Η πρώτη αξιολόγηση ολοκληρώνεται τον Σεπτέμβριο με τις τελευταίες «ουρές» που θα φέρουν επιπλέον 2,8 δισ. ευρώ στα ταμεία του Δημοσίου. Και από Σεπτέμβριο αρχίζει η δεύτερη αξιολόγηση. Το ζητούμενο είναι να εκταμιευτούν επιπλέον 5-6 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 1,4 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν για να αποπληρωθούν τα χρέη του Δημοσίου προς τους ιδιώτες. 

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει κανένα περιθώριο να πάρει ανάσα, καθώς τα προαπαιτούμενα θα συνεχίσουν να πέφτουν βροχή και το φθινόπωρο.

 

«Κλειδί» για τη δεύτερη αξιολόγηση και την επόμενη εκταμίευση θα είναι – μεταξύ άλλων – και τα εργασιακά. Είναι τόσο «καυτή» η πατάτα για την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε η συζήτηση έχει ανάψει επί ελληνικού εδάφους πριν καν αρχίσει η επί της ουσίας διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. 

 

Στην ατζέντα έχουν ήδη μπει οι ομαδικές απολύσεις, το μέλλον του 13ου και του 14ου μισθού, ο κατώτατος μισθός, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, ο συνδικαλιστικός νόμος. 

 

◆ Τι ακριβώς ζητούν όμως οι θεσμοί; 

◆ Πού βρίσκεται η αλήθεια και πού αρχίζει η υπερβολή; 

 

Ασφαλώς τα χαρτιά και των δύο πλευρών θα ανοίξουν το φθινόπωρο. Και μπορεί από τώρα η κυβέρνηση να διαψεύδει ότι υπάρχει θέμα 13ου και 14ου μισθού, μπορεί παρασκηνιακά να προαναγγέλλει επιστροφή των συλλογικών διαπραγματεύσεων και προστασία του κατώτατου μισθού (η εξαγγελία για αύξηση στα επίπεδα των 750 ευρώ ανήκει ήδη στην ιστορία), ωστόσο το βέβαιο είναι ότι αυτή η διαπραγμάτευση δεν θα είναι καθόλου εύκολη. 

 

Αν μάλιστα επιβεβαιωθούν κάποιες πληροφορίες που κυκλοφορούν το τελευταίο διάστημα, δεν αποκλείεται ο υπουργός Εργασίας που θα στείλει το καινούργιο σχέδιο νόμου στη Βουλή να μην είναι καν το ίδιο πρόσωπο με αυτό που κατέχει σήμερα τον υπουργικό θώκο.

 

 

Η κυβέρνηση επισήμως – διά της κυβερνητικής εκπροσώπου – διέψευσε ότι θα τεθεί θέμα κατάργησης του 13ου και του 14ου μισθού. Κυβερνητικά στελέχη παραπέμπουν στο κείμενο του τρίτου μνημονίου και στην παράγραφο για τα εργασιακά. 

 

Πράγματι, σε αυτό το κείμενο δεν τίθεται ανοικτά θέμα 13ου και 14ου μισθού. Επαναλαμβάνεται όμως πολλές φορές ότι η Ελλάδα, σε συνεργασία με τους θεσμούς, θα πρέπει να καταλήξει σε συμφωνία και να εφαρμόσει τις «βέλτιστες πρακτικές που ακολουθούνται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Σε αυτό «πατάει» και η φημολογία των τελευταίων ημερών. 

 

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι «βέλτιστη πρακτική» η καταβολή του 13ου και του 14ου μισθού. Βέβαια, στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποφασιστεί κατάργηση σε αυτή τη φάση. 

 

◆ Όχι μόνο διότι η μείωση του εισοδήματος τουλάχιστον δύο εκατομμυρίων εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα κατά 14% θα προκαλέσει νέο υφεσιακό κύκλο. 

◆ Αλλά και εξαιτίας του ότι θα υπάρξει πολύ μεγάλη απώλεια τόσο στα φορολογικά έσοδα του Δημοσίου (στον 13ο και στον 14ο μισθό διενεργείται παρακράτηση φόρου και τα χρήματα εισρέουν αυτόματα στο ταμείο του Δημοσίου) όσο και στα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. 

 

Η μόνη συζήτηση που γίνεται επί του 13ου και του 14ου μισθού είναι να απορροφηθούν από τους υπόλοιπους 12. Αυτό δεν θα επέφερε καμία μείωση στο ετήσιο εισόδημα των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, θα εξασφάλιζε στους εργοδότες το να αποφύγουν τις ποινικές κυρώσεις σε περίπτωση μη καταβολής του δώρου Χριστουγέννων, του δώρου Πάσχα ή του επιδόματος αδείας. 

 

Αν ανοίξει ο δρόμος βέβαια για την απορρόφηση των δύο μισθών από τους υπόλοιπους 12, ποιος εξασφαλίζει ότι δεν θα υποχρεωθούν οι εργαζόμενοι στη συνέχεια, μέσω μιας επιχειρησιακής σύμβασης ή μέσω ατομικών συμβάσεων, να «κουρέψουν» τις αποδοχές και ουσιαστικά να εξαφανιστούν τα δύο δώρα;

 

 

Σε αυτή τη φάση προετοιμασίας των διαπραγματεύσεων οι δύο πλευρές «ξεσκονίζουν» το κείμενο της συμφωνίας του περασμένου Αυγούστου προκειμένου, μέσω της ερμηνείας, να διαπιστώσουν τι… χωράει και τι όχι στην ατζέντα. Τι λέει λοιπόν το μνημονιακό κείμενο για τα εργασιακά; 

 

«Οι ελληνικές αρχές έχουν δεσμευτεί να ακολουθήσουν τις βέλτιστες πρακτικές της Ε.Ε. στους θεσμούς της αγοράς εργασίας και να ενισχύσουν τον εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η προσέγγιση αυτή πρέπει όχι μόνο να εξισορροπήσει την ευελιξία με τη δικαιοσύνη για εργαζόμενους και εργοδότες, αλλά και να λάβει υπόψη το πολύ υψηλό επίπεδο ανεργίας και την ανάγκη επιδίωξης βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, καθώς και κοινωνικής δικαιοσύνης. 

 

Η κυβέρνηση θα δρομολογήσει διαδικασία διαβούλευσης με επικεφαλής μια ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων με σκοπό την επανεξέταση ορισμένων υφιστάμενων πλαισίων της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ομαδικών απολύσεων, της συλλογικής δράσης και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, λαμβανομένων υπόψη των βέλτιστων πρακτικών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. 

 

Περαιτέρω συμβολή στη διαδικασία διαβούλευσης που περιγράφεται ανωτέρω θα παρασχεθεί από διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Η οργάνωση, οι όροι εντολής και τα χρονοδιαγράμματα θα συμφωνηθούν με τα θεσμικά όργανα. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας επανεξέτασης, οι αρχές θα ευθυγραμμίσουν τα πλαίσια για τις ομαδικές απολύσεις, τη συλλογική δράση και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις με τις βέλτιστες πρακτικές στην Ε.Ε.».

 

Είναι προφανές ότι σε αυτό τον γενικόλογο χαρακτηρισμό χωρούν τα πάντα: από τον κατώτατο μισθό μέχρι τον συνδικαλιστικό νόμο, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις κ.λπ. Ανά ενότητα, οι συζητήσεις που γίνονται παρασκηνιακά έχουν ως εξής:

 

 

Το ζητούμενο είναι αν οι δανειστές θα μας επιβάλουν να πάμε σε έναν νομοθετημένο κατώτατο μισθό (single rate) ή αν θα παραμείνει το σημερινό καθεστώς. Το ζητούμενο, πρακτικά, είναι αν την επόμενη ημέρα των διαπραγματεύσεων θα υπάρχουν (ή όχι) οι λεγόμενες τριετίες, οι οποίες προσαυξάνουν τον βασικό μισθό των εργαζομένων ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας. 

 

Σήμερα ο βασικός μισθός των 586 ευρώ (ή 511 ευρώ για τα άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών) προσαυξάνεται κατά 10% για κάθε τριετία. Αν πάμε στο καθεστώς του ενός ενιαίου μισθού για όλους, τότε πρακτικά θα υπάρξουν εργαζόμενοι με πείρα οι οποίοι θα χάσουν έως και το 30% των αποδοχών τους. 

 

Θεσμοθετημένος εθνικός κατώτατος μισθός, χωρίς επιδόματα και τριετίες, υπάρχει σήμερα σε 22 από τις 28 χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε όλες σχεδόν τις χώρες, ωστόσο, η απόφαση για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού και ημερομισθίου γίνεται κρατικά και όχι μέσω απ’ ευθείας διαπραγματεύσεων των κοινωνικών εταίρων. Αυτό ισχύει και στην Ελλάδα (ο βασικός μισθός καθορίζεται με νόμο από τότε που ψηφίστηκε ο 4172/2013) και δύσκολα θα αλλάξει. 

 

Πιθανό είναι βέβαια να αλλάξει το ύψος του κατώτατου μισθού, καθώς ο νόμος 4172 προβλέπει μηχανισμό καθορισμού του κατώτατου μισθού και του ημερομισθίου από το κράτος με βάση αντικειμενικά κριτήρια (παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα, κόστος ζωής, επίπεδο απασχόλησης κ.ά.), ύστερα από προηγούμενη διαβούλευση με τη ΓΣΕΕ και τις εργοδοτικές οργανώσεις. 

 

Στο στόχαστρο αναμένεται να μπει, εκτός από τις τριετίες, και το θέμα του επιδόματος γάμου, το οποίο παραμένει μέχρι το τέλος του 2016. 

 

Τι θα μπορούσε να κερδίσει η κυβέρνηση αν ανοίξει η κουβέντα για το single rate; Την κατάργηση της διαφοροποίησης του μισθού με βάση ηλικιακά κριτήρια. Σήμερα η κυβέρνηση προβάλλει την άρση του διαχωρισμού με ηλικιακά κριτήρια (άλλωστε κινείται στα όρια ή και πέραν των ορίων της συνταγματικότητας) εμφανιζόμενη ότι αυξάνει τους μισθούς στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι, εκτός από τις χαμηλές αμοιβές, πλήττονται και από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας.

 

 

Η σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού (σ.σ.: όπως προαναφέρθηκε, πιλότος είναι οι «βέλτιστες πρακτικές» στην Ευρώπη) δείχνει ότι στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένος ο χρόνος προειδοποίησης για την κήρυξη απεργιών (24 ώρες στον ιδιωτικό τομέα και τέσσερις ημέρες στον ευρύτερο Δημόσιο), ενώ «ελέγχονται» οι διαδικασίες λήψης των αποφάσεων και οι συνδικαλιστικές «διευκολύνσεις» (άδειες, απαγόρευση απόλυσης κ.ά.).

 

Είναι πιθανό να ζητηθεί αλλαγή του συνδικαλιστικού νόμου, ώστε οι απεργίες να προκηρύσσονται με την ψήφο του 50% των εγγεγραμμένων στο σωματείο και όχι του 50% των παρευρισκομένων.

 

 

Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν προβλέπεται υπουργικό «βέτο» σε ομαδικές απολύσεις, ενώ μόνο στην Ολλανδία ζητείται προηγούμενη έγκριση από την περιφερειακή υπηρεσία απασχόλησης, η οποία εφαρμόζει την «ουσία» της ευρωπαϊκής οδηγίας 98/59/ΕΚ και των διεθνών συμβάσεων, επιβάλλοντας στον εργοδότη ακόμη και την υποχρέωση καταβολής επιδομάτων ανεργίας.

 

Στην Ελλάδα είναι ελεύθερες οι απολύσεις σε επιχειρήσεις με λιγότερα από 20 άτομα και δεν ελέγχονται οι απολύσεις μέχρι έξι εργαζομένων τον μήνα για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν 20 έως 150 άτομα και 5% του προσωπικού και μέχρι 30 εργαζόμενους για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν πάνω από 150. 

 

Το ζητούμενο είναι, για τους δανειστές, να αλλάξει το ποσοστό (στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης) για τις μεγάλες επιχειρήσεις. Το θέμα είναι αν η απελευθέρωση θα συνοδευτεί και από μέτρα προστασίας των εργαζομένων αντίστοιχα με αυτά που υπάρχουν στο εξωτερικό (σχέδιο για τη στήριξη, κατάρτιση ή και επαναπρόσληψη, κατά σειρά προτεραιότητας, των απολυομένων).

 

Η Ελλάδα αποκλίνει και σε ό,τι αφορά το δικαίωμα των εργοδοτών στην ανταπεργία (lockout). Στις περισσότερες χώρες υπάρχει αυτό το δικαίωμα, ωστόσο ακόμη και οι ίδιοι οι εργοδότες στην Ελλάδα δεν φαίνεται να ζητούν μια τέτοια αλλαγή.

 

 

Έχοντας ως «πάτωμα» ασφαλείας τον κατώτατο (νομοθετημένο) μισθό για τις ελάχιστες αμοιβές κάθε ατομικής ή επιχειρησιακής σύμβασης εργασίας, η ευρωπαϊκή πρακτική ενθαρρύνει την αποκέντρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την (υπό όρους) επέκταση όσων υπογράφονται σε επίπεδο κλάδου. 

 

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Δανίας κ.ά., όπου έχει αναπτυχθεί κουλτούρα διαπραγμάτευσης σε κλαδικό και επιχειρησιακό επίπεδο. 

 

Στην Ελλάδα κυριαρχούν, πλέον, οι ατομικές (σχεδόν για τους οκτώ στους 10 εργαζόμενους) και οι επιχειρησιακές συμβάσεις (163 μέσα στο πρώτο πεντάμηνο), ενώ οι ελάχιστες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές (μόνο έξι και τρεις, αντίστοιχα) δεσμεύουν μόνο τα μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων που τις υπογράφουν, δημιουργώντας συνθήκες άνισου ανταγωνισμού (και αποχώρησης των εργοδοτών από τις οργανώσεις τους). 

 

Αυτό είναι άλλο ένα πεδίο στο οποίο θέλει να δείξει μια «νίκη» η ελληνική κυβέρνηση εμφανιζόμενη ότι επαναφέρει, έστω και μερικώς, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.