«Ο Ευριπίδης βάζει τους Έλληνες να αναζητούν το κατά πόσο η βαρβαρότητα υπάρχει μέσα τους» δηλώνει ο Θωμάς Μοσχόπουλος, λίγες ώρες πριν η «Ιφιγένειά» του πατήσει το πόδι της στην Επίδαυρο.

Ποιο συναίσθημα υπερισχύει μέσα του; Συγκίνηση ή φόβος, τον ρωτάω.

 

«Σε καμία περίπτωση φόβος, εξάλλου είναι η τρίτη φορά που κατεβαίνω στην Επίδαυρο» μου απαντά. «Δεν νιώθω κανέναν φόβο, γιατί σέβομαι τον χώρο, έχω επίγνωση των κανόνων που τον διέπουν. Είναι ένας φιλικός χώρος, με συγκεκριμένες παραμέτρους, κι είμαι προσεκτικός κάθε φορά. Όταν δεν ένιωθα έτοιμος, αρνιόμουν τις προτάσεις, τώρα νιώθω καλά και το μόνο που αισθάνομαι είναι σεβασμός, συγκίνηση, το δέος του ιερού. Ξέρετε, όπως έλεγε κι ο Πίτερ Μπρουκ, “δεν υπάρχουν μυστικά”, δεν πιστεύω λοιπόν ότι ιερουργώ, απλώς αντιμετωπίζω τα ζητήματα μιας παράστασης» συμπληρώνει.

 

Γεννημένος στην Μπίτολα της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ο Θωμάς Μοσχόπουλος μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και τώρα επιστρέφει στην πόλη των παιδικών του αναμνήσεων, σκηνοθετώντας την «Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων» του Ευριπίδη για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, που αύριο και μεθαύριο παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. 

 

Το έργο. Ένα από τα δημοφιλέστερα κατά την αρχαιότητα έργα, η «Ιφιγένεια εν Ταύροις», δεν έχει τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα την κατέτασσαν με ευκολία στις τραγωδίες. Γραμμένη σε μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη για την Αθηναϊκή Δημοκρατία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια πρόταση ελπίδας και τρυφερής παρηγοριάς από μεριάς του Ευριπίδη. Πρόκειται για ένα έργο αριστοτεχνικής δόμησης, γεμάτο λυρισμό, το οποίο στάθηκε σημείο αναφοράς στη μετέπειτα ευρωπαϊκή ανθρωπιστική παράδοση και τον Διαφωτισμό. Στη δική μας εποχή, που βαρβαρότητες ανάλογες εκείνων της «χώρας των Ταύρων» αρχίζουν να φαίνονται δυστυχώς όλο και λιγότερο μυθικές, η επιστράτευση της ευφυΐας και του ήθους καθώς και η άρνηση της άλογης βίας που οδηγεί τους κεντρικούς ήρωες στο αίσιο τέλος του έργου μοιάζουν κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτες.

«Είναι πιο επίκαιρο από ποτέ το αρχαίο δράμα;» τον ρωτάω αναλογιζόμενος τη δύσκολη στιγμή που βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα.

 

«Πάντα το αρχαίο δράμα είναι επίκαιρο, σε κάθε εποχή. Αγνή μορφή, χαρακτηρίζεται από τη συνθετότητα του απλού, ταιριάζει σε κάθε εποχή. Εγώ ζω σήμερα, για το σήμερα θα μιλήσω…».

 

Τα διλήμματα. «Ποιος ο ξένος, ποιος ο βάρβαρος και ποια η σχέση μεταξύ πολιτισμένων και βάρβαρων» αναρωτιέται ο σκηνοθέτης. «Όταν, ας πούμε, ο Θόας λέει για τη μητροκτονία του Ορέστη ότι αυτό δεν θα το έκανε ένας βάρβαρος, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Ευριπίδης κάνει σχόλιο για τη βαρβαρότητα που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα της πολιτισμένης κοινωνίας. Οι βάρβαροι εμφανίζονται αφελείς, αλλά βλέπουμε ότι ο Θόας, ο βασιλιάς, εύκολα υιοθετεί τη φωνή της λογικής, αποδεχόμενος ως σωστό την ορθολογική λύση που υποδεικνύει η θεά Αθηνά. Μην ξεχνάμε ότι οι Αθηναίοι είχαν ανοιχτή πολιτική ως προς τους ξένους, τους μέτοικους, που εγκαθίσταντο στην Αθήνα από διαφορετικούς τόπους. Η ανοιχτωσιά στο ξένο και στο διαφορετικό που εξέφραζε η Αθήνα είναι το πολιτισμένο, που αντιπαρατίθεται στο άκαμπτο και κλειστό της χώρας των Ταύρων, όπου ακόμη γίνονται ανθρωποθυσίες».

 

Το δυνατό σημείο. Τα κουρεμένα κεφάλια των μελών του χορού παραπέμπουν στην υποτέλεια των σκλάβων αλλά και στο πένθος; «Ήταν πολύ συγκινητικό όταν, καιρό πριν, στις ακροάσεις, ρώτησα τα κορίτσια αν θα μπορούσαν να κόψουν τα μαλλιά τους και μου απάντησαν αμέσως “ναι”» λέει ο Μοσχόπουλος.

 

Ο χορός. «Λέει η Χολ ότι τις αρχαίες τραγωδίες πρέπει να τις διαβάζει κανείς μέσα από τις επιλογές του Χορού. Μέσα από τα δικά του μάτια ζούμε το τι βιώνει η κοινότητα. Εδώ έχουμε υπόδουλες. Μάλιστα τις ονομάζει “ψυχές μου υπόδουλες”. Μια ομάδα ανθρώπων που έχει στερηθεί την ελευθερία της, την αξιοπρέπειά της, την πατρίδα της. Το ενδιαφέρον είναι ότι και η Ιφιγένεια θεωρεί ότι συμβαίνει το ίδιο για τον εαυτό της, μόνο που η δική της υποδούλωση είναι διαφορετική» μας εξηγεί ο σκηνοθέτης.

 

Η Ιφιγένεια και η Ελλάδα σήμερα. «Το είπε ο Ελύτης: Έλληνας είναι ένας τρόπος να σκέφτεσαι» δήλωσε ο Θωμάς Μοσχόπουλος. «Κι επειδή σκεφτόμαστε, άρα ο εγκέφαλός μας δομείται και λειτουργεί με τη γλώσσα που μιλάμε, το να διαπιστώνω τη συνέχεια της γλώσσας είναι κάτι που συγκλονίζει. Δουλεύοντας τη μετάφραση, σκεφτόμουν αυτό το θαύμα: η ίδια λέξη, η ίδια φράση, ο ίδιος ήχος να υπάρχει, να μιλιέται, να ακούγεται επί χιλιετίες. Αλλά αυτή η συνέχεια της γλώσσας δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Ο ανθρωπιστικός τρόπος σκέψης είναι βαθιά ελληνικός και μπορεί να χωρέσει ανθρώπους από διαφορετικά μέρη. Αν σήμερα μοιάζει κάπως παρωχημένος, εγώ θέλω να συνδέομαι με τις αρχές της κλασικής αρχαιότητας για να έχω σημεία αναφοράς που να με στηρίζουν και να με βοηθούν να επαναπροσδιορίζομαι». 

 

Οι συντελεστές: Μετάφραση – σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος. Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής. Δραματουργική επεξεργασία: Τάσος Αγγελόπουλος. Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού. Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ. Κίνηση – χορογραφίες: Σοφία Πάσχου. Φωτισμοί: Σοφία Αλεξιάδου. Συνεργάτης συνθέτης – μουσική διδασκαλία: Νίκος Γαλενιανός. Παίζουν: Αμαλία Μουτούση (Ιφιγένεια), Χρίστος Στυλιανού (Α’ Αγγελιοφόρος), Γιώργος Χρυσοστόμου (Ορέστης), Μιχάλης Συριόπουλος (Πυλάδης), Γιώργος Κολοβός (Θόας), Αναστάσης Ροϊλός (Β’ Αγγελιοφόρος), Άννα Καλαϊτζίδου (Αθηνά) και η Χρύσα Ιωαννίδου την Άρτεμη (άγαλμα). Παίζουν επί σκηνής οι μουσικοί: Αλέξανδρος Μιχαηλίδης (μπάσο κλαρινέτο), Κώστας Σακαρέλης (όμποε, αγγλικό κόρνο).