Αυτήν την πορεία της διαμόρφωσης του νεότερου ελληνισμού σκοπεύει να αναπτύξει σε μια τετράτομη μελέτη ο συγγραφέας. Σύντομα θα ακολουθήσει ο τρίτος τόμος, «Ο φωτισμός του Γένους».

 

«Η δυναμική της Παλιγγενεσίας», που μόλις εκδόθηκε, εξετάζει την οικονομική, κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική / εκκλησιαστική ιστορία της ελληνικής Αναγέννησης, που κορυφώνεται με τα Επτάνησα, την επαναστατημένη Σάμο και τη Φιλική Εταιρεία ως προανάκρουσμα του ’21, και αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη:

 

◆ Το Α’ Μέρος αφορά την οικονομική και κοινωνική ζωή του υπόδουλου ελληνισμού.

◆ Το Β’ Μέρος περιγράφει τα στρατιωτικά και πολιτικά συμβάντα με μια οπτική που αποδίδεται με την ακόλουθη φράση του Σβορώνου:

 

«Η αντιστασιακή διαδικασία παίρνει διάφορες μορφές: από την απλή προσαρμογή στις εκάστοτε συνθήκες, με προοπτική τη διείσδυση στους πολιτικοκοινωνικούς μηχανισμούς της κατάκτησης και τη μετατροπή τους σε όργανα εθνικής συντήρησης (Εκκλησία – Φαναριώτες – κοινότητες – αρματολοί στην Τουρκοκρατία) και την ολοένα και περισσότερο ενεργό συμμετοχή στους οικονομικούς μηχανισμούς των κατακτητών (…), που έδωσε ώς το τέλος του ιθ’ αι. τις πραγματικές διαστάσεις του Ελληνισμού, έως τη συνεχή παθητική ή ένοπλη αντίσταση (κλεφτουριά – αλλεπάλληλα, έστω και ξενοκίνητα, κινήματα) που κατέληξαν στην εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του ’21». (Νίκος Σβορώνος, «Επισκόπηση…», σελ. 12-13).

 

◆ Στο Γ’ Μέρος σκιαγραφείται η δράση της Εκκλησίας και ο καθοριστικός ρόλος της ορθοδοξίας στην επιβίωση του ελληνισμού, ιδιαίτερα κατά την πρώτη φάση της Τουρκοκρατίας. Από την καθημερινή αντίσταση, τους νεομάρτυρες, τον Κοσμά Αιτωλό, μέχρι την άμεση εμπλοκή στις ένοπλες επαναστατικές απόπειρες, από τον Διονύσιο Φιλόσοφο έως τον Παπαφλέσσα και τον Ησαΐα Σαλώνων, γίνεται δε εκτενής αναφορά στο «Κρυφό σχολειό». Η σύγκρουση με τον επιθετικό καθολικισμό θα κορυφωθεί με τον πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρι το πρώτο ήμισυ του 17ου αιώνα και με τον «αναβαπτισμό» στα μέσα του 18ου αιώνα, την τελευταία μεγάλη απόπειρα για να αντιμετωπιστεί ο καθολικισμός και η διείσδυση των Ιησουιτών στην καθ’ ημάς Ανατολή. 

 

◆ Το Δ’ Μέρος – «Η επαναστατική σύνθεση» – περιλαμβάνει τρία εκτενή κεφάλαια που επιχειρούν να συλλάβουν την ελληνική ιδιαιτερότητα: Το πρώτο πραγματεύεται τα φραγκοκρατούμενα Επτάνησα, οιονεί «Πεδεμόντιο του ελληνισμού», το δεύτερο τις κοινωνικές και εθνικές συγκρούσεις στη Σάμο, ως το εξεγερσιακό υπόδειγμα του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού, και το τρίτο τη Φιλική Εταιρεία, τη συγκέντρωση των δυνάμεων του γένους γύρω από το πρόταγμα της παλιγγενεσίας.