Η περιβόητη δήλωση του Σουλτάνου «Η δημοκρατία είναι σαν ένα τραίνο. Όταν φτάσεις στον προορισμό σου, κατεβαίνεις».

 

Υπάρχουν διάφορες βασικές αρχές που διέπουν την δημοσιογραφία στον σύγχρονο κόσμο. Στην Τουρκία, ο κανόνας είναι μόνο ένας: Βγάλε τον σκασμό ή εξαφανίσου.

Τα ΜΜΕ στην Τουρκία του Ερντογάν είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανατριχιαστικής άποψης της κυβέρνησης για την ελευθερία της πληροφόρησης, την δημοσιογραφία, την νοημοσύνη του κόσμου και την χειραγώγηση της δημόσιας σφαίρας. Το κλείσιμο της εφημερίδας Zaman, της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία στην χώρα, προκάλεσε δικαιολογημένα την διεθνή κατακραυγή.

Τους τελευταίους μήνες οι επιθέσεις στην ελευθερία του Τύπου στην γειτονική χώρα δεν περιελάμβαναν μόνο απειλές, νομικές διώξεις και φυλακίσεις δημοσιογράφων αλλά και βία.

• Τον περασμένο Σεπτέμβριο, όχλος επιτέθηκε στα γραφεία της Hurriyet, μιας από τις ελάχιστες ανεξάρτητες εφημερίδες που έχουν απομείνει στην χώρα. Είχε προηγηθεί επίθεση από τον Ερντογάν που εξαπέλυσε από την κρατική τηλεόραση. Λίγο μετά, όχλος που αργότερα αποδείχτηκε ότι ανήκε στο κυβερνών κόμμα AKP ξυλοκόπησε άγρια έναν δημοφιλή τηλεπαρουσιαστή, τον Αχμέτ Χακάν, έξω από το σπίτι του στην Κωνσταντινούπολή. Του έσπασαν την μύτη και τα πλευρά. Τον Δεκέμβριο, ο ίδιος τηλεπαρουσιαστής απειλήθηκε με κατηγορίες για «διάδοση τρομοκρατίας», επειδή ένας καλεσμένος στην εκπομπή του εξέφρασε απόψεις περί  του PKK που δεν ήταν αρεστές στην τουρκική κυβέρνηση.
• Τον Νοέμβριο έλαβε χώρα άλλη μια ιδιαιτέρως δραματική περίπτωση κρατικής παρέμβασης στον Τύπο όταν η κυβέρνηση έθεσε υπό επιτροπεία τον μιντιακό όμιλο Koza Ipek Holding. Ένας από τους τηλεοπτικούς σταθμούς του ομίλου μετέδωσε ζωντανά πλάνα των αστυνομικών δυνάμεων που εισέβαλαν στα γραφεία του κι αμέσως έπεσε “μαύρο” στις οθόνες. Τουλάχιστον 74 δημοσιογράφοι του Koza Ipek έχουν απολυθεί. Αφότου τέθηκε υπό κυβερνητική επιτροπεία, η βασική εφημερίδα του Ομίλου, κυκλοφορεί πια καθημερινά με μια φωτογραφία του Ερντογάν στο πρωτοσέλιδο.

Από τα 40 μεγαλύτερα ειδησεογραφικά κανάλια της Τουρκίας, μόνο τρία έχουν απομείνει που αντέχουν και τηρούν κριτική στάση απέναντι στην κυβέρνηση Ερντογάν. Χαρακτηριστικότατο της… αντικειμενικής ενημέρωσης είναι το γεγονός ότι το καλοκαίρι του 2013, όταν στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασαν οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην τουρκική ιστορία, το δημοφιλέστερο ειδησεογραφικό κανάλι της χώρας, το CNN Turk, μετέδιδε ντοκιμαντέρ για πιγκουίνους. Το κανάλι ανήκει στον όμιλο Dogan που δέχεται ανηλεή πόλεμο από την κυβέρνηση και προφανώς φοβήθηκε για τυχόν αντίποινα.

Τον Σεπτέμβριο 2009, η κυβέρνηση είχε ρίξει στον Dogan Yayin, ένα κολοσσιαίο πρόστιμο ύψους 2,5 δισ. δολ., ποσό ίσο τότε με το 75% της εμπορικής αξίας του ομίλου. Η μετοχή του Dogan καταποντίστηκε αμέσως κατά 20%.

Η καμπάνα ήταν τόσο εξοντωτικά μεγάλη που δημοσιογράφοι και δυτικοί εκπρόσωποι ινστιτούτων για την ελευθερία του Τύπου είχαν παρέμβει δηλώνοντας ευθέως ότι το συγκεκριμένο πρόστιμο δημιουργεί απορίες αλλά και ανησυχίες για τη γενικότερη ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία. Αυτές οι ανησυχίες έχουν ενταθεί κι έχουν εξελιχθεί σε κραυγή αγωνίας μετά απ’ όσα έγιναν με την Zaman. Το θέμα της ελευθεροτυπίας τέθηκε και σήμερα στις Βρυξέλλες από τον Ολάντ κι όχι μόνο.

Ο όμιλος Dogan, εξάλλου, είχε καταγγείλει ότι τιμωρείται με αυτά τα άνευ προηγουμένου πρόστιμα λόγω της κριτικής στάσης που τηρεί για την κυβέρνηση Ερντογάν και για τη δημοσιογραφική ανάδειξη σκανδάλων διαφθοράς. Ο Ερντογάν απάντησε με προτροπή στους υποστηρικτές του να μποϊκοτάρουν τον Dogan και να μην αγοράζουν τις εφημερίδες του.

Η στοχοποίηση και η φίμωση των ΜΜΕ από την κυβέρνηση Ερντογάν άρχισε ως πόλεμος κατά του «εσωτερικού εχθρού» και κάθαρσης από ένα σκοτεινό «βαθύ κράτος». Συνεχίστηκε κατά οποιασδήποτε κριτικής φωνής απέναντι στο AKP. Και σήμερα, έχουν πια απροκάλυπτα ενταθεί σε βαθμό που προκαλείται διεθνής κατακραυγή.

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα «Η κυβέρνηση δεν αρκείται στο να διαλύσει ό,τι υπάρχει. Κατασκευάζουν ένα καινούργιο μιντιακό τοπίο, μια καινούργια κοινωνία και ένα καινούργιο βαθύ κράτος».

Τα γεγονότα αυτών των ημερών με την Zaman προκάλεσαν τις επίσημες έντονες αντιδράσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ, όσο και της Ευρωπαικής Ένωσης. Ο επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μούιζνιεκς σε επίσημη ανακοίνωσή του ζήτησε από τις τουρκικές αρχές να αναιρέσουν τις παρεμβάσεις στον Τύπο. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς δήλωσε πρόσφατα ότι «Η Τουρκία διακινδυνεύει μια ιστορική ευκαιρία προσέγγισης με την Ενωμένη Ευρώπη».

Στην Τουρκία πολλοί αναμένουν κι άλλες επιθέσεις με σκοπό να φιμωθούν και όποιες άλλες εφημερίδες έχουν απομείνει, όπως η Hurriyet.

Την ημέρα που οι δημοσιογράφοι της Zaman επιχείρησαν να συντάξουν το τελευταίο ανεξάρτητο φύλλο πριν την παράδοση της εφημερίδας στις Αρχές, δεν είχαν πρόσβαση στους servers. Έξω από τα γραφεία της εφημερίδας ο κόσμος που διαμαρτυρόταν ψεκαζόταν ανηλεώς με χημικά. Έλεγαν ότι η κυβέρνηση θέλει να επιβάλει μία και μόνο άποψη στα Μέσα και αυτό δεν είναι δημοσιογραφία, άρα ούτε δημοκρατία.

Σήμερα, πολλοί στην Τουρκία θυμούνται με φρίκη μια φράση που ο Ερντογάν είχε πει ευθαρσώς τα πρώτα χρόνια της καριέρας του: «Η δημοκρατία είναι σαν ένα τραίνο. Όταν φτάσεις στον προορισμό σου, κατεβαίνεις».