγε ο Κλεμανσώ. Ε, ό,τι ισχύει για τον πόλεμο, ισχύει εξίσου για όλα όσα έχουν κάποια σημασία σ’ αυτή τη ζωή.

 

* Ο Κ. Κουτσουρέλης είναι συγγραφέας, διευθυντής του περιοδικού «Νέο Πλανόδιον»