Η συγκλονιστική ιστορία του κορυφαίου Έλληνα φιλολόγου Ιωάννη Συκουτρή – με την ελληνι­κή πραγματικότητα των κουλουροπωλών – αμαξηλατών, του «Συμποσίου» του Πλάτωνος, της ομοφυλοφιλίας και της Ελλάδας των… οραμάτων.

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Βερονάλ

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 164

Η συγκλονιστική ιστορία του κορυφαίου Έλληνα φιλολόγου Ιωάννη Συκουτρή – με την ελληνι­κή πραγματικότητα των κουλουροπωλών – αμαξηλατών, του «Συμποσίου» του Πλάτωνος, της ομοφυλοφιλίας και της Ελλάδας των… οραμάτων.

Ένα εξαιρετικά εύστοχο αφήγη μα, ιδιαίτερα επίκαιρο (στην αλληγορική του διάσταση), γραμμένο με βιτριολική διάθεση που κρύβει βαθύτατη μελαγχολία αλλά και την ιδέα μιας ακόμα απονενοημένης ρομαντικής προσπάθειας υπέρ της συγκροτήσεως της (ανολοκλήρωτης) εθνικής μας συνείδησης. Ο συγγραφέας επιλέγει μιαν από τις διαπρεπέστερες, ευγενικότερες και αντιπροσωπευτικότερες μορφές των γραμμάτων τού νεότερου ελληνισμού, τον Ιωάννη Συκουτρή, έναν διανοούμενο του οποίου ο βραχύς αλλά λαμπρός και ουσιαστικός βίος καταγράφεται στον αντίποδα της κοινωνίας, του ελληνισμού, της πραγματικότητας ενός κρατιδίου – ανίκανου
κληρονόμου μιας τεράστιας πνευματικής κληρονομιάς που σέρνεται ανάμεσα στη μικροψυχία και την ευτελή συναλλαγή στην ταπεινή του καθημερινότητα.

Ο Ιωάννης Συκουτρής δεν υπήρξε… πορφυρογέννητος, ούτε αποδέκτης κάποιας οικογενειακής καλλιέργειας. Γόνος ταπεινής οικογένειας από τη Σμύρνη, που πάλευε για τον βιοπορισμό, ο ασθενικός νεαρός από την αρχή έδειξε μια ξεχωριστή έφεση στα γράμματα, που τον κατέστησε διαφορετικό. Σπουδάζοντας με στερήσεις, ο Συκουτρής, παρά το νεαρό της ηλικίας του, καταφέρνει να αναγνωριστεί από τους ευρωπαϊκούς φιλολογικούς κύκλους, πράγμα που επιβεβαιώνεται από τη μεγάλη τιμή που του επιφύλαξε ο μυθικός Βιλαμόβιτς, ο οποίος τον ενέταξε στον φιλολογικό σύλλογο Graeca Wilamowitziana, που αποτελούνταν από κορυφαίους φιλόλογους, οι οποίοι στις συναντήσεις τους ερμήνευαν κλασικούς Έλληνες συγγραφείς. Πρόκειται για τον μοναδικό Έλληνα φιλόλογο που θεωρήθηκε ικανός να του εμπιστευτούν την κριτική έκδοση των λόγων του Δημοσθένη για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου Teubner! Ο Θεοδωρόπουλος σε ολόκληρη την αφήγηση εστιάζει στο όραμα αυτού του φιλολόγου – ένα όραμα που θα αποβεί καταστροφικό για τον ίδιο τον Συκουτρή, μια και συγκροτείται από τις ευγενικότερες των ιδεών της πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνισμού στον πιο ακατάλληλο τόπο και χρόνο – την εποχή του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα, όπου οι αξίες καθορίζονται (παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες συγκρότησης αστικής τάξης) από τους  κουλουροπώλες και τους αμαξηλάτες και ουχί από τους «χαρτογιακάδες» Συκουτρήδες.

Κι αυτός ο καημός διατρέχει όλο το αφήγημα σιωπηρά και υποδόρια: η άρ­νηση του Νεοέλληνα να ενταχθεί στη δική του κληρονομιά, στον δικό του πολιτισμό, στις αξίες της γλώσσας του. Πρόκειται για έναν ρομαντικό και προικισμένο οραματιστή, που αγωνίζεται και αγωνιά προκειμένου τα κλασικά γράμματα – ο ανεκτίμητος ελληνικός πλούτος – να εμβα­πτιστούν στη σύγχρονη πραγματικότητα της χώρας δημιουργώντας μια πολιτιστική αναγέν­νηση που θα την οδηγούσε στην εξωστρέφεια, στην κατανόηση του κόσμου, στην ένταξή της στο σύγχρονο ευρωπαϊκό περιβάλλον, καθιστώ­ντας την μια κοινωνία πολιτισμού. Προφανώς αυτές οι «τρέλες» δεν έβρισκαν πρόσφορο έδαφος στην τραχεία και ακαλλιέργητη Ελλάδα, ούτε ανταπόκριση στα προτάγματα της νεοελληνικής πραγματικότητας. Σύντομα ο οραματιστής φι­λόλογος θα βρεθεί αντιμέτωπος με το «πνεύμα» της σύγχρονης Ελλάδας: κομματοκρατία, αναξιοκρατία, μικρότητα, χυδαιότητα, παραλογισμός. Η εργασία του στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα θα γίνει αντικείμενο δίωξης αντί επιβράβευσης, μια και θα θίξει τους «κουλουροπώλες και αμαξηλάτες» της Πελοποννήσου, οι οποίοι, παρακινημένοι από την. αρχαιογνωσία τους, κατηγό­ρησαν τον Συκουτρή ότι προβάλλει τον ομοφυλοφιλικό έρωτα! Η αντίστροφη μέτρηση για τον Συκουτρή έχει αρχίσει. Ο μεσαι­ωνικός σκοταδισμός σε εκρηκτικό συνδυασμό με τη στυγνή και ανελέητη βαρβαρότητα της γύρω του πραγματικότητας θα τον οδηγήσουν στην αυτοκτονία – κι αυτόν τον λαό στην αέναη αθλιότητα. Η κοινωνία μας θα πετύχει ακόμα μια περιφανή νίκη υπέρ των ανεξίτηλων αξιών της: της αγραμματοσύνης, της καθυστέρησης, της συναλλαγής και της αθλιότητας.

Το βάρος μιας τόσο φιλόδοξης – αλλά και μάταιης – αποστολής από τη μία, και η. σιδηρά πυγμή του σωματείου των κουλουροπωλών και αμαξηλατών από την άλλη, αναμετρήθη καν προς στιγμήν και η πλάστιγγα έγειρε συντριπτικά όσο και δραματικά υπέρ της άποψης των κουλουροπωλών – για το μέλλον της χώ­ρας.