Η δύναμη της ύπαρξης / Η εβραία νύφη / Η γυναίκα της Πάτρας / Τα χρόνια / Ο Ανθρωπόλυκος

Michel Onfray

Η δύναμη της ύπαρξης

Ηδονιστικό μανιφέστο

Μετάφραση: Θ. Καβαρατζή – Δ. Γεράση

Εκδόσεις Εξάντας

Σελ. 234

Ήδη από το 2006, με την εξαιρετική «Πραγματεία περί αθεολογίας», ο Μισέλ Ονφρέ κατέκτησε το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού. Ακολούθησαν «Η κοιλιά των φιλοσόφων» (2009) και «Η αναζήτηση των ηδονών» (2008), πάντα από τις εκδόσεις Εξάντας. Συνεχίζοντας επάξια τη γαλλική παράδοση και την εν τέλει γοητευτική παραδοξότητα που σπάει την κλασική φόρμα του δοκιμιακού λόγου με τη λογοτεχνία, ο Μισέλ Ονφρέ καταφέρνει να μετατρέπει τον απόμακρο και στρυφνό δοκιμιακό λόγο σε οικείο και κατανοητό. Ξεκινώντας από ένα συντριπτικό αυτοβιογραφικό κείμενο, ο γάλλος διανοητής ανοίγει με μια δημόσια εξομολόγηση την κλειστή πόρτα της ζωής του, παραδίδοντας τα προσωπικά του «κλειδιά» στον αναγνώστη του. Έπειτα ξεκινά το ταξίδι στη φιλοσοφία. «Για να μην πεθάνω εξαιτίας των ανθρώπων και της αρνητικότητάς τους, με βοήθησαν πρώτα τα βιβλία, έπειτα η μουσική, τέλος οι τέχνες και κυρίως η φιλοσοφία». Αμέσως ξεκινά η ιστορία του σώματος, μιας οντότητας παραγνωρισμένης και υποτιμημένης από τις εκάστοτε ιστορικές αντιλήψεις και τις καθεστηκυίες φιλοσοφίες. Το σώμα, εκτός του ότι κακόπαθε στην ιστορική του διαδρομή από τον αγώνα της επιβίωσης αλλά και της διεκδίκησης των φυσικών του κλίσεων-δικαιωμάτων, κατασυκοφαντήθηκε περισσότερο από το κάθε τι. Ένοχο εκ γενετής, αποτελεί την κακοδαιμονία και την πηγή των προβλημάτων της ανθρώπινης ζωής. Μέσα από αυτή τη μελέτη, που ξεκινά να ξετυλίγει το κουβάρι που σχετίζεται με την υλική υπόσταση του σώματος, ο Μισέλ Ονφρέ παραθέτει μια σειρά ριζοσπαστικών υπαρξιακών σκέψεων ως συνηγορία υπεράσπισης του κατασυκοφαντημένου σώματος, προτείνοντας την αποχριστιανοποίηση της δυτικής επιστήμης. Πρόθεση του διανοητή δεν είναι η καταγγελία ούτε και η αποκατάσταση της θεωρητικής αλήθειας, αλλά η ανατροπή μιας απελπισμένης και απελπιστικής για τον άνθρωπο και τη ζωή του αντίληψης περί σώματος, που καθορίζει την ύπαρξή του εφ’ όρου ζωής. Πρόκειται για μια ανατροπή που απλά προτείνει μια πιο ευχάριστη και συμβατή με την ανθρώπινη πραγματικότητα σκέψη: την απόλαυση της ζωής μέσω του σώματος. Βιβλίο που βγάζει μάτια!

Γιώργος Χρονάς

Η γυναίκα της Πάτρας

Διηγείται η Πανωραία

Εκδόσεις Οδός Πανός

Σελ. 231

Πρόκειται για την επανέκδοση μιας εξομολόγησης-ποταμού από τη μεριά μιας γυναίκας η οποία έζησε τη ζωή της σαν μια θύελλα φαντασίας και, όπως συμβαίνει σε όλες τις καλές ιστορίες, είχε τραγική κατάληξη. Ωστόσο, η αξία της γυναίκας ή καλύτερα του χαρακτήρα της –κι αυτό συνάγεται αβίαστα από τη διήγησή της– είναι ότι δεν μεμψιμοιρεί, δεν αρνείται τις κακοτυχίες της ζωής της, δεν έχει εκείνη την ενοχλητική πονηριά να «διορθώσει» το παρελθόν. Τα δέχεται όλα γιατί είναι δικά της και, με δυο λόγια, αποτελούν το βιός της. Όλα αρχίζουν μέσα σε μεγαλεία, πλούτη κι ομορφιά, βασικά υλικά για τη μεγάλη περιπέτεια της οικογένειας της Πανωραίας. Ξεκινούν από τον Πόντο και, με τις συγκυρίες της ιστορίας που σε παρασύρουν σαν φυλλαράκι, φτάνουν στην Ελλάδα και εγκαθίστανται μεταξύ Άμφισσας και Αιγίου. Ακολουθούν ευτυχισμένα χρόνια, μια συμφέρουσα και σύντομη μετανάστευση στην Αμερική, η επιστροφή, κι έπειτα τη σκυτάλη παίρνουν τα κακά συναπαντήματα της ζωής, αυτά που σε κάνουν άλλον άνθρωπο. Η πολυτάραχη και πολυβάσανη ζωή της φεύγει από τον έλεγχο, αλλά δεν ξεφεύγει από την ψυχή της. Αυτή αντέχει, γιατί είναι από πολύτιμο υλικό, αυτό που δεν αγοράζεται ή πουλιέται. Οι σωματικές ταπεινώσεις, θαρρείς, τη δυναμώνουν αλλόκοτα, της χαρίζουν μια σπάνια λάμψη –αυτή που ξεχώρισε πάνω της η ποιητική ευαισθησία του Χρονά–, την κάνουν απόκοσμη. Αυτή που βολεύει με τις ντουζίνες τα αντρικά ντουζένια, μετατρέπεται σε απροσπέλαστη θεότητα, αφού αντέχει όλη τη βρωμιά του κόσμου. Τι παραπάνω μπορεί να σημαίνει η θεότητα; Μαγευτική αφήγηση, όμορφη, σαν ένα αυθεντικό θαύμα που αναδύεται από τα έγκατα της ζωής. Μια έντιμη τραγωδία που αξίζει τα ευγενικότερα αισθήματά μας.

Νίκος Δαββέτας

Η εβραία νύφη

Εκδόσεις Κέδρος

Σελ. 231

Άλλη μια πρόζα από τον Νίκο Δαββέτα. Αυτή τη φορά η ιστορία εκτυλίσσεται σε τρεις πόλεις, τη Θεσσαλονίκη και το Βερολίνο από τη μεριά της Νίκης, μιας ανορεξικής ύπαρξης που έχει τύψεις για το παρελθόν του πατέρα της, και της Αθήνας από τη μεριά ενός δημοσιογράφου, ο οποίος διατηρεί ερωτική σχέση με τη Νίκη. Η γνωριμία τους, η συγκυρία που τους ένωσε ήταν ο θάνατος των γονιών τους. Εκείνος μόλις είχε χάσει τη μητέρα του κι εκείνη τον πατέρα της. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν μένεις μόνος και ξεκομμένος από τις ρίζες σου, το παρελθόν είναι πρόθυμο να σε παρηγορήσει ή να σε απελπίσει. Πράγμα που συνέβη στη Νίκη. Ο πατέρας της ήταν σίγουρα ένα κάθαρμα, το είχε εμπεδώσει και η ίδια, έχοντας υποστεί όσο ζούσε τα άρρωστα ερωτικά του παιχνίδια. Ωστόσο, το κακό όταν αρχίσει δεν τελειώνει εύκολα. Ο πατέρας της ανήκε την περίοδο της Κατοχής στην πιο ελεεινή οργάνωση που θα μπορούσε να συμμετέχει ένας Εβραίος συνεργάτης των Γερμανών, την Υπηρεσία Διαχείρισης Εβραϊκών Περιουσιών. Ο εβραίος ψυχίατρος που την κουράρει πολύ πιθανόν να είναι απόγονος κάποιου που ο πατέρας της καταδίκασε και του έκλεψε την περιουσία. Το ταξίδι στο παρελθόν της είναι επίπονο, βασανίζει το σώμα της, αναστατώνει την ψυχή της. Δίπλα στην ιστορία της Νίκης είναι κι αυτή του πατέρα του δημοσιογράφου: Εμφύλιος, Επταετία, οι γνωστές πληγές της ελληνικής πραγματικότητας που μένουν ακόμα σκοτεινές, δίχως φως, ένα ηρωικό ταμπού σαν θρησκευτικό απόστημα, που δεν λέει να σπάσει για να φανεί η αρρώστια και να θεραπευθεί επιτέλους. Άλλη μια νεοελληνική περίπτωση που η αφήγηση, μέσα από ένα ιστορικό πλαίσιο γενικότερου ενδιαφέροντος, βγαίνει από τα απελπιστικά στενά ηθογραφικά λογοτεχνικά μας σύνορα για να βρει έναν πιο καθαρόαιμο βηματισμό.

Annie Ernaux

Τα χρόνια

Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη

Εκδόσεις Πάπυρος

Σελ. 285

Όλο και πληθαίνουν τα έργα εκείνα που έχουν σαν αφορμή τους τις εξελίξεις που ακολούθησαν τη λήξη του πολέμου, κυρίως στις ζωές των ανθρώπων. Αυτή είναι και η διαφορά μεταξύ της λογοτεχνίας και της ιστορίας. Η ανθρωπότητα διαθέτει, καθώς φαίνεται, τους δικούς της χρόνους στο να κατανοεί τα γεγονότα, έτσι που το παρελθόν να μετατρέπεται ως εκ θαύματος σε ένα παρόν δυναμικό και σίγουρο. Η γαλλίδα συγγραφέας, της οποίας το έργο εμφανίζεται για πρώτη φορά στη χώρα μας, γράφει βιωματικά. Χειρίζεται τα ιστορικά γεγονότα που επέδρασαν στη ζωή της όχι τόσο μέσα από την επίσημη εκδοχή τους, ούτε χρησιμοποιεί την επίδρασή τους στη συλλογική μνήμη. Ο δικός της τρόπος είναι «αυστηρά προσωπικός», είναι ο μικρόκοσμος μέσα από τον οποίο οι άνθρωποι συνήθως συνταιριάζουν τη δική τους πραγματικότητα με αυτή του κόσμου. Γράμματα, φωτογραφίες, μια σειρά από απίθανα μικροαντικείμενα που παραγεμίζουν την πραγματικότητα της αφηγήτριας, γίνονται η κινητήρια αφορμή να ερμηνευθεί ο κόσμος της, οι αναμνήσεις της που ξεκινούν από τα δύσκολα χρόνια της έναρξης του πολέμου και περνάνε στη σύγχρονη εποχή. Έξι δεκαετίες με τρομαχτικές αλλαγές, αλλά και συγκλονιστικές περιόδους που άλλαξαν τις ζωές όλων και διαμόρφωσαν εκ θεμελίων νέες αντιλήψεις για τη καθημερινότητα και τον κόσμο, ξεδιπλώνονται μέσα από τον αφηγηματικό χρόνο της συγγραφέως, η οποία κυκλώνει όλες τις εκδοχές της ζωής όπως αυτές κύλησαν μέσα της.

Soloup

Ο Ανθρωπόλυκος

Εκδόσεις ΚΨΜ

Σελ. 64

Συνήθως η «ανατροπή» που έχει παρερμηνευτεί βιαίως (και από τη συχνή χρήση) είναι κάτι απλό – κυρίως σε πράγματα που αφορούν την τέχνη. Υπάρχει μια καθιερωμένη ιδέα-αντίληψη, για παράδειγμα, αυτή του κακού λύκου που δαγκώνει αθώους ανθρώπους. Την παίρνεις ως έχει και τη γυρίζεις ανάποδα, σαν τα ντουμπλφάς μπουφάν. Αντί να δαγκώσει ο λύκος τον άνθρωπο –πράγμα εξαιρετικά λογικό, άρα και στερεότυπο– χρησιμοποιείς μέσω του παραλογισμού μια νέα πραγματικότητα: βάζεις τον άνθρωπο να δαγκώνει ένα λύκο και ο λύκος πλέον να μετατρέπεται σε Ανθρωπόλυκο! Μαζί με τον Ανθρωπόλυκο έχεις πετύχει και μιαν ανατροπή. Βασισμένος σε μιαν ιδέα του Μπορίς Βιάν, ο μικρός τότε Soloup έφτιαξε ένα κόμικς, με το οποίο «διεμβόλιζε» την ελληνική πραγματικότητα της εποχής του 1989. Είκοσι χρόνια αργότερα, σε μια επετειακή έκθεση ανάστησε τον Ανθρωπόλυκό του, για να διαπιστώσουμε ότι παρά τις κοσμογονικές αλλαγές που έχουν επέλθει από την τότε εποχή, η κριτική του παραμένει διαχρονική. Ο Νεοέλληνας διαφυλάσσει και υπερασπίζει μαχητικά τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του μαλάκα∙ η πολιτική διαιωνίζει τη συνήθεια του αρπάζειν δια της παραγραφής∙ και τα Εξάρχεια εξακολουθούν να διατηρούν αυτή την καθεστωτική τους αντίληψη περί αυτονομίας! Σκέτη τρέλα! Το πλαίσιο που βρίσκει ο Ανθρωπόλυκός του είναι γνώριμο, μόνο με περισσότερη κατάθλιψη και απογοήτευση. Ο Μπάμπης ο Λύκος, μετά από μια δαγκωνιά που δέχτηκε από εξαγριωμένο Νεορωμιό, μπαίνει στα βάσανα με τη σκέψη που του καρφώνεται να εξερευνήσει την πόλη. Και μόνο το ότι οι συμβολισμοί μένουν ζωντανοί είκοσι χρόνια μετά, δικαιώνει τον Soloup για την επανέκδοση, μιας και αποδεικνύει ότι μια λέξη χαρακτηρίζει την εξέλιξη αυτής της χώρας κι αυτή είναι η στασιμότητα!

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]