Το εφιαλτικό φράγμα της… 100άρας (δισ. ευρώ) έσπασαν τα «κόκκινα» δάνεια στη χώρα μας και τραβάνε την… ανηφόρα. Είναι ο μεγάλος βραχνάς της ελληνικής οικονομίας στα χρόνια της κρίσης, με την κατάσταση να επιδεινώνεται καθημερινά και να μοιάζει ανεξέλεγκτη. 

Η δυναμική του ιδιωτικού χρέους, όμως, είχε αρχίσει να αποκτάται πολύ νωρίτερα, πριν καν η Ελλάδα μπει στο ευρώ, αφού οι κάννουλες ρευστότητας είχαν ήδη ανοίξει για τα καλά από το 1999 κιόλας, επί δραχμής. 

 

Μπορεί μέχρι και το 2008 τα δάνεια όλων των ειδών να αποπληρώνονταν κανονικά από τη συντριπτική πλειονότητα, όμως η… αράχνη του ιδιωτικού χρέους έπλεκε από τότε αθόρυβα τον ιστό της, από τις «καλές εποχές» ακόμα. Και στο πρώτο μεγάλο κραχ του 2010, όταν μειώθηκαν τα εισοδήματα και στέγνωσε απότομα η αγορά από ρευστό, θα αιχμαλώτιζε τον δανειολήπτη καταναλωτικών και στεγαστικών σε έναν φαύλο κύκλο «κόκκινων» δανείων, από τον οποίο δύσκολα ξεμπλέκει κανείς. 

 

Το τωρινό συνολικό ύψος των μη εξυπηρετούμενων πιστωτικών ανοιγμάτων είναι αποκαρδιωτικό:

 

 

Η κατάσταση από τον Ιούνιο, δηλαδή προ capital controls, όταν τα δάνεια ήταν στα 210,7 δισ. και τα μη εξυπηρετούμενα είχαν φτάσει στο ασύλληπτο ποσό των 86,6 δισ., έχει εκτροχιαστεί κι άλλο μετά το καλοκαίρι. Καμία οικονομία δεν θα μπορούσε να περιμένει πολλά κάτω από τέτοιες συνθήκες ασφυξίας.

 

«Κόκκινα» δάνεια έχουν πλέον το 63% των ελεύθερων επαγγελματιών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων, αλλά και το 54% των μικρών – μεσαίων επιχειρήσεων. Τα υψηλότερα ποσοστά σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήκουν στην κλωστοϋφαντουργία με 71%, στη βιομηχανία χάρτου, ξύλου με 63% και στον αγροτικό κλάδο με 61,4%. 

 

Όπως είναι λογικό, μια οικονομία δεν μπορεί να σηκώσει κεφάλι κάτω από το βάρος 100 και πλέον δισεκατομμυρίων ευρώ «κόκκινων» δανείων. Με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται, τις καταθέσεις να έχουν μειωθεί δραματικά και τα capital controls εν ισχύι, δημιουργείται μια «τέλεια καταιγίδα» για οικογένειες, επαγγελματίες, επιχειρήσεις και αυτό καθαυτό το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

 

 

Και μόνο η σύγκριση καταθέσεων – δανείων (εξυπηρετούμενων και μη) από το 2001 δείχνει πώς δημιουργήθηκε ο εγκλωβισμός:

u Η πρώτη χρονιά που τα δάνεια (197,4 δισ.) ξεπερνάνε τις καταθέσεις (185,4 δισ.) ήταν το 2007, έναν χρόνο προτού γίνει ο σεισμός της Lehman Brothers και αμέσως μετά ξεσπάσει το «τσουνάμι» για την Ελλάδα. 

 

Η ανηφόρα συνεχίστηκε για τα επόμενα δυο χρόνια. Το πικ για τις καταθέσεις ήταν τα 237 δισ. του 2009, έναν χρόνο πριν από το πρώτο μνημόνιο, με τα δάνεια στα 249 δισ. πια. Κι από τότε ξεκινάνε οι εκρήξεις ιδιωτικού χρέους. Οι καταθέσεις πήραν την κατιούσα μέχρι τα σημερινά 122 δισ. ευρώ, το ΑΕΠ κατεδαφίστηκε, τα δάνεια έφτασαν ακόμα και τα 259 δισ. το 2010 για να βρίσκονται σήμερα στα 208 δισ., αφού οι τράπεζες στο μεταξύ περιόρισαν στο ελάχιστο τις χορηγήσεις. 

 

Η μεγαλύτερη επιδείνωση στην περίοδο της κρίσης καταγράφεται στα καταναλωτικά δάνεια καθώς στο τέλος του 2010 το 20,5% του συνόλου των δανείων της κατηγορίας αυτής βρισκόταν σε καθυστέρηση, έναντι ποσοστού 8,2% το 2008. Σήμερα είναι άνω του 50%, όπως ήδη αναφέραμε. 

 

 

Το 1999, επί δραχμής, τα μη εξυπηρετούμενα καταναλωτικά δάνεια ήταν στο 10%. Τότε μεγαλύτερο πρόβλημα παρουσίαζαν τα επιχειρηματικά (15%), ενώ τα στεγαστικά κυμαίνονταν στο 12%.

 

Το 2001 η κατάσταση είχε εξομαλυνθεί αρκετά. Τα καταναλωτικά, στεγαστικά κι επιχειρηματικά «κόκκινα» δάνεια ήταν κάτω του 10% των συνολικών δανείων. Το ίδιο και στα πρώτα χρόνια του ευρώ, όταν το ΑΕΠ ακόμα ανέβαινε και η ρευστότητα αφθονούσε μετά τη μετάβαση στο κοινό νόμισμα και τον φτηνό δανεισμό κράτους και τραπεζών τα αμέσως επόμενα χρόνια. 

 

Τα δάνεια, δηλαδή, στη συντριπτική τους πλειονότητα εξυπηρετούνταν. Αυξανόταν, όμως, ραγδαία ο δανεισμός νοικοκυριών κι επιχειρήσεων. Έστω κι αν τότε κανείς δεν έδειχνε να ανησυχεί. 

Συγκεκριμένα:

Αντίστοιχα, οι χορηγήσεις δανείων προς νοικοκυριά από το 18,4% του ΑΕΠ το 2004 διπλασιάστηκαν στο 34% το 2010. Φούσκωναν τα χρέη… 

 

Με το ξεκίνημα της κρίσης αυξήθηκαν ραγδαία τα ποσοστά καθυστέρησης από τις επιχειρήσεις και, κυρίως, τα νοικοκυριά, που είδαν τα εισοδήματά τους και τις αποταμιεύσεις τους να ροκανίζονται.