Μεγάλες υποχωρήσεις, ακόμη και πέρα από τα όρια των κόκκινων γραμμών της, θα κληθεί πιθανότατα να κάνει η κυβέρνηση για να κλείσει την πρώτη αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ασφαλιστικό. 

Τα σενάρια για χαμηλότερη βασική σύνταξη, η οποία θα χορηγείται με αυστηρότερες προϋποθέσεις, για περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων, αλλά και για χαμηλότερους συντελεστές αναπλήρωσης σε όσους συνταξιοδοτηθούν από εδώ και στο εξής δίνουν και παίρνουν. 

 

Μπορεί η ελληνική πλευρά να υποβάθμισε το άρθρο του Πολ Τόμσεν – το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ ζήτησε μέτρα 9 δισ. ευρώ και χαρακτήρισε τις σημερινές συντάξεις «γενναιόδωρες» –, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι αριθμοί δεν θα βρεθούν στο επίκεντρο αμέσως μόλις αρχίσουν εκ νέου οι διαπραγματεύσεις. 

 

 

Προς το παρόν η κυβέρνηση επιμένει στη θέση της: «Θα τηρήσουμε τη συμφωνία που υπογράψαμε το καλοκαίρι αλλά δεν θα κάνουμε βήμα πέρα από αυτήν». Και τι λέει η συμφωνία; Προφανώς λέει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 0,25% μέσα στο 2015 και κατά 1% μέσα στο 2016. Λέει επίσης ότι «πρέπει να αποκατασταθεί ο παράγοντας διατηρησιμότητας της μεταρρύθμισης του 2012 ή να εξευρεθούν αμοιβαία αποδεκτά εναλλακτικά μέτρα στο συνταξιοδοτικό σύστημα». 

 

Αυτή η τελευταία φράση αφήνει σοβαρό περιθώριο στον Τόμσεν και στο ΔΝΤ να ζητάνε μέτρα που να αντιστοιχούν ακόμη και στο 4% – 5% του ελληνικού ΑΕΠ (ή ό,τι έχει απομείνει από αυτό). Το 2012 δεσμευτήκαμε ως χώρα – όλες οι ευρωπαϊκές χώρες το έχουν πράξει – πως θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να διατηρήσουμε τη συνταξιοδοτική δαπάνη στα συμφωνηθέντα επίπεδα (16% του ΑΕΠ) μέχρι και το μακρινό 2060. 

 

Όταν όμως το 2012 βάζαμε την υπογραφή μας, δεν είχαμε προϋπολογίσει ότι θα ακολουθήσουν ακόμη τέσσερα χρόνια ύφεσης: 2013, 2014, 2015 (δυστυχώς οι προβλέψεις για μηδενική μεταβολή δεν επιβεβαιώθηκαν) αλλά και 2016 (η πιο αισιόδοξη πρόβλεψη κάνει λόγο για μείωση του ΑΕΠ κατά 0,7%, χωρίς να αποκλείεται περαιτέρω επιδείνωση). 

 

Με το ΑΕΠ να κινείται στα επίπεδα των 175 δισ. ευρώ ή και ακόμη χαμηλότερα και τη συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη να ξεπερνά ήδη τα 27 δισ. ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζεται η δαπάνη που πρέπει να γίνει για τους δεκάδες χιλιάδες συνταξιούχους οι οποίοι έχουν καταθέσει αίτηση συνταξιοδότησης εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια χωρίς να έχουν εισπράξει ακόμη ούτε ένα ευρώ, είναι λογικό το όριο του 16% του ΑΕΠ να κινδυνεύει να σπάσει προς τα πάνω. 

 

Τη μεγαλύτερη ύφεση, τη συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη και τις προοπτικές αύξησής της, αλλά και τα ύψη στα οποία έχει ανέλθει η κρατική δαπάνη για τις συντάξεις βλέπουν στο ΔΝΤ και απαιτούν γενναίες περικοπές ακόμη και στις «γενναιόδωρες» συντάξεις που ήδη καταβάλλονται.

 

 

Τα «νούμερα» στα οποία αναφέρθηκε στο άρθρο του ο Πολ Τόμσεν, δυστυχώς για την Ελλάδα, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Τι είπε το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ; Ότι από τον κρατικό προϋπολογισμό διοχετεύεται ποσό που αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ μόνο και μόνο για να καταβληθούν οι συντάξεις. Δυστυχώς αυτό ισχύει και τα αναλυτικά στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το 2015 το αποδεικνύουν. Όπως προκύπτει, πέρυσι δαπανήθηκαν μέσω του κρατικού προϋπολογισμού:

 

◆ 6,348 δισ. ευρώ για να καταβληθούν οι συντάξεις του Δημοσίου. Μάλιστα το ποσό αυτό ήταν αυξημένο τόσο έναντι του 2014 (6,093 δισ. ευρώ) όσο και έναντι του 2013 (5,85 δισ. ευρώ)

 

◆  11,55 δισ. ευρώ για τις επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων, ποσό επίσης αυξημένο το 2015 έναντι του 2014 (11,1 δισ. ευρώ). 

 

Πού πήγαν αυτά τα 11,55 δισ. ευρώ; 

 

1 Το ποσό των 3,277 δισ. ευρώ διοχετεύτηκε για την κάλυψη των αναγκών του ΟΓΑ (από 2,907 δισ. ευρώ το 2014). 

 

2 Για να συνεχιστεί η απρόσκοπτη καταβολή των συντάξεων από το ΙΚΑ, απαιτήθηκε η καταβολή του ποσού των 2,935 δισ. ευρώ (από 2,848 δισ. ευρώ το 2014).

3 Το ΝΑΤ χρειάστηκε επιχορήγηση 949 εκατ. ευρώ. 

 

4 Στο ποσό του ενός δισ. ευρώ έφτασε η κρατική επιχορήγηση του ΟΑΕΕ ενώ ιλιγγιώδη ποσά διατέθηκαν και για τα «ευγενή ταμεία»: Το ΤΑΠ-ΟΤΕ εισέπραξε 535 εκατ. ευρώ ως κρατική επιχορήγηση ενώ η αντιπαροχή έναντι περιουσίας στους τομείς ασφάλισης της ΔΕΗ έφτασε στα 579 εκατ. ευρώ. Περίπου 920 εκατ. ευρώ χρειάστηκαν για να πληρωθεί το ΕΚΑΣ. Μάλιστα, η δαπάνη το 2015 ήταν αυξημένη κατά 199 εκατ. ευρώ συγκριτικά με το 2014 καθώς η κυβέρνηση δεν άλλαξε τα εισοδηματικά κριτήρια με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των δικαιούχων μέσα στο 2015.

 

Αν προστεθούν τα δύο ποσά που προαναφέρθηκαν, φτάνουμε στο ποσό των 17,898 δισ. ευρώ, το οποίο πράγματι αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ. Μέσα στο συγκεκριμένο κονδύλι, συμπεριλαμβάνονται και τα ποσά που δίνει ο κρατικός προϋπολογισμός για να λειτουργήσει ο ΕΟΠΥΥ και ο ΟΑΕΔ. Ακόμη και αν αφαιρεθούν, πάλι μένει ως υπόλοιπο ένα ποσό της τάξεως των 17 δισ. ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί κοντά στο 10% του ΑΕΠ. Αυτή είναι μια από τις υψηλότερες αναλογίες σε ολόκληρη την Ευρώπη (σ.σ.: ο Τόμσεν αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Γερμανίας, η οποία διαθέτει το 2,5% του προϋπολογισμού της για τις συντάξεις).

 

Τι δείχνουν οι αριθμοί που προαναφέρθηκαν; Πολύ απλά ότι κάθε χρόνο δαπανάμε περίπου το 16% του ΑΕΠ για να πληρώνουμε συντάξεις και, από αυτό το ποσοστό, το 10% πληρώνει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το Δημόσιο μέσω του κρατικού προϋπολογισμού. 

 

Μάλιστα, το επόμενο διάστημα αναμένεται περαιτέρω αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης, καθώς κάποια στιγμή θα πρέπει να εισπράξουν τα οφειλόμενα και οι τουλάχιστον 200.000 εργαζόμενοι που έχουν υποβάλει τις παραιτήσεις τους χωρίς ακόμη να έχουν εισπράξει ούτε ένα ευρώ. Όλοι αυτοί θα πρέπει να λάβουν αναδρομικά τις συντάξεις – κύριες και επικουρικές – από τη ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης συνταξιοδότησης μέχρι σήμερα συν τα εφάπαξ τους. 

 

Η επιπλέον δαπάνη υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 2-3 δισ. ευρώ. Με 1 δισ. ευρώ – τόσα φημολογείται ότι προσφέρθηκαν να μας δανείσουν οι «θεσμοί» προκειμένου να περιοριστεί η λίστα αναμονής – καλύπτεται η δαπάνη για περίπου 80.000 νέους συνταξιούχους.

 

 

Αυτή είναι η κατάσταση. Ή, για την ακρίβεια, είναι χειρότερη, καθώς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει υιοθετήσει πλήρως τις προβλέψεις του Ageing Report που εξέδωσε μέσα στο 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τι προβλέπει αυτό; Ότι η ελληνική οικονομία από τώρα και μέχρι το 2060 δεν πρόκειται να αναπτύσσεται με μέσο ετήσιο ρυθμό μεγαλύτερο του 0,7%. 

 

Αυτό από μόνο του οδηγεί σε πολύ δυσοίωνες εκτιμήσεις για το μέλλον της χώρας ύστερα από περίπου μισό αιώνα. Τότε, λέει το Ageing Report, οι κάτοικοι της χώρας θα είναι μόλις 8,6 εκατομμύρια (από 11 εκατομμύρια σήμερα). Η Ελλάδα θα έχει έναν γερασμένο πληθυσμό καθώς το προσδόκιμο ζωής θα αυξάνεται και η οικονομία δεν θα μπορεί να υποστηρίξει μια τόσο μεγάλη συνταξιοδοτική δαπάνη. Ιδού και μερικά στατιστικά που υιοθετούν οι δανειστές:

 

1 Το προσδόκιμο ζωής των ανδρών, από τα 78 έτη που είναι σήμερα, θα φτάσει στα 84,9 έτη το 2060, ενώ των γυναικών από τα 83,3 έτη θα ανέβει στα 89.

 

2  Το μερίδιο των παιδιών ηλικίας έως 14 ετών στον συνολικό πληθυσμό, από το 14,6% που είναι σήμερα, θα πέσει στο 12,9% λόγω της υπογεννητικότητας. Αντίθετα, το πιο παραγωγικό κομμάτι μιας κοινωνίας, τα άτομα ηλικίας 25 έως 54 ετών, από το 42,6% που είναι σήμερα, θα περιοριστεί στο 33,3%.

 

3 Τα άτομα που είναι σε ηλικία να εργαστούν (15 έως 64 ετών), από το 65,1% που είναι σήμερα, θα πέσει στο 54,2%. Ο ένας στους τρεις το 2060 θα είναι ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ το 15,3% του πληθυσμού θα έχει ξεπεράσει και τα 80. Αν συνδυαστεί η μείωση του πληθυσμού με τη μείωση του ποσοστού των εργαζομένων, προκύπτει εκρηκτικό αποτέλεσμα. Σήμερα τα άτομα που είναι σε ηλικία να εργαστούν ανέρχονται σε περίπου 7,2 εκατομμύρια. Ο αριθμός τους προβλέπεται ότι θα περιοριστεί στα 4,6 εκατομμύρια μέχρι το 2060.

 

4 Ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης θα κινείται στο 0,7% μέχρι και το 2060, ενώ είναι αμφίβολο αν θα ξεπεράσει το 2% σε επίπεδο 5ετίας.

 

Αυτό είναι το «σκεπτικό» των δανειστών που θα αντιμετωπίσει η κυβέρνηση το επόμενο διάστημα. Προφανώς, τα βραχυπρόθεσμα νούμερα (συνταξιοδοτική δαπάνη, συμμετοχή του Δημοσίου στην κάλυψη των δαπανών για τις συντάξεις κ.λπ.) δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. 

 

Ως προς τις μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις, αρκεί μια εκτίμηση ότι το ΑΕΠ θα κινηθεί με εντελώς διαφορετικό ρυθμό τα επόμενα χρόνια ώστε να αλλάξουν όλα. Ελληνικές έρευνες που «κοντράρουν» τα ευρήματα του Ageing Report δείχνουν ότι, αν η πρόβλεψη για τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης αναθεωρηθεί στο 1,5%, ο πληθυσμός της χώρας, αντί για 8,6 εκατομμύρια που λέει το Ageing Report, θα διαμορφωθούν στα 11,5 εκατομμύρια.

 

 

Πού λοιπόν θα δοθεί η μάχη του ασφαλιστικού τις επόμενες ημέρες; Στις εκτιμήσεις για τις δαπάνες των επόμενων ετών, ειδικά στον ορατό ορίζοντα των ετών του μνημονίου. Οι δανειστές θα ζητήσουν χαμηλότερους συντελεστές αναπλήρωσης για τις νέες συντάξεις. Θα ζητήσουν αυστηρότερες προϋποθέσεις και εισοδηματικά κριτήρια για τη χορήγηση της βασικής σύνταξης αλλά και κάλυψη με περικοπές των υφιστάμενων συντάξεων των ελλειμμάτων που προκύπτουν. 

 

Ακόμη και οι αλλαγές στο σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών (ειδικά μετά τις παροχές που ανακοινώνονται σε αγρότες και επαγγελματίες τις τελευταίες ημέρες) φαίνεται να κοστίζουν πολλά στον προϋπολογισμό, κάτι που σημαίνει ότι οι δανειστές θα ζητήσουν ισοδύναμα. Θα υπαναχωρήσει η κυβέρνηση σε κάποια από αυτά τα αιτήματα των δανειστών; Από αυτό θα κριθεί και το πότε θα επανέλθει το κουαρτέτο στην Αθήνα. Εκτός αν έχει υπάρξει μια άλλου τύπου συμφωνία, η οποία θα επιβεβαιώνει την αναβολή κάποιων μέτρων περιορισμού της δαπάνης.