Το «Στρίψιμο της βίδας» του Χένρι Τζέιμς και το «Σήμα κινδύνου» του Αντώνη Σαμαράκη, δύο κείμενα που αποτέλεσαν σταθμό για το είδος και την εποχή τους, ζωντανεύουν στη σκηνή

Το «Στρίψιμο της βίδας» του Χένρι Τζέιμς και το «Σήμα κινδύνου» του Αντώνη Σαμαράκη, δύο κείμενα που αποτέλεσαν σταθμό για το είδος και την εποχή τους, ζωντανεύουν στη σκηνή

Η λογοτεχνία επί σκηνής δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Στην προκειμένη περίπτωση, μια διάσημη νουβέλα κι ένα επίσης δημοφιλές μυθιστόρημα γίνονται θεατρικά έργα – και τα δύο διασκευασμένα από τους σκηνοθέτες τους, το ένα μάλιστα με διαφορετικό τίτλο, αλλά διατηρώντας όλη την ουσία του. Αναφερόμαστε στο «Στρίψιμο της βίδας» του Χένρι Τζέιμς και το «Σήμα κινδύνου» του Αντώνη Σαμαράκη, δύο κείμενα που αποτέλεσαν σταθμό για το είδος και την εποχή τους. «Το στρίψιμο της βίδας» είναι η αφετηρία της φανταστικής λογοτεχνίας, η μήτρα για να γεννηθούν χιλιάδες στοχασμοί και συναισθήματα πάνω στο μεγάλο μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης. Τι είναι καλό, τι κακό, τι είναι λογικό, τι παράλογο, τι είναι φαντασία και τι πραγματικότητα; Μια ιστορία στην οποία μπερδεύονται τα παιδιά με τους ενήλικες, οι ζωντανοί με τους πεθαμένους, η αμαρτία με την αρετή. Μια ιστορία λοιπόν με απρόσμενους «επισκέπτες» ή μήπως όχι και τόσο απρόσμενους, την οποία ο Πέτρος Ζούλιας βλέπει μέσα από τη δική του οπτική και τη μεταφέρει στη σκηνή του Θεάτρου Κάτια Δανδουλάκη με τον ομώνυμο τίτλο («Επισκέπτες»). Πολιτικό το μυθιστόρημα «Σήμα κινδύνου» του Σαμαράκη, έργο του 1959, είχε δημιουργήσει κραδασμούς στην εποχή του και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Συμπυκνώνει όλη την κοσμοθεωρία του συγγραφέα για τις ανισόρροπες σχέσεις εξουσίας και ατόμου σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Οι ζωντανοί διάλογοι, η ανθρώπινη προσέγγιση του θέματος και οι κινηματογραφικές εικόνες, βασικά χαρακτηριστικά της γραφής του Σαμαράκη, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Άγγελο Αντωνόπουλο, ο οποίος ανέλαβε τη θεατρική διασκευή και τη σκηνοθεσία του έργου, στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης της οδού Φρυνίχου.

Ψυχολογικό και μεταφυσικό θρίλερ

Οι «Επισκέπτες» είναι ένα σκηνικό ταξίδι που υπόσχεται αίσθημα, φαντασία και ανατροπή. Εδώ, ό,τι φαίνεται δεν είναι. Εδώ, σαν θέατρο μέσα στο θέατρο, τα πρόσωπα υποδύονται ρόλους για να αντέξουν την αλήθεια του είναι τους. Σε έναν απομονωμένο πύργο, που δεν έχει τοποθετηθεί χρονικά, έρχεται μια γκουβερνάντα, σταλμένη από τον θείο των δύο παιδιών που ζουν στον πύργο μαζί με μία οικονόμο, για να αναλάβει τη διαπαιδαγώγησή τους. Ο θείος δεν θέλει να έχει καμία σχέση μαζί τους, τα οποία είναι παιδιά του αδελφού του που έχει πεθάνει. Μέσα από τη ζωή των παιδιών στον πύργο, της γκουβερνάντας και της οικονόμου, αυτά που βλέπουν ή νομίζουν ότι βλέπουν ή που ακούνε από τα παιδιά ή νομίζουν ότι ακούνε, ήρωες και θεατές μπλέκονται σε ένα ψυχολογικό και μεταφυσικό θρίλερ, που είναι ουσιαστικά η αναζήτηση της ταυτότητας του εαυτού μας. Ποιοι είμαστε; Ποιοι είναι οι εφιάλτες μας; Εμείς τους δημιουργούμε; Είναι υπαρκτά τα φαντάσματά μας; Μεγάλα ερωτηματικά τίθενται από τον συγγραφέα, τα οποία απαντιούνται στο τέλος της παράστασης. Πρόκειται για ένα «παιχνίδι ψυχικό, μεταφυσικό, ποιητικό, που ενέχει πολλά στοιχεία θρίλερ», σημειώνει η Κάτια Δανδουλάκη. «Ένα ταξίδι από τη Γη στον ουρανό. Πίσω από το ταξίδι κρύβεται το φιλοσοφικό ερώτημα: αν δεν έχουμε καταφέρει στη ζωή μας να ανταμώσουμε με τον εαυτό μας, μας δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία να επιστρέψουμε και να τον βρούμε;».

Αφυπνίζοντας συνειδήσεις

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος, φίλος του Αντώνη Σαμαράκη, γνώστης του έργου του από την εποχή των φοιτητικών του χρόνων και θαυμαστής της διαρκούς εφηβείας που τον χαρακτήριζε ως προσωπικότητα και ως συγγραφέα, επέλεξε να παρουσιάσει το «Σήμα κινδύνου» γιατί το αγαπούσε, αλλά και για τα διαχρονικά μηνύματά του. «Ένας ήσυχος άνθρωπος στον καιρό μας είναι παρά φύσιν άνθρωπος. Δεν είναι σωστός άνθρωπος, γράφει ο Σαμαράκης. Και δημιουργεί έναν ήρωα-αντιήρωα, που με τον δικό του τρόπο προσπαθεί να αφυπνίσει τους συμπολίτες του» εξηγεί. «Αυτή είναι η αγωνία του. Να κάνει τους ανθρώπους να είναι “ανήσυχοι”. Το κείμενο εκπέμπει τον “αγωνιακό” Σαμαράκη με έναν τρόπο γραφής αιφνιδιαστικό. Αυτός ακριβώς ο αιφνιδιασμός περνάει στη σκηνή με τη συγκεκριμένη σκηνοθετική άποψη. Γιατί, εν τέλει, όσο υπάρχουν άνθρωποι ανήσυχοι που δεν επαναπαύονται και αγωνιούν, υπάρχει ελπίδα γι’ αυτόν τον τόπο!». Και ο Άγγελος Αντωνόπουλος προσθέτει ότι «όσο κι αν είναι μέσα στην καθημερινότητα, ο τρόπος γραφής του είναι συνδυαστικός κι αυτό δημιουργεί προβλήματα για τη μεταγραφή του στο θέατρο. Θέλει σπουδή κι έρευνα για να μπορέσει να κάνει ο διασκευαστής αυτή τη μετατροπή». Στην παράσταση συμμετέχουν μαθητές και απόφοιτοι των τελευταίων ετών του Θεάτρου Τέχνης.

* «Επισκέπτες» του Πέτρου Ζούλια, βασισμένο στη νουβέλα του Χένρι Τζέιμς «Το στρίψιμο της βίδας». Διασκευή – σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας. Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος. Σκηνικά: Γιώργος Γαβαλάς. Κοστούμια: Αναστασία Αρσένη. Πρωταγωνιστούν: Κάτια Δανδουλάκη, Φωτεινή Μπαξεβάνη, Τ. Αλατζάς κ.ά. Θέατρο Κάτια Δανδουλάκη. Προγραμματισμένη πρεμιέρα: 27 Νοεμβρίου.

* «Σήμα κινδύνου» του Αντώνη Σαμαράκη. Διασκευή – σκηνοθεσία: Άγγελος Αντωνόπουλος. Σκηνικά: Πάρις Μέξης. Κοστούμια: Π. Μέξης – Εύη Καλογηροπούλου. Στον ρόλο του γιατρού ο Νίκος Μόσχοβος. Θέατρο Τέχνης, οδού Φρυνίχου. Προγραμματισμένη πρεμιέρα: 23 Νοεμβρίου.

Χαρά Αργυρίου