Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι τα μέτρα που ήδη νομοθετήθηκαν – με πρώτο και… χειρότερο την αύξηση του ΦΠΑ – δεν επαρκούν σε καμία περίπτωση ούτε καν για να ισοσκελίσουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Μέσα λοιπόν στο επόμενο 10ήμερο θα πρέπει να απαντηθεί το μείζον ερώτημα: Θα δεχθούν οι δανειστές ότι το 2015 είναι ουσιαστικά μια… χαμένη χρονιά; Θα αποδεχτούν ελλειμματικό προϋπολογισμό παρά τις όποιες επιπτώσεις στο ύψος του δημόσιου χρέους; Και αν ναι, τι θα σημαίνει αυτό για τα δύο χρόνια που έρχονται, δεδομένου ότι ο στόχος για επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% στο τέλος του 2018 παραμένει;

 

Αργά την Τρίτη και ύστερα από μια πολύωρη διαπραγμάτευση με τους εκπροσώπους των θεσμών, ανώτατα κυβερνητικά στελέχη παραδέχονταν ότι συμφωνία επί των προβλέψεων για την εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών αλλά και για τα δημοσιονομικά μεγέθη που θα πρέπει να μπουν στο… χαρτί (σ.σ.: εκτός από το κείμενο του μνημονίου στο Γενικό Λογιστήριο συντάσσεται τόσο η αναθεώρηση του προϋπολογισμού για το 2015 όσο και το καινούργιο μεσοπρόθεσμο που θα καλύπτει όλη την περίοδο μέχρι το 2019) δεν έχει υπάρξει ακόμη. 

 

Οι προσεγγίσεις είναι διαφορετικές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρεται να κατεβάζει χαμηλότερα τον πήχη της ύφεσης στα επίπεδα του 2%-2,5%, με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προβλέπει μεγαλύτερη ύφεση, ακόμη και άνω του 3,5%-4%. 

 

Δυσμενείς ως προς την πορεία της ελληνικής οικονομίας φέρεται να είναι και οι εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Η ελληνική πλευρά συμφωνεί περισσότερο με την πρόβλεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτό σε πολύ μεγάλο βαθμό θεωρείται λογικό δεδομένου ότι όσο μεγαλύτερη είναι η εκτίμηση της ύφεσης τόσο μικρότερες είναι οι απαιτήσεις για την εμφάνιση θετικού πρόσημου κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2015. 

 

 

Σε επίπεδο δημοσιονομικού αποτελέσματος, θεωρείται ήδη δεδομένο ότι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 1% του ΑΕΠ μέσα στο 2015 δεν είναι πλέον εφικτός καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να καλύψει στο χρονικό διάστημα μέχρι τον Δεκέμβριο απόσταση που σε οικονομικούς όρους μεταφράζεται σε ανάγκη λήψης μέτρων άνω των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ.

 

Τα μέτρα που ήδη θεσπίστηκαν στις αρχές Ιουλίου με τον πρώτο εφαρμοστικό νόμο του τρίτου μνημονίου μετά βίας μπορούν να αποδώσουν μέσα στο 2015 περισσότερα από 800-900 εκατομμύρια ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι αυτομάτως, με στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα στο 1% του ΑΕΠ, δημιουργείται δημοσιονομικό κενό περίπου τριών δισεκατομμυρίων ευρώ. 

 

Το σενάριο που φέρεται να «ταιριάζει» περισσότερο στην ελληνική πλευρά είναι ο πήχης για φέτος να κατέβει πολύ χαμηλά – δηλαδή να γίνει δεκτό ακόμη και το πρωτογενές έλλειμμα – και ολόκληρο το βάρος για την επίτευξη του κεντρικού δημοσιονομικού στόχου (+3,5% στο πρωτογενές πλεόνασμα κατά τη χρήση του 2018) να πέσει στις επόμενες χρήσεις, ειδικά του 2017 και του 2018, κατά τις οποίες εκτιμάται ότι η χώρα θα έχει επιστρέψει στην ανάπτυξη. Μπορεί το πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ να φαντάζει αυτήν τη στιγμή ασύλληπτο (σ.σ.: σε σημερινούς όρους ισοδυναμεί με υπέρβαση των εσόδων συγκριτικά με τις δαπάνες, εξαιρουμένων των τόκων, κατά τουλάχιστον έξι δισεκατομμύρια ευρώ), ωστόσο μελλοντικά ένα μέρος μπορεί να προέλθει:

 

1 Από τη βελτίωση της κατάστασης της οικονομίας με τον αντίκτυπο που αυτή θα έχει στα δημόσια έσοδα και ειδικά στους φόρους κατανάλωσης.

2 Από τη θετική επίπτωση του «προγράμματος Γιούνκερ», το οποίο με δεδομένη τη δέσμευση ότι θα είναι εμπροσθοβαρές θα μπορέσει να συμβάλει στη διαμόρφωση θετικού δημοσιονομικού αποτελέσματος μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).

3 Από την αναδιάρθρωση του χρέους, η οποία μπορεί επίσης να απελευθερώσει πόρους για τη χρηματοδότηση πολιτικών ανάπτυξης και ενίσχυσης απασχόλησης.

4 Από την ενεργοποίηση – επιτέλους – πολιτικών για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Μόνο από τον ΦΠΑ, το Δημόσιο χάνει κάθε χρόνο περισσότερα από 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ.

 

Ακόμη πάντως και στο θετικό ενδεχόμενο οι θεσμοί να δεχτούν για φέτος ισχνή επίδοση ως προς το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού, η αβεβαιότητα όσον αφορά την πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού είναι πολύ μεγάλη.

 

Ήδη στο υπουργείο Οικονομικών έρχονται αντιμέτωποι με τη σκληρή πραγματικότητα των αριθμών. Τον Ιούλιο, τα δημόσια έσοδα αναμένεται να εμφανιστούν αυξημένα – σε καμία περίπτωση πάνω από τους στόχους που είχαν τεθεί – μόνο και μόνο εξαιτίας της πρωτοφανούς ανταπόκρισης των φορολογουμένων κατά το πρώτο 10ήμερο. 

 

Στην πράξη αποδείχτηκε ότι η καταβολή φόρων ύψους άνω των 1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσα σε λίγες ημέρες – ειδικά για αρχές του μήνα είναι κάτι πρωτοφανές – οφειλόταν σε έναν και μόνο συγκυριακό λόγο: στον φόβο του… κουρέματος. Όσοι είχαν χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς έσπευσαν να εκπληρώσουν φορολογικές υποχρεώσεις, ώστε σε ενδεχόμενο bail in με συμμετοχή και των καταθετών τουλάχιστον να έχουν μειωθεί τα υπόλοιπα. Τα καλά νέα όμως όσον αφορά την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού σταματούν κάπου εδώ.

 

 

Το οικονομικό επιτελείο, είτε υπάρξει συμφωνία μέχρι τις 20 Αυγούστου – κάτι θετικό δεδομένου ότι τουλάχιστον θα απομακρυνθεί ο… πονοκέφαλος για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας αλλά και για τη βιωσιμότητα των τραπεζών (σ.σ.: θα πληρωθεί το ομόλογο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα εξασφαλιστούν τα πρώτα δισεκατομμύρια για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ενώ είναι πιθανό να ενεργοποιηθεί και για την Ελλάδα το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης) – είτε όχι, θα βρεθεί εν μέσω της «τέλειας καταιγίδας». Θα προσπαθεί εν μέσω ύφεσης και με τους περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων σε ισχύ να φέρει στο ταμείο φορολογικά έσοδα, αυξάνοντας μάλιστα τους φορολογικούς συντελεστές – τόσο στον ΦΠΑ όσο και στον φόρο εισοδήματος – και αφού προηγουμένως έχει φροντίσει να συσσωρεύσει όλες τις υποχρεώσεις για τους τελευταίους μήνες του χρόνου.

 

Με… τρόμο αναμένεται από τώρα η υποβολή των περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ που θα υποβάλουν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και ελεύθεροι επαγγελματίες τον Οκτώβριο αλλά και τον επόμενο Γενάρη. Είναι οι περιοδικές δηλώσεις που θα αποτυπώνουν την πορεία των εσόδων κατά τα εξαιρετικά κρίσιμα 3ο και 4ο τρίμηνα του έτους (Ιούλιο – Σεπτέμβριο και Οκτώβριο – Δεκέμβριο). 

 

Αυτές οι δύο περιοδικές δηλώσεις κανονικά αποτελούν δύο από τις σημαντικότερες «ενέσεις» εσόδων της χρονιάς. Φέτος όμως, αναμένεται να καταδείξουν το Βατερλώ, και αυτό γιατί:

 

1 Τουλάχιστον το μισό τρίτο τρίμηνο είναι ουσιαστικά χαμένο καθώς δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις έχουν φτάσει ακόμη και σε επίπεδα… μηδενικών εσόδων. Τι κι αν ισχύουν αυξημένοι συντελεστές ΦΠΑ από τις 20 Ιουλίου και μετά για εκατοντάδες προϊόντα και υπηρεσίες; Οι νέοι αυτοί συντελεστές θα εφαρμοστούν επί πολύ χαμηλότερης βάσης, με συνέπεια το αποτέλεσμα να είναι αρνητικό, τουλάχιστον σε σχέση με τις προβλέψεις.

2 Το 4ο και τελευταίο τρίμηνο ενσωματώνει τον χριστουγεννιάτικο τζίρο. Ωστόσο, η φετινή περίοδος των Χριστουγέννων θα βρει τους καταναλωτές με μειωμένους μισθούς (λόγω εισφοράς αλληλεγγύης, νέων πιέσεων από την πλευρά των εργοδοτών για χαμηλότερες αποδοχές κ.λπ.) να καλούνται να πληρώσουν τρία και τέσσερα εκκαθαριστικά ταυτόχρονα: από φόρο εισοδήματος και ΕΝΦΙΑ μέχρι τέλη κυκλοφορίας και ρύθμιση 100 δόσεων.

 

Για την πορεία των εσόδων του ΦΠΑ, το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να αποκτήσει αρκετά σαφή εικόνα μέχρι το τέλος Αυγούστου. Έως το τέλος του μήνα, θα πρέπει να πληρωθεί ο φόρος από τις μεγάλες επιχειρήσεις και έτσι θα υπάρξει μια σαφής ένδειξη των επιπτώσεων που είχαν τα capital controls στην κατανάλωση και τα δημόσια έσοδα.

 

Ο δεύτερος μεγάλος πονοκέφαλος, πέραν των φόρων κατανάλωσης, έχει να κάνει με τις… ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία. Χωρίς τον φόβο του «κουρέματος» οι φορολογούμενοι έχουν επιστρέψει στη γνώριμη πρακτική τού «δεν πληρώνω», προκειμένου να κρατήσουν ρευστότητα. 

 

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να φουσκώνουν μήνα με τον μήνα οι ληξιπρόθεσμες οφειλές, οι οποίες έχουν ήδη φτάσει στα έξι δισεκατομμύρια ευρώ από το πρώτο εξάμηνο. 

 

Το τι θα γίνει το δεύτερο εξάμηνο παραμένει άγνωστο, καθώς θα δοκιμαστεί η δυνατότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να πληρώνουν ταυτόχρονα τα «παλαιά» (ΕΝΦΙΑ, φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, ρύθμιση 100 δόσεων κ.λπ.) και τα καινούργια μέτρα (φόρο πολυτελούς διαβίωσης, εισφορά αλληλεγγύης, ΦΠΑ κ.λπ.). Ειδικά αν η ελληνική πλευρά πιεστεί να αποδεχτεί τροποποιήσεις στη ρύθμιση των 100 δόσεων (π.χ. να συνδεθεί η συνέχιση της ρύθμισης με την εκπλήρωση των τρεχουσών φορολογικών υποχρεώσεων), αναμένεται τους επόμενους μήνες «κύμα» απεντάξεων από τη ρύθμιση, κάτι που θα έχει ως συνέπεια την εκτόξευση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. 

 

Το «επιχείρημα» που επικαλείται η ελληνική πλευρά για να αποσοβήσει τον κίνδυνο των αλλαγών (σ.σ.: οι δανειστές ζητούν και άλλες παρεμβάσεις, όπως αύξηση του επιτοκίου, μείωση του αριθμού των δόσεων για όσους πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια κ.λπ.) είναι η εισπρακτική απόδοση, καθώς από τον Μάρτιο μέχρι σήμερα στα ταμεία του κράτους έχουν εισρεύσει περισσότερα από 850 εκατομμύρια ευρώ.

 

Ο τρίτος μεγάλος πονοκέφαλος έχει να κάνει με την παρακράτηση του φόρου που εισπράττεται από μισθωτούς και συνταξιούχους. Οι συνταξιούχοι θεωρείται δεδομένο από τώρα ότι θα καταβάλουν λιγότερη παρακράτηση στο δεύτερο εξάμηνο λόγω της επιβολής της εισφοράς υπέρ υγείας. Ειδικά στις επικουρικές, η μείωση της σύνταξης υπερβαίνει το 6% (σ.σ.: καθώς η εισφορά επιβάλλεται επί της αρχικής σύνταξης χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι περικοπές που έχουν γίνει από το 2012) ενώ στις κύριες συντάξεις οι περικοπές μπορεί να είναι μεγαλύτερες του 2%. 

 

Από τις αμοιβές των συνταξιούχων αναμένεται να λείψουν πάνω από 600 εκατ. ευρώ φέτος, με συνέπεια αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ να «αφαιρεθούν» και από τον φόρο εισοδήματος. Ο μεγαλύτερος φόβος, πάντως, εδράζεται στην παρακράτηση που γίνεται επί των μισθών και δει του ιδιωτικού τομέα. 

 

Τα capital controls και η ύφεση έχουν προκαλέσει νέο κύμα μειώσεων αποδοχών με διάφορους τρόπους: αναγκαστικές άδειες, μετατροπές συμβάσεων πλήρους απασχόλησης σε μερικής, εκ περιτροπής εργασία και απολύσεις. Ο αντίκτυπος στα δημόσια έσοδα είναι άμεσος καθώς οι επιχειρήσεις που μειώνουν το εργατικό κόστος αποδίδουν και λιγότερο φόρο μισθωτών υπηρεσιών τον επόμενο κιόλας μήνα.