Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπλάτσου

Η πολυετής παρουσία του στη θεατρική σκηνή δεν έχει τροφοδοτηθεί ούτε από τηλεοπτικές εμφανίσεις ούτε από κοσμικο-καλλιτεχνικές συναναστροφές.

Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπλάτσου

Η πολυετής παρουσία του στη θεατρική σκηνή δεν έχει τροφοδοτηθεί ούτε από τηλεοπτικές εμφανίσεις ούτε από κοσμικο-καλλιτεχνικές συναναστροφές. Οι επιλογές του συνάδουν με την άποψή του ότι «η πίστη είναι η πρωταρχική συνθήκη που μας κινεί στη ζωή αλλά και στο θέατρο. Αν δεν πιστεύεις σε αυτό που κάνεις, δεν μπορείς να το υποστηρίξεις, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα». Έτσι, τις τελευταίες σεζόν τον συναντάμε στα θέατρα της Οδού Κεφαλληνίας και Πορεία να δημιουργεί ερμηνευτικά ή σκηνοθετικά διαμάντια, που πόρρω απέχουν από τα πολυδιαφημιζόμενα, ιλουστρασιόν θεάματα μαζικής κατανάλωσης. Τη φετινή σεζόν έχει βυθιστεί στον κόσμο της «Λήθης» του Δημήτρη Δημητριάδη, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου (θέατρο Πορεία) συνθέτοντας έναν από τους πιο άρτιους και ακραίους ρόλους της χρονιάς.

Η ζωή του θεάτρου και το θέατρο της ζωής. Ανάμεσα στα δύο, πού είναι πιο σαφείς οι όροι; Το θέατρο έχει πιο σαφείς όρους και κανόνες από τη ζωή. Στο θέατρο ξέρεις ποιος είναι ο ρόλος σου στο έργο και στην παράσταση, και ανάλογα κινείσαι. Στη ζωή,  όμως, δεν ξέρεις ποια είναι η αληθινή σου στιγμή και ποια η πιο θεατράλε, πότε είσαι εσύ και πότε ο ρόλος που παίζεις.

Στην πατρική σου οικογένεια ποιος ήταν ο ρόλος σου; Αυτός του μικρού γιου. Μεγάλωσα σαν μοναχοπαίδι, καθώς έχω μεγάλη διαφορά – 12 χρόνια – από τα αδέρφια μου. Όταν εγώ ήμουν 5 ετών, αυτοί έφευγαν από το σπίτι. Ήμουν μοναχικό παιδί, αλλά ένιωθα καλά μέσα στη μοναξιά μου. Συχνά ήμουν μόνος. Τα αδέρφια μου δούλευαν και οι γονείς μου ήταν μεγάλοι σε ηλικία.

Σε ποια περιοχή μεγάλωσες; Στην πλατεία Βικτωρίας, οπότε ο υπαίθριος χώρος μας ήταν το Πεδίον του Άρεως. Για να πάω στο σχολείο, διέσχιζα όλη τη Φυλής με τα μπουρδέλα. Ίσως επειδή μεγάλωσα στο κέντρο, είχα μια περίεργη κυνικότητα και πραγματισμό ως παιδί. Δεν είχα έντονο το φαντασιακό και τη θεατρικότητα που ένα παιδί έχει ανάγκη. Με το που μεγάλωσα όμως, άρχισα να ασχολούμαι μόνο με το παιχνίδι και τη φαντασία. Ίσως μεγαλώνοντας προσπάθησα να βρω το παιδί που δεν έζησα στην παιδική μου ηλικία.

Τι θυμάσαι έντονα από εκείνα τα χρόνια; Από 7-10 ετών έκανα βόλτες στο κέντρο και στα κοντινά θέατρα. Το Αθηνά και το Μινώα ήταν δίπλα στο σπίτι μου. Με ήξεραν όλοι εκεί. Έβλεπα πρόβες, πήγαινα στα καμαρίνια με τους ηθοποιούς. Μου άρεσε να βρίσκομαι στα καμαρίνια με τους μεγάλους ηθοποιούς ως το «παιδί της γειτονιάς».

Αντί όμως να είναι μία δραματική σχολή η πρώτη σου επιλογή μετά το σχολείο, εσύ έδωσες εξετάσεις και πέρασες στη Νομική. Και για έναν χρόνο δεν πάτησα το πόδι μου. Φυσικά, δεν την τελείωσα ποτέ. Όμως, όταν ήμουν στο πρώτο έτος της Νομικής στην Κομοτηνή, πήγα σε κάτι πρόβες στο ΔΗΠΕΘΕ. Κι εκεί γνώρισα τον Βολανάκη. Μετά τον συνάντησα πάλι σε μια ακρόαση για μια παράσταση που τελικά δεν ανέβηκε ποτέ, αλλά έκτοτε δημιουργήθηκε μεταξύ μας μια σχέση αμοιβαίας εκτίμησης που τότε μού είχε κάνει εντύπωση. Πολλές φορές συναντιόμασταν και συζητούσαμε περί θεάτρου και ζωής, με μένα απόλυτα ψαρωμένο απέναντι σε έναν άνθρωπο που θαύμαζα πάρα πολύ. Δυστυχώς, δεν προλάβαμε να συνεργαστούμε στο θέατρο. Όμως, κάνοντας έναν πρόχειρο επαγγελματικό απολογισμό, θεωρώ πως είμαι πολύ τυχερός άνθρωπος. Έχω γνωρίσει κι έχω συνεργαστεί με δημιουργούς που πάντα θαύμαζα και που με έχουν πάει μπροστά.

Καλή η τύχη, αλλά συνήθως οι καλλιτέχνες λένε πως στη σκηνή έρχεσαι πάντα αντιμέτωπος με τους βαθύτερους φόβους σου. Αυτό που φοβόμουν κι ακόμα φοβάμαι – αλλά πλέον το παλεύω – είναι η απόρριψη. Ίσως γι’ αυτό να έγινα ηθοποιός. Στο παρελθόν πάλευα με πανικούς που προκαλούνταν από φόβους θανάτου και απώλειας.

Φόβοι αρχέγονοι, οι οποίοι προφανώς σχετίζονται με πρότερα βιώματά μας. Όπως τα λες. Κάπου εκεί στη μετεφηβική ηλικία, όταν έχεις βγει έξω στον κόσμο και βλέπεις τον εαυτό σου και συνειδητοποιείς τα προβλήματα και τους κόμπους που σου έχουν φορεθεί από την οικογένεια, περνάς μια φάση σύγκρουσης με το σπίτι. Μεγαλώνοντας όμως καταλαβαίνεις ότι ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί με τα δεδομένα που έχει και με τα προβλήματα που κουβαλά ο ίδιος. Ενώ λοιπόν παλιότερα κατηγορούσα τους δικούς μου για το πόσα λίγα μου έχουν δώσει, πλέον έχω καταλάβει πόσο πολλά έχω πάρει από αυτούς. Ενηλικίωση, άλλωστε, σημαίνει συγχώρεση και να μπορείς να μπαίνεις στον ρόλο του άλλου. Επίσης, σημαίνει αποδοχή του παρελθόντος και των σκελετών του αλλά και αυτού που είσαι σήμερα με ψυχραιμία και γενναιοδωρία.

Στην τωρινή δουλειά σου, στη «Λήθη» του Δημητριάδη, κάποια στιγμή ο ήρωας λέει: «Φωνάζετε για να μην ξεχαστείτε. Φοβάστε να ξεχαστείτε». Είχες λοιπόν την ευκαιρία να δουλέψεις μέσα από τον ρόλο σου και τις σκέψεις σου για τον θάνατο. Πέρασα ένα πολύ μεγάλο σοκ πρόσφατα όταν πέθανε ένας φίλος μου στα 35 του. Τρώγαμε ένα βράδυ σε ένα μαγειρείο, φεύγουμε ο καθένας για το σπίτι του και το επόμενο πρωινό μου τηλεφωνούν για να μου πουν ότι πέθανε από ανακοπή στον ύπνο του. Ήταν η πρώτη τόσο κοντινή μεγάλη μου απώλεια. Μετά ήρθε κι ο μονόλογος του Δημητριάδη και πλέον έχω μετακινηθεί πολύ σε σχέση με τις σκέψεις μου για τον θάνατο. Πλέον δεν με πανικοβάλλουν. Νομίζω ότι πια κάνω σκέψεις ζωής μέσα από τις σκέψεις θανάτου. Συνειδητοποιώντας το αναπόδραστο, ελευθερώνεσαι στη ζωή. Τολμάς να κάνεις και να διεκδικήσεις αυτά που γουστάρεις. Όταν πέθανε ο φίλος μου, σκέφτηκα: «Μπορεί αύριο να πεθάνεις. Για ποιο λόγο δεν κάνεις σήμερα ακριβώς αυτό που θέλεις»; Εξάλλου, η ζωή είναι μια ευκαιρία που μας δίνεται άπαξ.

Όμως πόσο έτοιμοι είμαστε να τη χαρούμε; Και τι γίνεται όταν οι συνθήκες, όπως οι τωρινές – ανεργία, ανασφάλεια, απομόνωση –, κλέβουν τη χαρά μας; Η αλήθεια είναι πως δεν αντέχω πια τη μιζέρια γύρω μου. Βγαίνω από το σπίτι μου και βλέπω καλοντυμένους ανθρώπους, όχι κλοσάρ, να ψάχνουν στα σκουπίδια. Κάποτε αυτό το θέαμα το βλέπαμε περιστασιακά και πού. Τώρα, σε κάθε σκουπιδοτενεκέ κι ένας σκυμμένος κι απελπισμένος άνθρωπος από πάνω να προσπαθεί να εξασφαλίσει να φάει μια μπουκιά από τα σκουπίδια μας. Επίσης, τις προάλλες πήγα στο ένα ψιλικατζίδικο της γειτονιάς μου και είχε πέντε πράγματα όλα κι όλα, σαν εκθέματα στο μουσείο. Πάω στο πιο πέρα μαγαζάκι και βλέπω τον ιδιοκτήτη κλειδαμπαρωμένο μέσα να μου μιλά πίσω από τα κάγκελα. Φόβος, απελπισία και εξαθλίωση. Αυτή είναι η εικόνα του κέντρου της Αθήνας σήμερα.

Αισθάνεσαι ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τις καταιγιστικές και δύσκολες καταστάσεις που έχουν ενσκήψει στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα; Είπε κάτι καταπληκτικό ο Στέλιος Μάινας τις προάλλες: «Ζούμε μια εθνική κατάθλιψη». Ο κόσμος είναι πανικόβλητος με τα νέα δεδομένα. Φοβάται, κλείνεται και τελικά μιζεριάζει. Αλλά, παρόλο που φοβάται σαν τους Γαλάτες ότι ο ουρανός είναι έτοιμος να του πέσει στο κεφάλι, δεν αφήνει παλιές, «ένδοξες» πρακτικές που μας έφεραν στο σημείο που είμαστε σήμερα. Μια χαρά εξακολουθεί να κρατεί η έλλειψη επαγγελματισμού, εντιμότητας κι ευθύτητας. Το λαμόγιο εξακολουθεί και τη βγάζει καθαρή ακόμη και σήμερα γιατί πάντα θα υπάρχει ένας έντιμος που θα πληρώσει για χάρη του. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι αυτή η κρίση είναι πρωτίστως κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική και μετά οικονομική.

Τι τέρατα της ελληνικής κοινωνικής παθογένειας θεωρείς πως θα βγουν τώρα στην επιφάνεια; Νομίζω ότι επιτέλους η γενιά μας θα ζήσει ιστορικές στιγμές. Η Ευρώπη αμφιταλαντεύεται, το ευρώ κλυδωνίζεται και η Ελλάδα έχει μπει ως πειραματόζωο στο εργαστήριο για να δούμε πόσο κι αν θα αντέξει. Αναμένω λοιπόν σημαντικές εξελίξεις – εξελίξεις τις οποίες ίσως τώρα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε – σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Όσο για τα «τέρατα» που με ρώτησες, ας βγουν όσα θέλουν, μπας και τα αντιμετωπίσουμε. Καλό θα μας κάνει όλο αυτό το σοκ. Τι καταλάβαμε τόσα χρόνια που ζούσαμε με φούσκες; Ας τελειώνουμε με την αλαζονεία του εύκολου πλουτισμού, τα φρου-φρου και τα αρώματα μιας ζωής χρεωμένης, δανεικής. Μας χρειαζόταν ένα γερό ταρακούνημα, μπας και δούμε τα όριά μας, τις πραγματικές μας δυνάμεις, αλλά και τις ελλείψεις μας.

Πώς η περιρρέουσα αστάθεια κι αβεβαιότητα σκιάζουν τον δικό σου επαγγελματικό χώρο; Και στον θεατρικό χώρο τα πράγματα σέρνονται. Όμως, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, είναι σαν να λείπει η πίστη από τους ανθρώπους. Συχνά, βλέποντας παραστάσεις, έχω την εντύπωση ότι λείπει η πίστη των συντελεστών σε αυτό που κάνουν. Η γενική αίσθηση είναι «έλα να το κάνουμε αυτό για να το κάνουμε». Συχνά, δεν υπάρχει μια καλλιτεχνική απόφαση που να δείχνει ότι αναφέρεται σε αυτό που ζούμε σήμερα και μας καίει όλους.

Εσύ πώς τοποθετείσαι απέναντι σε αυτή την κατάσταση; Για μένα η παρούσα συνθήκη έχει λειτουργήσει απολύτως θετικά μέσα μου. Με έχει κινητοποιήσει να κοιτάξω πάλι τη ζωή μου και τις ανάγκες μου και να επανατοποθετηθώ στην ιεράρχησή μου. Για μένα, άλλωστε, η κρίση ξεκίνησε περίπου πέντε χρόνια πριν, όταν έπιασα τον εαυτό μου να μιζεριάζει αφάνταστα. Έτσι, η φράση από το έργο του Δημητριάδη, «Τώρα αρχίζω», συνοψίζει τη δική μου στάση απέναντι στην κρίση. Τώρα αρχίζω. Τώρα μηδενίζω. Για να ξαναρχίσω με νέες βάσεις. Με βάσεις που τώρα μου πάνε πιο πολύ. Τώρα θέλω να πάω παρακάτω. Και να μην έχω κανένα δεδομένο. Ούτε εγώ να είμαι δεδομένος. Ποιος ξέρει; Μπορεί στο επόμενο διάστημα είτε να αποφασίσω να φύγω στο εξωτερικό είτε να ζήσω σε κάποιο ελληνικό νησί. Χωρίς απαραίτητα να ζω από τη δουλειά από την οποία ζούσα μέχρι τώρα.