Σχεδόν όλα τα ζητήματα της ανθρωπότητας παραμένουν μέσα σε μια φοβερή αβεβαιότητα. Σκεφτόμαστε το τι έχει εξαφανιστεί και νιώθουμε σχεδόν συντετριμμένοι από αυτά που έχουν καταστραφεί. Δεν γνωρίζουμε τι θα γεννήσει το μέλλον, γι’ αυτό και το φοβόμαστε – όχι χωρίς λόγο. Κάνουμε αόριστα όνειρα, απεχθανόμαστε συγκεκριμένα πράγματα […] ομολογούμε ότι έχουμε αφήσει πίσω μας τη χαρά της ζωής, την αφθονία, ενώ η αμφιβολία και η αταξία είναι μέσα μας και μαζί μας […] 

 

Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι όλα τα στοιχειώδη πράγματα αυτού του κόσμου έχουν επηρεαστεί από τον πόλεμο ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, από τις περιστάσεις του πολέμου. Κάτι βαθύτερο από τα ανανεώσιμα μέρη της μηχανής έχει φθαρεί τελείως […] Ανάμεσα σ’ όλα αυτά τα πληγωμένα πράγματα βρίσκεται και ο Νους. Ο Νους έχει πραγματικά πληγωθεί θανάσιμα· οι οιμωγές του ακούγονται στις καρδιές των σκεπτόμενων ανθρώπων. Ο Νους εκδίδει μια θλιβερή καταδίκη του εαυτού του. Αμφισβητεί τον εαυτό του βαθύτατα.

Πωλ Βαλερύ 

 

Το παραπάνω απόσπασμα του Γάλλου ποιητή Πωλ Βαλερύ καταγράφει την αμφισβήτηση που ακολούθησε το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, μια αμφισβήτηση η οποία ήταν ότι απέμεινε από την πρόοδο και την πίστη στην τελειοποίηση της ανθρωπότητας του 19ου αιώνα.

 

Το τέλος του Μεγάλου Πολέμου βρήκε την ανθρωπότητα βεβαρημένη με εκατομμύρια χαμένων ζωών στα πεδία των μαχών. Σ’ αυτόν τον πόλεμο ενεπλάκησαν οι Ενωμένες Δυνάμεις, καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ (κυρίως η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία, από το 1915 η Ιταλία, από το 1917 οι ΗΠΑ και ώς τις αρχές του 1918 και η Ρωσία) με τις Κεντρικές Δυνάμεις καλούμενες και Τριπλή Συμμαχία (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία). Νικητές ανεδείχθησαν οι δυνάμεις της Αντάντ. Η λήξη του πολέμου είχε ως συνέπεια την κατάρρευση τεσσάρων αυτοκρατοριών και επέφερε ριζικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης εξ αιτίας του κατακερματισμού της. Η μεγαλύτερη, δε, ανατροπή σημειώθηκε στη Ρωσία με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Τέλος, συνέπεια του καταστροφικού αυτού πολέμου υπήρξε η δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών.

 

 

Ο ανθρώπινος ψυχισμός κλονίστηκε από την αποκτήνωση που προέρχεται από τον εθισμό στη βία και στον θάνατο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα κινήματα του φασισμού και του ναζισμού αργότερα προέκυψαν από βετεράνους του Μεγάλου Πολέμου.

 

Πόσο συγκλονιστικό είναι το παρακάτω ποίημα του Άγγλου ποιητή Γουίλφρεντ Όουεν! Είναι το τελευταίο ποίημα που έγραψε πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες των Γερμανών, μια εβδομάδα μόλις πριν από την υπογραφή της ανακωχής! 

 

Τώρα οι άντρες θα φεύγουν ευχαριστημένοι με αυτό που 

καταστρέψαμε.

 

Ή, δυσαρεστημένοι, να βράζει το αίμα τους και να το φτύνουν.

Θα είναι ταχύποδες, τρέχοντας με την ταχύτητα της τίγρεως.

Κανείς δεν θα λύνει τους ζυγούς, παρότι τα Έθνη ταξιδεύουν 

μακριά από τη πρόοδο… 

 

 

Το τίμημα αυτού του πολέμου σε ανθρώπινες ζωές υπήρξε εξοντωτικό. Οι αριθμοί αποδεικνύονται συντριπτικοί και, παρ’ όλα αυτά, το μεγάλο πάθημα της ανθρωπότητας όχι μόνο δεν έγινε μάθημα, αλλά, αντιθέτως, οδήγησε λίγα χρόνια μετά σε μια νέα σύγκρουση, οδυνηρότερη και πολύ περισσότερο καταστροφική, τη χειρότερη που γνώρισε η ανθρωπότητα – τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Από τις δυνάμεις τις Αντάντ, τεράστιο φόρο αίματος πλήρωσαν η Γαλλία και η Ρωσία. Η Γαλλία έχασε 1.375.000 στρατιώτες, ήτοι το 16,36% του συνόλου του πληθυσμού της. Επίσης, οι γαλλικές αποικίες είχαν σε στρατιώτες 100.000 νεκρούς. Η Ρωσία θρήνησε 1.700.000 νεκρούς στρατιώτες, ήτοι το 14,17% του συνολικού της πληθυσμού. Η Βρετανική Αυτοκρατορία έχασε 908.000 στρατιώτες, ήτοι το 10,20% του συνολικού της πληθυσμού. Η Αμερική είχε περί τους 126.000 νεκρούς στρατιώτες, ήτοι το 2,89% του συνολικού της πληθυσμού. Μεγάλες απώλειες είχαν και η Ιταλία με τη Ρουμανία, ενώ η συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο στοίχισε 5.000 νεκρούς, που αντιστοιχούσαν στο 2,17% του πληθυσμού της. 

 

Σε γενικές γραμμές, το σύνολο των στρατιωτών των συμμαχικών δυνάμεων που σκοτώθηκαν ανέρχεται στα 5,17 εκατομμύρια.

 

Από τη μεριά των Κεντρικών Δυνάμεων η Αυστροουγγαρία έχασε 1.200.000 στρατιώτες, που αντιστοιχούσαν στο 15,38% του πληθυσμού της. Η Γερμανία απώλεσε 1.800.000 στρατιώτες, ήτοι το 16,12% του πληθυσμού της. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία 325.000, δηλαδή το 11,40% και, τέλος, η Βουλγαρία 87.500, που αντιστοιχεί στο 7,29% του πληθυσμού της. Ο συνολικός αριθμός στρατιωτών των Κεντρικών Δυνάμεων που σκοτώθηκαν ανέρχεται περίπου στα 3,4 εκατομμύρια.

Το δε σύνολο των στρατιωτών που σκοτώθηκαν παγκοσμίως φτάνει περίπου τα 8,6 εκατομμύρια. 

 

 

Πέρα από τους νεκρούς στρατιώτες, οι επιπτώσεις του πολέμου, άμεσες και έμμεσες, ήταν τεράστιες. Ένας εξωφρενικά μεγάλος αριθμός πολιτών έχασε τη ζωή του εξαιτίας ενός πολέμου στον οποίο δεν συμμετείχαν. Η Αυστροουγγαρία έχασε 300.000 και 760.000 η Γερμανία. Η Ρουμανία 275.000, η Βουλγαρία επίσης 275.000, ενώ η Σερβία 650.000. Στη Ρωσία, ο αριθμός ανέρχεται στα 3 εκατομμύρια νεκρούς, ενώ 1 εκατομμύριο ήταν οι απώλειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πολύ λιγότερες απώλειες είχαν οι Γάλλοι (περί τους 40.000 νεκρούς) όπως και το Ηνωμένο Βασίλειο (περί τους 31.000). Η δε Ελλάδα έχασε 132.000 ανθρώπους. 

Στις έμμεσες απώλειες πρέπει να προσθέσουμε τα δεκάδες εκατομμύρια νεκρών που άφησε πίσω της η ισπανική γρίπη. Σύμφωνα, λοιπόν, με κάποιους υπολογισμούς, οι άμεσοι και έμμεσοι θάνατοι άμαχων πολιτών αγγίζουν τα 56,5 εκατομμύρια, αν υπολογίσουμε τα θύματα της ισπανικής γρίπης σε 50 εκατομμύρια νεκρούς. 

 

Έτσι, αν αθροίσουμε όλες μαζί τις ανθρώπινες ζώνες που χάθηκαν εξαιτίας και κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, ο αριθμός αυτός ανέρχεται στο εξωφρενικό νούμερο των 66 εκατομμυρίων ψυχών! 

Τέλος, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο που υπολογίζει, πέραν αυτών των τραγικά μεγάλων απωλειών, το έλλειμμα γεννήσεων λόγω του πολέμου. Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι δεν γεννηθήκαν 776 χιλ. άτομα στην Αγγλία, 911 χιλ. άτομα στη Γαλλία, 1,348 εκατομμύρια άτομα στην Ιταλία και 3,705 εκατομμύρια άτομα στη Γερμανία.