Θα υποχωρήσει η κυβέρνηση πίσω από την κόκκινη γραμμή της προχωρώντας σε μειώσεις κύριων και επικουρικών συντάξεων; Θα εφαρμόσει τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις και στα εφάπαξ; Ή θα επιλέξει να βρει άλλους πόρους για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματα;

Από τις απαντήσεις που θα δώσει η κυβέρνηση σε αυτά τα ερωτήματα δεν θα κριθεί μόνο η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς, αλλά και το ποια «γενιά» Ελλήνων θα σηκώσει αυτήν τη φορά το βάρος. 

Αν προστατευτούν οι συνταξιούχοι, ο λογαριασμός θα πέσει στους σημερινούς τριαντάρηδες και σαραντάρηδες, οι οποίοι θα κληθούν μέσω των φόρων να τον εξοφλήσουν. Ιδού λοιπόν το δίλημμα για την κυβέρνηση: Ποιους θα προστατέψει και από ποιους θα ζητήσει να πληρώσουν περισσότερα; Η μάχη των γενεών βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη

 

 

Η «σύγκρουση» γενεών δεν είναι εμφανής ούτε μιλάει κανένας γι’ αυτήν. Όμως προκύπτει εκ των πραγμάτων. 

1 Από τη μία πλευρά είναι οι συνταξιούχοι. Έχουν φτάσει ήδη τα 2,65 εκατομμύρια άτομα σε μια χώρα στην οποία κατοικούν 9,27 εκατ. άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών. 

Ο αριθμός τους αναμένεται να μεγαλώσει με ταχύτατο ρυθμό το επόμενο διάστημα διότι εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες αιτήσεις συνταξιοδότησης (οι οποίες μάλιστα πολλαπλασιάζονται όσο κυκλοφορεί ότι η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να καταργήσει τα παράθυρα πρόωρης συνταξιοδότησης). 

2 Από την άλλη πλευρά έχουμε τους «απασχολούμενους». Το τμήμα αυτό του εργατικού δυναμικού που εξακολουθεί να έχει δουλειά ή απασχόληση. Αυτοί έχουν περιοριστεί σε 3,535 εκατομμύρια.

 

Οι απασχολούμενοι δεν είναι αυτονόητο ότι έχουν και τακτικό εισόδημα. Διότι, από στατιστικής απόψεως, και οι μερικώς απασχολούμενοι των 200-300 ευρώ μηνιαίως στην ίδια ομάδα συμπεριλαμβάνονται. Όπως επίσης και οι ιδιοκτήτες μικρομεσαίων επιχειρήσεων που παράγουν ζημιές ή ακόμη και οι μισθωτοί που πληρώνονται με 4-5 μήνες καθυστέρηση. 

Σε αυτούς τους 3,5 εκατομμύρια απασχολούμενους πέφτει όλο το βάρος να πληρώσουν τους φόρους και τις ασφαλιστικές εισφορές που θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για να χρηματοδοτηθούν οι συντάξεις.

 

 

Εκ πρώτης όψεως, αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου διαφορετικό συγκριτικά με αυτό που συμβαίνει σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Όπως και στην Ελλάδα, έτσι και έξω οι συντάξεις πληρώνονται από τις ασφαλιστικές εισφορές και τους φόρους στο πλαίσιο της τριμερούς συμμετοχής (εργοδότες, εργαζόμενοι, κράτος). Τι είναι το διαφορετικό στην Ελλάδα;

◆ Η αναλογία εργαζομένων – συνταξιούχων, η οποία έχει φτάσει στα χειρότερα επίπεδα όλων των εποχών, καθώς σε κάθε συνταξιούχο αναλογούν πλέον μόνο 1,33 εργαζόμενοι.

◆ Οι αμοιβές σε συνάρτηση με το ύψος της μέσης σύνταξης. Οι μέσες αποδοχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, για παράδειγμα, δεν ξεπερνούν τα 1.000 – 1.100 ευρώ μεικτά, ενώ η μέση αμοιβή των συνταξιούχων ξεπερνάει τα 900 ευρώ. Πρακτικά είναι τα ίδια λεφτά καθαρά, καθώς ο συνταξιούχος δεν πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές

◆ Οι προοπτικές του πληθυσμού. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη αυτήν τη στιγμή της οποίας ο πληθυσμός μειώνεται για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, καθώς οι θάνατοι υπερβαίνουν τις γεννήσεις. Το 2013 το ισοζύγιο ήταν αρνητικό κατά 17.660 άτομα, ενώ η ίδια κατάσταση συνεχίζεται και το 2014. Συνολικά στην τετραετία 2011-2014 οι θάνατοι θα έχουν ξεπεράσει τις γεννήσεις κατά περισσότερα από 60.000 άτομα. 

 

 

Το τι ακριβώς «παίζεται» σε αυτήν τη διαπραγμάτευση είναι πολύ συγκεκριμένο: Αν δεν εφαρμοστεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στο ταμείο επικουρικής ασφάλισης, θα προκύψει – ήδη έχει αρχίσει να προκύπτει – ένα έλλειμμα της τάξεως των 350 εκατ. ευρώ. Μαζί με τα εφάπαξ ο λογαριασμός ανεβαίνει ακόμη περισσότερο στα 500-600 εκατ. ευρώ. Πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά; 

◆ Η μία εναλλακτική είναι να πληρωθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή από τους φόρους. 

◆ Η δεύτερη εναλλακτική είναι να καταβληθεί με πόρους του ΑΚΑΓΕ, δηλαδή του κουμπαρά αλληλεγγύης γενεών που φτιάχτηκε προκειμένου να εξασφαλιστεί η καταβολή των συντάξεων και των επόμενων γενεών. 

◆ Αν πάλι εφαρμοστούν οι ρήτρες μηδενικού ελλείμματος, τον λογαριασμό θα πληρώσουν οι σημερινοί συνταξιούχοι. 

 

Είναι ξεκάθαρο. Σε αυτό το… παιχνίδι δεν είναι δυνατόν να βγουν όλοι κερδισμένοι. Κάποιος θα χάσει ενώ η ζημιά μπορεί να γίνει μικρότερη ή να εκμηδενιστεί μόνο μέσα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (καθώς θα αυξηθούν τα έσοδα από τις ασφαλιστικές εισφορές), ουσιαστικά δηλαδή μόνο από την ανάπτυξη.

 

 

 

Το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας συντηρεί 2,65 εκατομμύρια συνταξιούχους. Έχει τη σημασία της η κατηγοριοποίηση αυτού του συνόλου:

1 Τα 1.990.067 άτομα εκ του συνόλου εισπράττουν σύνταξη γήρατος και το μέσο εισόδημά τους διαμορφώνεται στα 960,66 ευρώ. Αυτό το ποσό είναι το μέσο μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις προ φόρου και κρατήσεων περίθαλψης.

Το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων παρακολουθεί και μια δεύτερη στατιστική: το μέσο μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις προ μνημονιακών κρατήσεων, φόρου και κρατήσεων περίθαλψης. Στη δεύτερη αυτήν περίπτωση προκύπτει ότι το μέσο εισόδημα διαμορφώνεται στα 1.080,06 ευρώ. 

Τι σημαίνει αυτό; Ότι στους πολλούς συνταξιούχους το μνημόνιο κόστισε 119,4 ευρώ μηνιαίως (σ.σ.: στο κόστος έχει συνυπολογιστεί και η κατάργηση της 13ης και της 14ης σύνταξης).

2 Στις 401.631 ανέρχονται οι συντάξεις θανάτου ή χηρείας. Οι δικαιούχοι αυτών των συντάξεων εισπράττουν κατά μέσον όρο 690,48 ευρώ ενώ το μνημόνιο τους έχει κοστίσει 26,24 ευρώ καθώς, χωρίς να ληφθούν υπόψη τα μνημονιακά μέτρα, το μέσο εισόδημα θα διαμορφωνόταν στα 716,72 ευρώ.

3 Αναπηρικές συντάξεις εισπράττουν 230.328 άτομα με μέσο εισόδημα (προ φόρων και κρατήσεων περίθαλψης) ύψους 629,73 ευρώ. Το μνημόνιο σε αυτήν την ομάδα συνταξιούχων έχει μειώσει το εισόδημα κατά 12,14 ευρώ.

4 Τελευταία ομάδα, η οποία δεν έχει επηρεαστεί από τα μνημονιακά μέτρα, είναι αυτή που ζει με τα λιγότερα. Πρόκειται για την ομάδα των ανασφάλιστων υπερήλικων συνταξιούχων, οι οποίοι εισέπρατταν και εισπράττουν 360 ευρώ από τον ΟΓΑ. Σε αυτήν την ομάδα βρίσκονται σήμερα 31.248 συνταξιούχοι.

 

Επειδή πολλά έχουν ειπωθεί και για το νεαρό της ηλικίας συνταξιοδότησης των Ελλήνων, η συγκεκριμένη κατανομή έχει και αυτή τη δική της σημασία. Στο σύνολο των 2,65 εκατ. συνταξιούχων, μόλις το 15% εξακολουθεί να μην έχει συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας του ενώ, αν προστεθεί και η ηλικιακή ομάδα των συνταξιούχων ηλικίας από 61 έως 65, τότε το ποσοστό ανεβαίνει στο 25%. Κι ενώ το ένα τέταρτο των συνταξιούχων δεν έχει συμπληρώσει τα 65, ακόμη ένα τέταρτο έχει ήδη υπερβεί τα 80ό έτος.

 

 

Πόσα χρήματα απαιτούνται για να πληρωθούν κάθε μήνα αυτοί οι 2,65 εκατομμύρια συνταξιούχοι; Περίπου 2,35 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα ή περίπου 28,2 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Και πώς συγκεντρώνονται αυτά τα χρήματα; Από τα στοιχεία της Γενικής Κυβέρνησης προκύπτει ότι μέσα στο πρώτο τρίμηνο τα ασφαλιστικά ταμεία εισέπραξαν:

◆ 1,691 δισεκατομμύρια ευρώ από τις εισφορές των εργαζομένων, δηλαδή περίπου 563 εκατ. ευρώ τον μήνα.

◆ 2,356 δισεκατομμύρια ευρώ από τις εισφορές των εργοδοτών (περίπου 785 εκατ. ευρώ τον μήνα).

◆ 3,292 δισεκατομμύρια από τον κρατικό προϋπολογισμό. 

 

Να σημειωθεί ότι στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνονται τα χρήματα που καταβάλλει το Δημόσιο για την πληρωμή των συνταξιούχων του Δημοσίου. Για να συμπεριληφθούν και αυτά, θα πρέπει να προστεθούν επιπλέον 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Που σημαίνει ότι κάθε τρίμηνο από τα φορολογικά έσοδα διατίθενται 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ για το ασφαλιστικό σύστημα.

 

Θα ήταν λάθος να ειπωθεί ότι όλο αυτό το ποσό καταβάλλεται για συντάξεις. Με την κρατική συμβολή πληρώνονται και οι εργαζόμενοι στα ασφαλιστικά ταμεία. Ακόμη όμως και να αφαιρεθεί αυτό το κονδύλι, το συμπέρασμα δεν αλλάζει. Το μεγαλύτερο βάρος για την πληρωμή των συντάξεων σηκώνει ο κρατικός προϋπολογισμός, ενώ ακολουθούν οι εργοδότες με τρίτους τους εργαζομένους.

 

Από τα στοιχεία της Γενικής Κυβέρνησης προκύπτει άλλο ένα συμπέρασμα: Το ασφαλιστικό σύστημα παράγει ελλείμματα. Στο πρώτο τρίμηνο, οι δαπάνες εκτοξεύτηκαν στα 8,386 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ τα έσοδα ήταν 8 δισ. ευρώ. 

◆ Ποιος μπορεί να καλύψει αυτά τα ελλείμματα; Σίγουρα όχι οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες μέσα από τις ασφαλιστικές τους εισφορές, τουλάχιστον όχι όσο η ανεργία παραμένει στα ύψη. 

◆ Ποιος μένει; Ο κρατικός προϋπολογισμός. Οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες θα πληρώσουν δηλαδή και πάλι, αλλά… εμμέσως.

 

 

Αν ηλικιακά η πλειονότητα των συνταξιούχων ανήκει σε αυτούς που έχουν ξεπεράσει τα 65, οι εργαζόμενοι που κατά κύριο λόγο συνεισφέρουν με τους φόρους που πληρώνουν είναι οι σημερινοί τριαντάρηδες, σαραντάρηδες και πενηντάρηδες. Σε ένα σύνολο 1,775 εκατομμυρίων εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα (τόσοι είναι όλοι κι όλοι οι μισθωτοί με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΙΚΑ) ποσοστό άνω του 70% είναι τα άτομα ηλικίας από 30 έως 55 ετών. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα;

◆ Ο μέσος μεικτός μισθός τους διαμορφώνεται στα 1.034,03 ευρώ. Επί του ποσού αυτού επιβάλλονται και οι ασφαλιστικές εισφορές και οι φόροι εισοδήματος, με αποτέλεσμα το τελικό καθαρό ποσό να περιορίζεται περίπου στα 826 ευρώ.

◆ Για περισσότερους από 467.000 εργαζόμενους, ο μέσος μεικτός μισθός είναι μόλις 442,37 ευρώ. Και αυτό διότι αυτοί οι εργαζόμενοι είναι δηλωμένοι ως μερικώς απασχολούμενοι. ΟΙ οκτάωροι από την άλλη πλευρά (συνολικά 1,372 εκατομμύρια σε ολόκληρη τη χώρα αμείβονται κατά μέσον όρο με 1.233 ευρώ μεικτά, δηλαδή κάτω από 1.000 ευρώ καθαρά και αυτοί.

Πόσο μπορούν μακροπρόθεσμα να πληρώνουν το κόστος του ασφαλιστικού; Ήδη σχεδόν δεν μπορούν. Γι’ αυτό ξαναλέμε ότι η πρώτη προτεραιότητα είναι η δημιουργία σταθερών θέσεων εργασίας μέσω της ανάπτυξης.

 

Σε κάθε άλλη περίπτωση οι ειδήσεις τα επόμενα χρόνια θα είναι όλο και πιο μαύρες…