Μαζί με αυτές, όμως, έρχονται και τα «μεγάλα πακέτα» τα οποία αφορούν τις αλλαγές στην ενεργειακή πολιτική και τις ιδιωτικοποιήσεις, που θα αλλάξουν τη ζωή μας περισσότερο απ’ όσο πιστεύουμε. 

 

1 Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας του crash test στην ενέργεια. Στη διάρκειά του θα κριθεί εάν η κυβέρνηση θα καταφέρει να «περάσει» στους δανειστές την πολιτική της να μην αποκρατικοποιηθεί ο ΑΔΜΗΕ, αλλά και αν θα προχωρήσουν οι αλλαγές στην ενεργειακή πολιτική που θα «ανοίξουν την αγορά» ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου επιτρέποντας την απελευθέρωση και την είσοδο νέων παικτών στη λιανική. 

Αυτό σημαίνει ότι τόσο στο αέριο όσο και στο ρεύμα οι πολίτες πολύ σύντομα θα μπορούν να επιλέγουν πάροχο, όπως περίπου συνέβη πριν από μερικά χρόνια στην τηλεφωνία. Πιο κάτω θα δούμε αναλυτικότερα πώς μπορεί να αλλάξει η καθημερινότητα στην ενέργεια. Προτού όμως ολοκληρωθεί η απελευθέρωση, θα έχουν έρθει άλλες σημαντικές αλλαγές.

 

2 Τον Οκτώβριο έχει την «τιμητική» της η φορολογία:

◆ Για τους αγρότες έρχεται η πρώτη φάση κατάργησης για το καθεστώς επιστροφής του Εδικού Φόρου Κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέλαιο. Εξελικτικά οι αγρότες θα δουν την επόμενη χρονιά τη φορολογία τους να αυξάνεται στο 20% και στο 26% το 2017.

◆ Θα εκδοθούν τα εκκαθαριστικά ΕΝΦΙΑ του 2015 (με την τελευταία δόση τους να καταβάλλεται τον Φεβρουάριο του 2016). 

◆ Θα αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής στο εισόδημα από ενοίκια και ειδικότερα στο 15% από 11% για εισπράξεις κάτω των 12.000 ευρώ και στο 35% από 33% για εισπράξεις άνω των 12.000 ευρώ.

◆ Θα δρομολογηθεί η μείωση 50% της επιδότησης του πετρελαίου θέρμανσης που θα ισχύσει από το 2016. 

 

Μαζί με αυτά, στο πλαίσιο εφαρμογής της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ, θα απελευθερωθούν πλήρως η διάρκεια ζωής του παστεριωμένου γάλακτος, η διακίνηση του ψωμιού και οι εκπτώσεις. 

Ο Οκτώβριος όμως θα είναι και ο μήνας των αποκρατικοποιήσεων, για τις οποίες θα μιλήσουμε επίσης πιο κάτω. Όλα τα «ώριμα» προγράμματα που είχε δρομολογήσει το ΤΑΙΠΕΔ θα προχωρήσουν έως το τέλος του έτους. Έπειτα τα περιουσιακά στοιχεία του ΤΑΙΠΕΔ πιθανότατα θα περάσουν στο υπό διαμόρφωση ταμείο των 50 δισ., και μαζί με άλλα στοιχεία εθνικού πλούτου (assets, όπως τα ονομάζουν οι δανειστές) είτε θα χρησιμοποιηθούν υπό τη μορφή προγραμμάτων αποκρατικοποίησης είτε θα αξιοποιηθούν μακροπρόθεσμα για την παραγωγή χρήματος, παραμένοντας όμως υπό εθνικό έλεγχο.

 

3 Τον Νοέμβριο έρχεται κοσμογονία στις τράπεζες. Εκτός από την ανακεφαλαιοποίηση, που αφορά τη δική τους υπόσταση και πιθανότατα θα υλοποιηθεί αργότερα (τον Οκτώβριο αναμένεται να γίνουν τα stress tests από τα οποία θα εξαρτηθεί η ανακεφαλαιοποίηση), θα διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και θα αλλάξει ο νόμος Κατσέλη. 

 

4 Τον Δεκέμβριο θα επανεξεταστεί πλήρως και εκ βάθρων το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα. Και παράλληλα θα διαμορφωθεί το σύστημα μόνιμης κινητικότητας των υπαλλήλων του Δημοσίου, με επιπτώσεις σε πολλές χιλιάδες οικογένειες. 

 

Σήμερα θα επιμείνουμε λίγο παραπάνω στην ενέργεια, μια και στον τομέα αυτόν θα συντελεστούν αλλαγές που θα αναδιαμορφώσουν τη σημερινή εικόνα της αγοράς για τους καταναλωτές (οικιακούς και βιομηχανικούς) με επιπτώσεις σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας. Μπορεί το τρίτο μνημόνιο να μην ονοματίζει την ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ και πολύ περισσότερο της ΔΕΗ, θέτει όμως προϋποθέσεις που μέσω της απελευθέρωσης της αγοράς οδηγούν «κάπου» προς τα εκεί. 

 

Ξεκινώντας από τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει στην εφαρμογή του λεγόμενου Ενιαίου Μοντέλου (Target Model) που θα ισχύσει στην Ε.Ε. για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο η κυβέρνηση θα συζητήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την εφαρμογή του συστήματος δημοπρασιών ηλεκτρικής ενέργειας τύπου ΝΟΜΕ, με τελικό στόχο τα μερίδια της ΔEΗ στην αγορά λιανικής να μειωθούν αμέσως κατά 25% και κατά 50% μέχρι το 2020. 

 

Με τις δημοπρασίες αυτές οι ιδιώτες παραγωγοί ηλεκτρισμού, που σήμερα μπορούν να παράγουν ενέργεια μόνο από φυσικό αέριο, θα αποκτήσουν πρόσβαση σε «πακέτα ηλεκτρισμού» που παράγονται από τη ΔΕΗ με φθηνότερα καύσιμα (τον λιγνίτη και το νερό των υδροηλεκτρικών εργοστασίων, στα οποία έχει πρόσβαση μόνο η δημόσια επιχείρηση) και να τα μεταπωλούν σε βιομηχανίες και νοικοκυριά με δικά τους τιμολόγια.

Κάπως έτσι η υπόθεση των ΝΟΜΕ γίνεται το στοίχημα για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Σε αντίθετη περίπτωση, η Κομισιόν μπορεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Αυτά όμως από το 2019 και μετά… 

 

Σήμερα η ΔΕΗ, είτε από τις μονάδες της είτε από τις εισαγωγές, εμφανίζεται να παράγει περίπου το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας. Το υπόλοιπο παράγουν οι ανεξάρτητοι παραγωγοί και οι ΑΠΕ. Εάν σε αυτό συνυπολογίσουμε ότι μέχρι το 2020 θα τεθούν υποχρεωτικά εκτός λειτουργίας ορισμένες παλαιές λιγνιτικές μονάδες της ΔEΗ, γίνεται σαφές ότι η ΔΕΗ «οδηγείται» σε μια εκ των πραγμάτων «υποχώρηση», η οποία όμως γίνεται στα μέτρα της. 

 

Εκεί που το θέμα είναι πιο ενδιαφέρον είναι η λιανική, στην οποία η ΔEΗ ελέγχει το 97%. Εκεί η κατάργηση του μονοπωλίου, όπως προβλέπεται με την εφαρμογή του Ενιαίου Μοντέλου, θα φέρει (και μέσω των ΝΟΜΕ) διμερείς συμβάσεις μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών, αλλά και τη λειτουργία χρηματιστηρίου ενέργειας. Με τη νέα οργάνωση της αγοράς οι ανεξάρτητοι ιδιώτες προμηθευτές θα μπορέσουν να μπουν στην αγορά και να στραφούν απευθείας στην κατανάλωση. 

 

Προϋπόθεση βέβαια είναι να προχωρήσουν οι δημοπρασίες λιγνιτικής και υδροηλεκτρικής παραγωγής, στις οποίες θα συμμετέχουν ανεξάρτητοι προμηθευτές ώστε να μειωθεί το ποσοστό της ΔΕΗ στην παραγωγή. Και παράλληλα, όπως προβλέπει το μνημόνιο, να απαγορευτεί η λειτουργία μονάδων της ΔΕΗ κάτω από το μεταβλητό κόστος (κάτι που σήμερα συμβαίνει λόγω της πρόσβασης της ΔΕΗ σε δωρεάν εθνικό καύσιμο – λιγνίτες και νερό) και να τροποποιηθεί ο Κανονισμός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ώστε οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής να αποζημιώνονται για την ισχύ που προσφέρουν στο σύστημα. 

 

Εδώ το μνημόνιο επαναφέρει πρακτικά τον Μηχανισμό Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους, ο οποίος καταργήθηκε πριν από έναν χρόνο. Πολύ πιθανό, λοιπόν, τα επόμενα χρόνια οι Έλληνες καταναλωτές να βρεθούν απέναντι σε πολλούς παρόχους ενέργειας, όπως έγινε στις τηλεπικοινωνίες. 

 

Την ίδια στιγμή η απαίτηση των δανειστών να καταργηθεί η έκπτωση του 20% στη βαριά βιομηχανία (Yψηλή Tάση) προκαλεί έναν σημαντικό πονοκέφαλο για το YΠAΠEN, μια και χωρίς αυτήν οι μονάδες, που ούτως ή άλλως λειτουργούν σε συνθήκες έλλειψης ανταγωνισμού λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους, απλά θα κλείσουν. 

 

Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με μελέτη της Roland Berger, οι ελληνικές επιχειρήσεις πληρώνουν ένα από τα ακριβότερα τιμολόγια ρεύματος στην Ευρώπη, με κόστος 62 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ενώ η αντίστοιχη τιμή στη Γερμανία είναι 48 ευρώ και στην Ιταλία 52. 

 

Το πρόβλημα επαναφέρει τον σχεδιασμό (που βρίσκεται υπό συζήτηση εδώ και δύο χρόνια) για το μέτρο της διακοψιμότητας, που εφαρμόζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Με αυτό οι βαριές βιομηχανίες μπορούν να διακόπτουν για συγκεκριμένες περιόδους τη λειτουργία τους μειώνοντας τη συνολική ζήτηση ενέργειας (δηλαδή επιβαρύνοντας λιγότερο το σύστημα τις ώρες εκείνες) με αντάλλαγμα εκπτώσεις στην τιμή του ρεύματος που καταναλώνουν. 

 

Στο φυσικό αέριο η υιοθέτηση των μεταρρυθμίσεων του ευρωπαϊκού οδικού χάρτη σημαίνει ότι από το 2018 όλοι οι καταναλωτές θα μπορούν να επιλέξουν τον προμηθευτή τους. Για τους προμηθευτές αυτό σημαίνει ότι θα τερματιστεί το μονοπώλιο των ΕΠΑ (Εταιρειών Παροχής Αερίου) στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη και τη Θεσσαλία και ταυτόχρονα έρχεται «τέλος εποχής» για τα αποκλειστικά συμβόλαια προμήθειας που έχουν οι ΕΠΑ και μεγάλοι πελάτες με τη ΔΕΠΑ. 

 

Οι ΕΠΑ θα απαιτηθεί να διαχωρίσουν λογιστικά και λειτουργικά τις δραστηριότητες προμήθειας από τις δραστηριότητες διαχείρισης των δικτύων. Σημειώνεται ότι οι μεγαλομέτοχοι των τριών ΕΠΑ, δηλαδή η Shell (για την Αττική) και η ENI (για Θεσσαλονίκη και Θεσσαλία) κατέχουν το 49% των εταιρειών και έχουν απαιτήσεις καθώς το 2000 είχαν υπογράψει συμβόλαια αποκλειστικότητας για 30 χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό αναζητείται και φόρμουλα αποζημίωσής τους.

 

Αν ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας του εναρκτήριου λακτίσματος για την ενέργεια, ο Οκτώβριος θα είναι ο μήνας της λήξης των εκκρεμοτήτων για τις ιδιωτικοποιήσεις. Την περίοδο εκείνη: 

1 Θα προχωρήσει η παραχώρηση των περιφερειακών αεροδρομίων στην κοινοπραξία της Fraport έναντι ποσού 1,23 δισ. αλλά και ετησίου μισθώματος 22 εκατ. ευρώ χωρίς τις τροποποιήσεις που προωθούσε η ελληνική πλευρά. Στα θετικά του προγράμματος, η αναβάθμιση των 14 αερολιμένων μέσα από ένα επενδυτικό πρόγραμμα 350 εκατ. ευρώ που έχουν μέσα στο σχετικό συμβόλαιο οι Γερμανοί. 

 

2 Θα μεταβιβαστούν στο ΤΑΙΠΕΔ οι μετοχές του Δημοσίου στον ΟΤΕ.

 

3 Θα ολοκληρωθούν οι εκκρεμότητες για την ΤΡΑΙΝΟΣΕ και την Εγνατία, ώστε να προχωρήσουν έως τον Δεκέμβριο οι σχετικοί διαγωνισμοί. 

 

4 Θα υποβληθούν οι προσφορές των ενδιαφερομένων για τα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης. Σε αυτό το πεδίο οι δανειστές πιέζουν για «επιστροφή» στην παραχώρηση του 67% και όχι του διπλού πακέτου με αρχική παραχώρηση του 51% και πρόβλεψη για δυνατότητα του αναδόχου να αποκτήσει το υπόλοιπο 16% σε ορίζοντα πενταετίας που θέλει η κυβέρνηση.

 

Στον Πειραιά, βασικοί διεκδικητές είναι η κινεζική Cosco, που διαχειρίζεται ήδη τις προβλήτες ΙΙ και ΙΙΙ του σταθμού εμπορευματοκιβωτίων, η δανέζικη APM Terminals και η φιλιππινέζικη ICTS. Στη Θεσσαλονίκη τις κεντρικές υποψηφιότητες συγκροτούν οι Δανοί της APM και οι Ρώσοι της σιδηροδρομικής RDZ, μαζί με την ιαπωνική Mitsui, την ICTS, τη DP World από τα αραβικά Εμιράτα, την BV Deutsche Invest, την Duferco Participations και τη Yilport από την Τουρκία. 

 

5 Στους στόχους του μνημονίου περιλαμβάνεται και η ολοκλήρωση της σύμβασης του Ελληνικού. Ένα «ok» θα σημάνει την είσπραξη του εφάπαξ τιμήματος των 915 εκατ. ευρώ που προβλέπεται σε πρώτη φάση, αν και δεν θα πρέπει να αποκλειστούν πολιτικά και νομικά εμπόδια στο πρόγραμμα, το οποίο υπήρξε από τις αντιπολιτευτικές σημαίες του ΣΥΡΙΖΑ στην προεκλογική περίοδο.

 

Όσοι πιστεύουν ότι θα προχωρήσει προσμετρούν στα υπέρ την πρόσφατη επίσκεψη στελεχών της κινεζικής Fosun (μετέχει στην κοινοπραξία της Lamda Development) στην Αθήνα. Τίποτε, όμως, δεν θα πρέπει να θεωρείται απολύτως βέβαιο…