Η παταγώδης αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσει τις, περισσότερο από αναμενόμενες, προσφυγικές ροές από τις εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη, καταδεικνύει ότι, παρά τις δραματικές επισημάνσεις των διεθνών οργανισμών, τα ισχυρά κράτη απλώς κλείνουν τα μάτια στο πρόβλημα εμμένοντας στη στρατηγική των κλειστών συνόρων και του «όχι στην αυλή μου».

Μια στρατηγική που στην πράξη ισούται με κενό γράμμα, αφού, όπως καθημερινά αποδεικνύει η κατάσταση στη Συρία, όταν οι πολίτες μιας χώρας βρίσκονται αντιμέτωποι με τον θάνατο, θα προσπαθήσουν με κάθε κόστος να βρεθούν σε ασφαλές έδαφος.

 

Το τραγικό είναι ότι η πολιτική αδυναμία αλλά και αδιαφορία των ισχυρών κρατών να αντιμετωπίσουν το τεράστιο προσφυγικό πρόβλημα που απορρέει από τις πολεμικές συρράξεις, καταδεικνύει, επίσης, ότι η διεθνής κοινότητα θα βρεθεί για μια ακόμα φορά απροετοίμαστη και απαθής όταν το μέγα θέμα των προσφύγων της κλιματικής αλλαγής χτυπήσει την πόρτα τους.

 

Και τα ισχυρά κράτη είναι απροετοίμαστα από άποψη, αφού στην πραγματικότητα αμφισβητούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ενώ παράλληλα δεν συναινούν στο να χαρακτηρίζονται επίσημα «πρόσφυγες» άτομα που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους εξαιτίας των βίαιων αλλαγών που έχουν επιφέρει στη ζωή τους καταστροφές που συνδέονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες.

 

Έτσι, τα εκατομμύρια των ανθρώπων που αναγκάζονται να αναζητήσουν ασφαλές έδαφος εξαιτίας, για παράδειγμα, της λειψυδρίας ή της καταστροφής των περιοχών τους από τα όλο και αυξανόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν θεωρούνται καν πρόσφυγες με την επίσημη έννοια του όρου, πράγμα που σημαίνει ότι δεν τελούν υπό καθεστώς προστασίας.

 

Την ίδια ώρα, ο ΟΗΕ αλλά και επιστημονικοί οργανισμοί κρούουν χωρίς αποτέλεσμα τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι οι πρόσφυγες της κλιματικής αλλαγής θα είναι το επόμενο τεράστιο πρόβλημα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η διεθνής κοινότητα.

 

 

Σίγουρα η πρόβλεψη για έως και ένα δισεκατομμύριο άτομα που μέχρι το 2050 θα υποχρεωθούν να μεταναστεύσουν λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων μοιάζει εξωπραγματική. Πολύ περισσότερο όταν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, οι προβλέψεις για τον αριθμό των ατόμων που θα μετακινηθούν, που θα εκτοπιστούν, όπως είναι ο όρος, από τα σπίτια τους θα κυμαίνεται από 25 εκατομμύρια έως ένα δισεκατομμύριο.

 

Η τεράστια ψαλίδα στις προβλέψεις απορρέει, όμως, από την ίδια την πολυπλοκότητα της κλιματικής αλλαγής και επί της ουσίας από τις απρόβλεπτες διαστάσεις που θα έχουν οι επιπτώσεις ανά χώρα.

 

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η μετανάστευση και ο εκτοπισμός θα λάβουν πρωτοφανείς διαστάσεις, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις καταγραφές που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. 

 

Οι καταγραφές αποδεικνύουν ότι από το 2008 έως και το 2014 συνολικά 184,4 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τις περιοχές τους εξαιτίας φυσικών καταστροφών, όπως πλημμύρες, τροπικές καταιγίδες, κατολισθήσεις, ακραία ξηρασία, διείσδυση θαλασσινού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα, λιώσιμο των πάγων.

 

Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι από το 2008 κατά μέσο όρο εκτοπίζονται κάθε χρόνο 26,4 εκατομμύρια άνθρωποι εξαιτίας των καιρικών φαινομένων που σχετίζονται άμεσα με τις αλλαγές του κλίματος, οι οποίες σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχουν γίνει μόνιμες. 

Η ιδιαιτερότητα που εντοπίζεται και αποτελεί άλλοθι μέχρι στιγμής για να μην αποκαλυφθεί στις τρομακτικές του διαστάσεις το πρόβλημα είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που εκτοπίζεται εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, αναζητεί ασφαλές έδαφος μέσα στην ίδια του τη χώρα, ενώ μικρότερο μέχρι σήμερα είναι το ποσοστό που μεταναστεύει σε άλλη χώρα.

 

Οι διεθνείς οργανισμοί δεν διαθέτουν ολοκληρωμένη και συστηματική συλλογή και ανάλυση δεδομένων σχετικά με τις προσφυγικές ροές εξαιτίας των καταστροφών της κλιματικής αλλαγής. Από τα διαθέσιμα στοιχεία που υπάρχουν, προκύπτει, πάντως, ότι οι περισσότερες διασυνοριακές μετακινήσεις εξαιτίας περιβαλλοντικών παραγόντων γίνονται στην Αφρική καθώς και στην Κεντρική και Νότια Αμερική.

 

 

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να προκαλέσει ή να εντείνει τη μετακίνηση πληθυσμών με διαφορετικές μορφές, δηλαδή είτε προσωρινές είτε μόνιμες μετακινήσεις, και συγκεκριμένα:

 

◆ Ο εκτοπισμός προκύπτει εξαιτίας υδρομετεωρολογικών καταστροφών, όπως πλημμύρες, ανεμοστρόβιλους, τυφώνες, κυκλώνες και κατολισθήσεις. Αυτές οι μετακινήσεις έχουν συνήθως προσωρινό χαρακτήρα και ενδεχομένως περιλαμβάνουν τη διέλευση συνόρων.

 

◆ Η αναγκαστική μετακίνηση προκύπτει από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος λόγω των αργά εξελισσόμενων καταστροφών. Κατά συνέπεια, ομάδες ανθρώπων εκτοπίζονται αναγκαστικά σε άλλες περιοχές της χώρας τους ή σε άλλες χώρες, εφόσον δεν υπάρχουν διαθέσιμες επιλογές εσωτερικής μετακίνησης. Αυτού του είδους ο εκτοπισμός έχει στην πλειονότητά του μόνιμο χαρακτήρα. Τέτοιου είδους μόνιμες μετακινήσεις έχουν ήδη σημειωθεί και αφορούν κυρίως πληθυσμούς μικρών νησιωτικών κρατών που πλημμύρισαν λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

 

Οι πρώτες μόνιμες μετακινήσεις πληθυσμών έγιναν το 2005 και το 2006, όταν στην πρώτη περίπτωση μετακινήθηκαν οι 1.000 κάτοικοι των νησιών Cartaret στην Παπούα-Νέα Γουινέα και στη δεύτερη όταν μετακινήθηκαν από το νησί Lohachara που βρίσκεται στο δέλτα του ποταμού Hooghly, στον κόλπο της Βεγγάλης, στην Ινδία, οι 10.000 κάτοικοι, λόγω της ανόδου της στάθμης των υδάτων.

 

 

Όπως επισημαίνει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, οι άνθρωποι που έχουν εκτοπιστεί πέραν των συνόρων της χώρας τους λόγω των φυσικών καταστροφών και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αντιμετωπίζουν νομικό κενό προστασίας. Και αυτό γιατί η Σύμβαση του 1951 δεν καλύπτει τα άτομα που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους εξαιτίας φυσικών καταστροφών ή περιβαλλοντικών παραμέτρων.

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από περίπου δύο μήνες η Νέα Ζηλανδία απέλασε έναν υπήκοο του Κιριμπάτι που είχε σκοπό να γίνει ο πρώτος πρόσφυγας κλιματικής αλλαγής στον κόσμο.

Ο 39χρονος Ιοάν Τεϊτιότα επέστρεψε υποχρεωτικά στο Κιριμπάτι αφού εξάντλησε ανεπιτυχώς όλες τις νομικές οδούς για να παραμείνει στη Νέα Ζηλανδία. 

 

Ο 39χρονος υποστήριζε ότι δεν πρέπει να σταλεί πίσω στο Κιριμπάτι, καθώς η αύξηση της στάθμης του ωκεανού απειλεί να κατακλύσει το νησιωτικό κράτος με πληθυσμό 100.000 ανθρώπων, καθιστώντας το επικίνδυνο για τον ίδιο και την οικογένειά του.

 

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Νέας Ζηλανδίας, αν και αναγνώρισε ότι το Κιριμπάτι αντιμετωπίζει προβλήματα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, έκρινε ότι ο Τεϊτιότα δεν πληροί τον νομικό ορισμό του πρόσφυγα, διότι δεν θα αντιμετώπιζε κάποια δίωξη, αν επέστρεφε στη χώρα του.

 

Η Ύπατη Αρμοστεία, αν και έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το νομικό κενό που υπάρχει, υπογραμμίζει ότι είναι ελάχιστη η ουσιαστική πολιτική στήριξη που υπάρχει για τη δημιουργία ενός δεσμευτικού διεθνούς πλαισίου, το οποίο θα μπορούσε να εφαρμόζεται σε περιπτώσεις εξωτερικού εκτοπισμού, πέραν εκείνων που καλύπτονται από τη Σύμβαση του 1951, και ειδικότερα σε περιπτώσεις αναγκαστικής μετακίνησης πληθυσμών λόγω κλιματικών αλλαγών και φυσικών καταστροφών.