Ο τίτλος της σπουδαίας και πολλαπλώς ενδιαφέρουσας αυτής πολυσέλιδης μελέτης του Κώστα Αρκουδέα, ενώ είναι ακριβής – σχετίζεται άμεσα δηλαδή με το περιεχόμενό του, που δεν είναι άλλο από την υπόθεση ενός χαμένου για τα ελληνικά γράμματα Νόμπελ –, «παραπλανά» ευχάριστα και δημιουργικά τον αναγνώστη, γιατί παράλληλα αφηγείται την ιστορία του σύγχρονου Ελληνισμού. 

 

Η φιλολογική ιστορία του νεοσύστατου κρατιδίου αποκαλύπτεται μέσα από μια γλαφυρή εξιστόρηση, με αφηγηματική δεξιότητα ενταγμένη στα ιστορικά πλαίσια στα οποίο διαμορφώνεται. Έτσι, έκπληκτος ο αναγνώστης ξανασυναντιέται με όλες εκείνες τις βασικές κακοδαιμονίες της σύγχρονης Ελλάδας που επιμένει να κρατά σε εκκρεμότητα, αρνούμενη να εκσυγχρονιστεί και να ξεπεράσει την επαρχιώτικη νοοτροπία της που καταπιέζει και εν τέλει υπονομεύει κάθε προσπάθεια να αποκτήσει αυτός ο τόπος μια συγκροτημένη και αξιοπρεπή εθνική ταυτότητα. 

 

Ο Αρκουδέας εξιστορεί το πώς και το γιατί δημιουργήθηκαν και θεσμοθετήθηκαν τα βραβεία Νόμπελ, αποκαλύπτοντας τις διάφορες σκοπιμότητες που εξυπηρετούν ενίοτε στον χώρο της λογοτεχνίας αλλά και σε αυτόν της πολιτικής. Με αυτή την ευκαιρία ξεκαθαρίζεται και ένα βασικό θέμα που συχνά γίνεται αντικείμενο παρεξηγήσεων και παρερμηνειών: διαχωρίζεται η προσωπικότητα των συγγραφέων από το έργο τους, καθώς και η κοινωνική και πολιτική τους υπόσταση από τη λογοτεχνική αποτίμηση των γραπτών του. Έτσι, για παράδειγμα, ο Σελίν δεν κρίνεται ούτε για τον χαρακτήρα του, ούτε για την προσωπική του ζωή και τις πολιτικές του απόψεις, αλλά για το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας». 

 

Από τις αδικίες, τις σκοπιμότητες και τις μεγάλες αστοχίες του κορυφαίου αυτού βραβείου στο διεθνές στερέωμα η αφήγηση περνά στα καθ’ ημάς. Η ιστορία του Νόμπελ «αλά γκρέκα» αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, κυρίως επειδή εντάσσεται και παρακολουθείται μέσα από τις ιστορικές συγκυρίες που διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο το ειδικό εντάσσεται στο γενικό. Έτσι παρακολουθούμε και την αντίδραση της κοινωνίας, της πολιτείας και της Εκκλησίας (η οποία εμπλέκεται κατά βούληση όπου νομίζει, καθώς θεωρεί εαυτόν θεματοφύλακα του ελληνισμού) απέναντι στην προσπάθεια της πνευματικής εθνικής μας συγκρότησης. Ο αναγνώστης ανακαλύπτει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι οι έριδες, η εθνική ροπή στη σύγκρουση, στον φατριασμό και εν τέλει στον διχασμό που χαρακτηρίζουν την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας, αντιγράφονται με ανατριχιαστική ακρίβεια και στην αντίστοιχη φιλολογική πραγματικότητα.

 

Έτσι έχουμε κομματικούς φατριασμούς, εθνικούς διχασμούς ανάμεσα στους Επτανησίους και τους Φαναριώτες (δημοτικιστές – καθαρευουσιάνους), στους «δικούς μας» και τους «άλλους». Το γλωσσικό ζήτημα αντιμετωπίζεται με ακραίους όρους μέσα από έναν φιλολογικό εθνικό διχασμό, η ποίηση του Παλαμά και του Καβάφη γίνεται αιτία σφοδρών αντιπαραθέσεων, αλλά και διάφορες άθλιες ορισμένες φορές πολιτικές παρεμβάσεις κομματικοποιούν με όρους πελατειακούς το φιλολογικό μας στερέωμα. Η λογοτεχνική μας ζωή ξεπατικώνει τις ευτελείς και εν πολλοίς αήθεις μεθόδους της πολιτικής πρακτικής. 

 

Αποκορύφωμα όλων αυτών των θλιβερών διαδικασιών και ζυμώσεων αποτελεί το παρασκήνιο που ξεσήκωσε η υποψηφιότητα για το βραβείο Νόμπελ του Νίκου Καζαντζάκη στο εγχώριο φιλολογικό κατεστημένο, στους πολιτικούς κύκλους αλλά και στην Εκκλησία, η οποία είχε κηρύξει στην κυριολεξία υπό διωγμό τον μεγάλο αυτόν Έλληνα συγγραφέα, για την ακρίβεια τον πιο γνωστό και πολυμεταφρασμένο Νεοέλληνα συγγραφέα. Πρόκειται για μιαν ενδιαφέρουσα όσο και άκρως διδακτική αφήγηση, όπου γίνεται φανερό πως ο πολιτικός και κοινωνικός εκπεσμός έχει και την αντίστοιχη πνευματική του αντανάκλαση.

 

Πρόκειται για ένα σοβαρό ανάγνωσμα όπου το χαμένο Νόμπελ ερμηνεύεται με ακρίβεια μέσα από το παράλληλο αφήγημα μιας χαμένης στα αδιέξοδά της χώρας… Μιας χώρας εγκαταλειμμένης και παραδομένης στις κακοδαιμονίες της, στις μικρότητές της, στα μικρά της αισθήματα. Μιας χώρας που αδυνατεί να αγαπήσει τα εξέχοντα τέκνα της, μιας χώρας πρόθυμης να επιβάλει την κάθε αποθρασυμένη μετριότητα. Πρόκειται για μια χώρα που υστερεί δραματικά στη σύγκριση με το παρελθόν της, με τις μεγάλες δυνατότητες της γλώσσας της και του πολιτισμού της, μιας χώρας που συντρίβεται κάτω από το βάρος μιας κληρονομιάς που αδυνατεί να κατανοήσει. Μιας χώρας που δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της γιατί αποφάσισε να συντρίβει υπό το βάρος της ιστορικής της συνέχειας…