Η ιστορία δεν πορεύεται με τον κανόνα της συνέπειας, ωστόσο τα σινιάλα της δεν μπορεί κανείς να τα αγνοεί για πολύ ατιμωρητί. Η νίκη των υποστηρικτών της Ανεξαρτησίας στις καταλανικές εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου, δικαίως τρομάζει την Ευρώπη και τους ηγέτες της. De te fabula narratur. Γιατί δείχνει πόσο εύθραυστα, πόσο πρόσκαιρα, πόσο αβαθή είναι τα θεμέλια της δικής τους μεταπολεμικής συμπόρευσης. Και πόσο παράτολμη είναι η συζήτηση για ένα κοινό, ομοσπονδιακό μάλιστα, μέλλον των λαών της ηπείρου, όταν σ’ Ανατολή και Δύση τα πολυεθνικά κράτη φυλλορροούν το ένα μετά το άλλο.

 

 

Η ιστορία δεν πορεύεται με τον κανόνα της συνέπειας, ωστόσο τα σινιάλα της δεν μπορεί κανείς να τα αγνοεί για πολύ ατιμωρητί. Η νίκη των υποστηρικτών της Ανεξαρτησίας στις καταλανικές εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου, δικαίως τρομάζει την Ευρώπη και τους ηγέτες της. De te fabula narratur. Γιατί δείχνει πόσο εύθραυστα, πόσο πρόσκαιρα, πόσο αβαθή είναι τα θεμέλια της δικής τους μεταπολεμικής συμπόρευσης. Και πόσο παράτολμη είναι η συζήτηση για ένα κοινό, ομοσπονδιακό μάλιστα, μέλλον των λαών της ηπείρου, όταν σ’ Ανατολή και Δύση τα πολυεθνικά κράτη φυλλορροούν το ένα μετά το άλλο.

Σε αντίθεση με τους Σκώτους στο Ηνωμένο Βασίλειο, που κι αυτοί ψήφισαν πρόσφατα για την Ανεξαρτησία τους, οι Καταλανοί στην Ισπανία υπήρξαν πολύ συχνά πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Κατ’ επανάληψιν αντέδρασαν εξεγειρόμενοι ή με μαζικά κινήματα διαμαρτυρίας. Από τον λεγόμενο “Πόλεμο των Θεριστών” (1640-1652) ώς την απαγόρευση της εθνικής τους γλώσσας από τον Φράνκο, από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Μαδρίτης που πριν από μερικά χρόνια τούς απαγόρευσε να αυτοχαρακτηρίζονται “έθνος” ώς τον Ραχόι που αφού πρώτα αρνήθηκε κάθε κουβέντα για την διοργάνωση δημοψηφίσματος θέλει τώρα να κηρύσσονται έκπτωτες όσες τοπικές κυβερνήσεις δεν συμμορφώνονται με τις επιταγές του, ο δεσποτισμός του ισπανικού κράτους εις βάρος τους υπήρξε συνεχής. Και οι επιπτώσεις αυτού του δεσποτισμού κάτι παραπάνω από έκδηλες. Ποια θα ήταν σήμερα η εικόνα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, λ.χ., αν η άνθιση της καταλανικής ποίησης του όψιμου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης είχε τη φυσική της συνέχεια, αν η καταλανική γλώσσα δεν έμπαινε στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής για αιώνες; Ποιος σήμερα γνωρίζει έναν Καταλανό συγγραφέα που γράφει στα καταλανικά, κι όχι στην ισπανική lingua franca;

Τα ερωτήματα είναι κρίσιμα, ιδίως για όσους οραματίζονται ένα κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. Γιατί στο παρελθόν, αυτό που είχαν κοινό μεταξύ τους τα πολυεθνικά κράτη της ηπείρου μας ήταν πάντοτε η μακρά ιστορία της καταπίεσης του ισχυρού επί των αδυνάτων, που η πρώτη όψη της ήταν πάντα ο πολιτιστικός και γλωσσικός ηγεμονισμός. Όπως το έθεσε ο σπουδαίος Σκώτος μελετητής των εθνικών κινημάτων Tom Nairn (ο ίδιος που είχε προβλέψει τη διάλυση του Ηνωμένου Βασιλείου 40 χρόνια πρωτύτερα στο βιβλίο του “The Break Up of Britain”), το αίτημα της αυτοδιάθεσης των λαών σήμερα δεν είναι επιβεβαίωση του ενός ή του άλλου εθνικιστικού και αυτάρεσκου μύθου. Αλλά η απάντηση στο ερώτημα ποια μορφή πολιτικής οργάνωσης προσφέρεται καλύτερα για να εγγυηθεί στους ανθρώπους αντιπροσωπευτικότερη και αποδοτικότερη διακυβέρνηση. Ετερόκλιτα αποικιοκρατικά ή δυναστικά απολιθώματα όπως η Βρετανία, η Ισπανία, το Βέλγιο ή ζωντανές ιστορικές και αλληλέγγυες συλλογικότητες όπως η Σκωτία, η Καταλωνία, η Φλάνδρα;

Scotland is big enough to prosper and small enough to care! ήταν το σύνθημα των οπαδών της σκωτικής Ανεξαρτησίας στο περσινό δημοψήφισμα, όταν απέτυχαν για λίγο να κερδίσουν την πλειοψηφία. Ποιος μπορεί να πει το ίδιο για το Ηνωμένο Βασίλειο ή το Βασίλειο της Ισπανίας; Είναι δυνατή καν η λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος σ’ αυτές τις χώρες, όταν η καθολική βούληση των λαών που ζουν στην περιφέρεια δεν παίζει τον παραμικρό ρόλο στους σχεδιασμούς της κεντρικής και απομακρυσμένης διοίκησης; Ποιο μπορεί να είναι το αντιστάθμισμα στην αποχαλίνωση των ιδιωτικών και ανεξέλεγκτων οικονομικών συμφερόντων που επέφερε η παγκοσμιοποίηση, αν όχι η αυτοκυβέρνηση και ανεξαρτησία των ιστορικών εθνών;

Σε κάθε περίπτωση, η ψήφος της Κυριακής έχει ιστορική σημασία. Ακόμη και αν οι Καταλανοί προτιμήσουν προς ώρας να παραμείνουν υπό το ισπανικό στέμμα, θα έχουν εγγράψει προσημείωση για την τελική τους ανεξαρτητοποίηση σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο. Χίλια και περισσότερα χρόνια από την ίδρυση του πρώτου σύγχρονου καταλανικού κράτους το 988, σχεδόν τριακόσια χρόνια από τη βίαιη κατάλυση των πολιτειακών θεσμών του επί Φιλίππου Ε’ το 1714, η πορεία αυτού του παλαιού ευρωπαϊκού λαού προς την αυτοδιάθεση κάνει ένα αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός.

 

* Ο Κ. Κουτσουρέλης είναι συγγραφέας