Δύο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των ρυθμίσεων, που αναμένεται να δημιουργήσουν μεγάλες αντιδράσεις και να ανοίξουν ακόμη ένα μέτωπο σφοδρής αντιπαράθεσης.

 

Το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία κόμβου «διαύγειας» για τα δημόσια έργα, δηλαδή μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας μέσω της οποίας κάθε πολίτης θα έχει πρόσβαση στα τεχνικά και οικονομικά στοιχεία κάθε έργου και θα παρακολουθεί την πορεία υλοποίησής του – ακόμα και κάθε στάδιο πληρωμής. Το σύστημα θα αφορά όλους τους δημόσιους αυτοδιοικητικούς φορείς και το σύστημα των ιδιωτικών έργων. 

 

Στο σύστημα, στο οποίο οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση μέσω Internet, θα αναρτώνται όλα τα στοιχεία για όλα τα στάδια κάθε έργου: τρόπος δημοπράτησης της μελέτης, προϋπολογισμός, σύστημα δημοπράτησης, τρόπος ανάδειξης του αναδόχου και ομάδα έργου του κατασκευαστή. Στη συνέχεια κάθε έργο θα επικαιροποιείται ανά στάδιο και φάση ολοκλήρωσης, ενώ θα είναι διαθέσιμα ακόμη και τα στοιχεία πληρωμών από την έναρξη μέχρι την παράδοση κάθε έργου.

 

Το σύστημα αυτό θα ενημερώνει αυτόματα και το ηλεκτρονικό μητρώο που θα τηρείται στο υπουργείο Υποδομών, ώστε να σπάσει το λεγόμενο «ολιγοπώλιο», η συσσώρευση δηλαδή των έργων στα χέρια ολίγων, καθώς και να διαπιστωθεί εάν οι στελεχώσεις των εταιρειών είναι εικονικές.

 

Το νομοσχέδιο προβλέπει τη θέσπιση συγκεκριμένων ορίων στη συγκέντρωση έργων ανάλογα με τη στελέχωση κάθε εταιρείας: εάν μια εταιρεία υπερβαίνει τα όρια, θα υποχρεώνεται να προσλαμβάνει με σχέση εξαρτημένης εργασίας αντίστοιχο τεχνικό προσωπικό ή να συνάπτει σύμβαση υπεργολαβίας με εταιρεία που είναι επίσης στο ηλεκτρονικό μητρώο και από τα στοιχεία προκύπτει πως έχει διαθεσιμότητα. Για τον υπολογισμό των ορίων βάσει των έργων που έχει αναλάβει μια εταιρεία θα λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα δημόσια, αλλά και τα ιδιωτικά έργα.

 

Όπως επισημαίνουν τα στελέχη του υπουργείου Υποδομών, έτσι θα μπει τάξη, αφού τα στοιχεία δείχνουν ότι το 80% των έργων του υπουργείου έχει ανατεθεί στους έξι μεγάλους του κλάδου. Παράλληλα το υπουργείο θα μπορεί να γνωρίζει εάν οι εταιρείες που σωρεύουν έργα κάνουν εικονικές στελεχώσεις ή παρουσιάζουν ακόμη και εικονικό τεχνικό εξοπλισμό, αφού στο μητρώο και ανά έργο θα εντάσσεται όλο το τεχνικό δυναμικό αλλά και ο εξοπλισμός. Όπως λένε άνθρωποι της πιάτσας, ειδικά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο μετρημένες στα δάχτυλα εταιρείες να έχουν καπαρώσει σχεδόν το σύνολο των έργων, τα οποία – ω, του θαύματος! – εμφανίζονται να εκτελούνται από το ίδιο τεχνικό προσωπικό και από τα ίδια μηχανήματα σε εντελώς διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές της χώρας.

 

Με τις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, μια εταιρεία που εμφανίζεται, π.χ., να έχει αναλάβει έργα 2 δισ. ευρώ θα πρέπει αντίστοιχα να έχει το ανάλογο τεχνικό δυναμικό και την ανάλογη υποδομή και να μην έχει μεταφερόμενους κατά περίπτωση εργαζόμενους και μηχανήματα.

 

Μέχρι σήμερα υπάρχουν 13 διαφορετικοί τρόποι προϋπολογισμού ενός έργου, στην πλειονότητά τους ξεπερασμένοι από τις νέες τεχνολογίες, τις σύγχρονες μεθόδους και τα νέα υλικά. Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα οι προϋπολογισμοί των περισσότερων έργων είναι είτε πολύ υψηλότεροι είτε πολύ χαμηλότεροι από το πραγματικό κόστος του έργου. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει σοβαρός έλεγχος του πραγματικού κόστους ενός έργου ούτε έλεγχος των εκπτώσεων, που είναι αντιστοίχως είτε πολύ μικρές είτε πολύ μεγάλες.

 

Το ότι οι προϋπολογισμοί των έργων δεν συνάδουν με την πραγματικότητα έχει αποτέλεσμα να δεσμεύονται κονδύλια τα οποία θα μπορούσαν να έχουν διοχετευθεί σε άλλο έργο. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, το νομοσχέδιο προβλέπει την ίδρυση Παρατηρητηρίου Τιμών, Υλικών και Συστημάτων και την καθιέρωση μίας μόνο μεθόδου προϋπολογισμού ενός έργου που δεν θα δημιουργεί στρεβλώσεις.

 

Παράλληλα στις ρυθμίσεις προβλέπεται η καθιέρωση ενιαίου συστήματος αδειοδότησης. Και σ’ αυτή την περίπτωση όλα τα στάδια της αδειοδότησης θα περνούν μέσα από ηλεκτρονικό σύστημα, όπου η αποστολή των απαιτούμενων μελετών θα γίνεται ταυτόχρονα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ενώ ηλεκτρονικά θα γίνονται και οι παρατηρήσεις των αρμόδιων φορέων, ώστε και να γίνει η κωδικοποίηση της νομοθεσίας και να απαλειφθούν οι «γκρίζες ζώνες».