Η πρόσφατη ιστορία με τον κ. Jan Fabre, που εκλήθη να διευθύνει το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και παραιτήθηκε κατόπιν της αγανάκτησης σχεδόν όλου του πνευματικού κόσμου της χώρας, αναδεικνύει για άλλη μια φορά το πολιτικό έλλειμμα των… πολιτικών. Το ότι ο πολιτισμός αποτελεί το κεντρικό ζήτημα της πολιτικής είναι κοινός τόπος, τουλάχιστον για τους στοιχειωδώς εγγράμματους, ωστόσο οι ημέτεροι πολιτικοί ιδιοκτήτες μας – γιατί σαν ιδιοκτησία βλέπουν και χρησιμοποιούν την πολιτική της χώρας μας – το αγνοούν.

 

Η πρόσφατη ιστορία με τον κ. Jan Fabre, που εκλήθη να διευθύνει το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και παραιτήθηκε κατόπιν της αγανάκτησης σχεδόν όλου του πνευματικού κόσμου της χώρας, αναδεικνύει για άλλη μια φορά το πολιτικό έλλειμμα των… πολιτικών. Το ότι ο πολιτισμός αποτελεί το κεντρικό ζήτημα της πολιτικής είναι κοινός τόπος, τουλάχιστον για τους στοιχειωδώς εγγράμματους, ωστόσο οι ημέτεροι πολιτικοί ιδιοκτήτες μας – γιατί σαν ιδιοκτησία βλέπουν και χρησιμοποιούν την πολιτική της χώρας μας – το αγνοούν.

Η Τέχνη δεν είναι – και ουδέποτε ήταν – κάτι το επιπρόσθετο. H Τέχνη, δηλαδή αυτό που θεωρούμε σήμερα ως Τέχνη, υπήρξε η κατ’ εξοχήν αποτύπωση των πολιτισμών και ο κατ’ εξοχήν τρόπος επικοινωνίας, προώθησης και διάδοσής τους. Αυτό καταδήλως το έχουν κατανοήσει – και θέσει στις πολιτικές προτεραιότητές τους – τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και τα αναδυόμενα ως νέες υπερδυνάμεις ασιατικά. Εμείς εδώ έχουμε ξεχάσει ότι η ίδια η υπόσταση του νεοελληνικού κράτους οφείλεται εν πολλοίς στην οικουμενικής εμβέλειας πολιτισμική πρόταση που κομίζει η γωνιά αυτή του πλανήτη, αγνοούμε τη συμβολική αξία των ιστορικών της Τόπων, έχουμε ξεχάσει και την πρόσφατη Ιστορία μας, αυτήν που ανέδειξε την ιδιοπροσωπία του νεοελληνικού κράτους, ως έχουσα επίσης διεθνή εμβέλεια: από τον Άγγελο Σικελιανό και τη γενιά του ’30 μέχρι τον Μίκη Θεοδωράκη, με τη γνωστότερη ίσως μουσική, αλλά και όνομα, παγκοσμίως.

Δεν είναι μόνο η εκάστοτε πολιτική ηγεσία που οφείλει να έχει σχέδιο ενίσχυσης και προώθησης του πολιτισμού της χώρας, θεωρώντας το ως την κατ’ εξοχήν πολιτική της πράξη. Οφείλουμε συλλογικώς να έχουμε τέτοιο σχέδιο. Το οποίο βεβαίως δεν θα το αφήνουμε στην κρίση και στον σχεδιασμό των όποιων «διευθυντών» των δημοσίων πολιτισμικών φορέων. Δυστυχώς, όμως, ολοένα και περισσότερο οι «πολιτικές δυνάμεις» της χώρας – όπως ονομάζουμε τις πολιτικές ηγεσίες, αποδεχόμενοι την εξουσιαστική τους διάσταση – αναθέτουν αυτόν τον σχεδιασμό σε «ειδικούς», απόρροια του θριάμβου της ατομικότητας της νεωτερικής πολιτισμικής πρότασης, με κορωνίδα τις αποδομιστικές απόψεις του Derrida – προς τις οποίες εντρυφεί ο νέος Υπουργός Πολιτισμού. Μιλάμε για την απόλυτη διάλυση της Πολιτικής, όπως μας τη δίδαξε ο Θουκυδίδης με τον «Επιτάφιο» του Περικλέους και όπως την είχαν θέσει ως όραμα αυτοί που επειδίωξαν ευρύτερη εμβέλεια της χώρας τους.

Έτσι λοιπόν, δεν είναι οι εκάστοτε «διευθυντές» των κρατικών πολιτισμικών εκδηλώσεων που θα φέρουν το δικό τους όραμα και τις δικές τους απόψεις. Αυτό θα γίνεται βέβαια σε ιδιωτικό και πειραματικό επίπεδο, αλλά το επίσημο κράτος οφείλει να είναι αυτό που θα θέτει το όραμα και τους στόχους των εκδηλώσεων των οποίων αναλαμβάνει την οργάνωση και προώθηση, το οποίο όραμα θα συνιστά συλλογικό στόχο. Ο πολιτικός διαχειριστής που θα λέει «έφερα τον τάδε να διευθύνει μια κρατική εκδήλωση και του ανέθεσα με πλήρη ελευθερία να κάνει αυτό που αυτός νομίζει, γιατί είναι διάσημος και με κύρος» δεν έχει ιδέα τι σημαίνει πολιτική, είναι απολύτως αγράμματος και ιδιαίτερα επικίνδυνος για τη χώρα του. Ο δε τάδε, που λέει αποδέχομαι την ανάθεση να γίνω διευθυντής για να κάνω ό,τι θέλω, είτε είναι κι αυτός αγράμματος, και άρα επικίνδυνος, είτε είναι ανήθικο αρπακτικό της ευκαιρίας, επίσης επικίνδυνος.

Τα λέμε με θυμό. Ιδιαιτέρως όταν παραδίδονται σε «διευθυντές» τέτοιου είδους Τόποι με παγκόσμια πολιτισμική εμβέλεια, Τόποι που διάσημοι δημιουργοί από όλον τον κόσμο προσέγγισαν και προσεγγίζουν με ευγνωμοσύνη, σεβασμό και δέος. Τα λέμε με θυμό, όταν αγράμματοι κυβερνήτες θεωρούν ότι ετούτος ο Τόπος είναι επαρχία και ότι η αρχαιοελληνική τραγωδία είναι περιορισμένης εμβέλειας, δεν είναι «διεθνής». Το ίδιο και όταν πιστεύουν πως δεν είναι «διεθνείς» οι μεγάλοι σύγχρονοι Έλληνες δημιουργοί, που ενισχύουν την παγκόσμια εμβέλεια της νεοελληνικής πολιτισμικής πρότασης – και είναι πολλοί αυτοί.

Φοβούμαι πως έχουμε εισέλθει σε μια διαδικασία πολύ χειρότερη αυτής των «μνημονίων»….

* Ο Δρ. Νικήτας Χιωτίνης είναι Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΤΕΙ, Τμήματος Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού Αντικειμένων