Πριν από τέσσερις αιώνες, ο Francis Bacon έδωσε πρώτος έναν «ορισμό» για αυτό που εμείς σήμερα αποκαλούμε ευθανασία. Και άνοιξε «επισήμως» τον ασκό του Αιόλου στις σύγχρονες – κυρίως δυτικές – κοινωνίες, οι οποίες, περιχαρακωμένες σε θρησκευτικές ιδεοληψίες, προτιμούν να αντιμετωπίζουν ακόμα το ζήτημα… κρύβοντάς το κάτω από το χαλί του συντηρητισμού.

 

Από τότε το ζήτημα της ευθανασίας αναδυόταν κατά καιρούς – όταν κάποιο μέλος της κοινωνίας, βαριά άρρωστο, εξέφραζε την επιθυμία του να πεθάνει αξιοπρεπώς χωρίς να γίνει βάρος στους δικούς του –, σήκωνε θύελλες και μετά «εξαφανιζόταν» σαν να… μην υπήρξε ποτέ. 

 

Τα τελευταία χρόνια η ευθανασία, ως ένας σπλαχνικός τρόπος να δώσει κάποιος άνθρωπος τέλος σε μια ζωή αβίωτη, έγινε αντικείμενο ταινιών και απασχόλησε τον διεθνή Τύπο, ο οποίος σε εκτενή ρεπορτάζ αναφερόταν σε αληθινές ιστορίες, και άρχισε δειλά-δειλά να προβληματίζει ειλικρινά την κοινή γνώμη.

 

◆ Το «Η θάλασσα μέσα μου» του Ισπανού συγγραφέα Ραμόν Σαμπέδρο – ο οποίος ύστερα από 30 χρόνια ακινησίας διεκδίκησε νομικά το δικαίωμα στην ευθανασία – σκιαγράφησε το πορτρέτο ενός ανθρώπου που αγωνίζεται για το δικαίωμα στην ελευθερία. 

 

◆ Το «Million Dollar Baby» του Κλιντ Ίστ-γουντ, που μέσα από την ανοδική πορεία μιας γυναίκας στον χώρο του γυναικείου μποξ κατέληξε σε προβληματισμό για την ευθανασία, επανέφερε το ζήτημα, προκαλώντας συζητήσεις και στην Ελλάδα. 

 

 

Έπειτα όλα ξεχάστηκαν πάλι, έως τη στιγμή που ο Έλληνας δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος μίλησε για το δικαίωμα σε έναν γαλήνιο, αξιοπρεπή θάνατο, αποκαλύπτοντας πως πάσχει από καρκίνο και πως ο ηπατολόγος του τού δίνει δύο-τρεις μήνες ζωής.

 

«Θα με τρόμαζε πολύ και θα λύγιζα αν μπροστά μου είχα μια προοπτική λιωσίματος σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου, σωματικής κατάπτωσης και πόνων. Η ευθανασία είναι το δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέχρι τέλους. Κανένας ιερωμένος, κανένας νομοθέτης, κανένας κοινωνικός λειτουργός δεν έχει το δικαίωμα να μου πει πότε και πώς θα πεθάνω! Είναι μια προσωπική μου υπόθεση και δική μου επιλογή (…)» είπε χωρίς περιστροφές δηλώνοντας πως δεν θέλει να γίνει βάρος στους δικούς του ανθρώπους και πως θέλει να είναι «όρθιος ώς το τέλος, με σώας τας φρένας και με το χαμόγελο».

 

Ο Α. Βέλιος περιέγραψε τι συνέβη από τότε που έμαθε πως είχε όγκο. Μίλησε για τις χημειοθεραπείες που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο μέχρι να αποκαλυφθεί ότι «ο όγκος είναι πιο ισχυρός από τα φάρμακα και αυτήν τη στιγμή δεν παίρνει καν χημειοθεραπεία». «Στην πραγματικότητα, από τον περασμένο Σεπτέμβριο δίνω μια μάχη η οποία, για να το πούμε νηφάλια και πολύ ήρεμα, έχει αποδειχθεί άνιση. Αυτήν τη στιγμή στην ουσία δεν δίνω καμία μάχη, απλά περιμένω» ανέφερε χαρακτηριστικά, και χωρίς ταμπού υπερασπίστηκε το «δικαίωμα της επιλογής στον θάνατο και τη δυνατότητα ενός αξιοπρεπούς θανάτου».

 

«Εγώ στη ζωή μου είχα πάντα δύο πυλώνες, ελευθερία και αξιοπρέπεια. Τους πλήρωσα άλλωστε και τους δύο. Και θέλω αυτό που προσδιόρισε τη ζωή μου, φανατικά, να προσδιορίσει και τον θάνατό μου» επισήμανε αποκαλύπτοντας πως έχει ήδη κάνει τα χαρτιά του για ένα ίδρυμα στη Ζυρίχη, το μόνο που δέχεται ξένους. «Αποκαλείται βοηθούμενη αυτοκτονία. Πας με τους δικούς σου ανθρώπους και σου δίνουν ένα ποτήρι, δηλώνεις για μια ακόμα τελευταία φορά ότι το κάνεις με τη θέλησή σου, πίνεις το ποτήρι και μέσα σε ελάχιστα λεπτά… φεύγεις».

 

Ο δημοσιογράφος δήλωσε πως «υποκλίνεται» στους ασθενείς που αντιπαλεύουν τον καρκίνο, εξηγώντας ωστόσο πως αυτή δεν είναι η δική του επιλογή. «Συμπάσχω και είμαι κοντά στον άνθρωπο που προτιμά να σέρνεται από σκληρές χημειοθεραπείες ή να λιώνει σε ένα κρεβάτι προκειμένου να μπορεί ένα πρωινό ακόμα να δει το φως του ήλιου ή να αντικρίσει τους δικούς του και να τους σφίξει το χέρι. Το σέβομαι, υποκλίνομαι απέναντι σε αυτό. Δεν είναι δική μου επιλογή…».

 

Ο Ιούλιος Καίσαρας έλεγε πως ο καλύτερος θάνατος είναι ο απροσδόκητος. Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις ωστόσο που μαρτυρούν πως ο καλύτερος θάνατος είναι ο αξιοπρεπής. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το 2013 συνολικά 6.800 άνθρωποι επέλεξαν την ευθανασία σε Βέλγιο (1.800) και Ολλανδία (5.000).

 

Τι προβλεπει ο νομος για την ευθανασια εντος κι εκτος Ευρωπης

 

 

1 Μεγάλη Βρετανία. Στη Μεγάλη Βρετανία η ευθανασία απαγορεύεται με νόμο. Θεωρείται «υποβοηθούμενη αυτοκτονία» και τιμωρείται με ποινή κάθειρξης έως και 14 ετών. Η νομοθεσία (British Suicide Act of 1961) – που τιμωρεί όποιον βοηθά ή ενθαρρύνει κάποιον σε αυτοκτονία – θεωρεί νόμιμη την αυτοκτονία χωρίς τη συνδρομή άλλου ανθρώπου!

 

2 Γαλλία. Το 2004 ψηφίστηκε νόμος, ο οποίος επέτρεψε να τερματιστεί η θεραπεία ασθενούς που υπέφερε από φριχτούς πόνους, παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη θεραπεία ήταν αυτή που τον κρατούσε στη ζωή. Η απόφαση αυτή ελήφθη έπειτα από διαμαρτυρίες του ασθενούς και έγγραφη συναίνεσή του. Τον Ιούλιο του 2013, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δήλωσε την υποστήριξή του στην αποποινικοποίηση της εκούσιας ευθανασίας στη Γαλλία. Το δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο αποτέλεσε άλλωστε μια από τις προεκλογικές του υποσχέσεις, παρά τις αντιρρήσεις της Εθνικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής Ηθικής της χώρας (Comité national consultatif d’ éthique) που επικαλέστηκε δήθεν «καταχρήσεις» στις γειτονικές χώρες (Βέλγιο, Ελβετία, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) όπου η ευθανασία επιτρέπεται.

 

3 Γερμανία. Το Κοινοβούλιο έχει ταχθεί κατά της νομιμοποίησης της ευθανασίας. Ωστόσο ατύπως δεν είναι παράνομη. Σύμφωνα με έρευνες, γιατροί υποβοήθησαν ασθενείς τους που βρίσκονταν λίγο πριν από τον θάνατο 

 

4 Ολλανδία. Το 2002 η Ολλανδία έγινε η πρώτη χώρα της Ευρώπης που νομιμοποίησε την ευθανασία. Ο ασθενής πρέπει να πάσχει από ανίατη ασθένεια, να είναι ενήλικος, να βιώνει φριχτούς πόνους και να έχει πλήρη γνώση της κατάστασής του και της επιθυμίας του να πεθάνει. Ο γιατρός που θα αναλάβει την ευθανασία είναι ο άμεσα υπεύθυνος για τη σωστή έκβαση της όλης διαδικασίας.

 

Στην Ολλανδία μπορούν να καταφύγουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο, που θέλουν να πεθάνουν «με αξιοπρέπεια», αλλά δεν μπορούν να το κάνουν στη χώρα τους επειδή δεν το επιτρέπει η νομοθεσία.

5 Βέλγιο. Το Βέλγιο ακολούθησε το παράδειγμα της Ολλανδίας και νομιμοποίησε την ίδια χρονιά την ευθανασία. Σύμφωνα με τη βελγική νομοθεσία, για να είναι νόμιμη η διαδικασία, ο ασθενής πρέπει να έχει δηλώσει γραπτώς την επιθυμία του, να πάσχει από ανίατη ασθένεια και η κατάστασή του να είναι μη αναστρέψιμη. Το αίτημα αυτό υποβάλλεται σε επιτροπή για να το εξετάσει.

 

Πρόσφατα μάλιστα θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα ευθανασίας και σε ασθενείς, ηλικίας κάτω των 18 ετών. Σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο, ένας ανήλικος που έχει συνείδηση θα μπορεί να ζητήσει να υποβληθεί σε ευθανασία υπό τέσσερις όρους: να βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο ανίατης ασθένειας, να υποφέρει από επίμονους, αφόρητους, σωματικούς πόνους, να λάβει την έγκριση των γονέων του και να έχει συμβουλευτεί ομάδα ειδικών γιατρών. Η νομοθεσία καλύπτει μόνο τους Βέλγους πολίτες.

 

6 Ελβετία. Νομικά η ευθανασία απαγορεύεται. Επιτρέπεται όμως η «υποβοηθούμενη αυτοκτονία». Το άρθρο 115 του ελβετικού Ποινικού Κώδικα (ισχύει από το 1942) είναι σαφές: «Όποιος, από εγωιστικά κίνητρα, προκαλεί ένα άλλο πρόσωπο να διαπράξει αυτοκτονία ή τον βοηθά σε αυτό, θα πρέπει να περιορίζεται σε αναμορφωτήριο για διάστημα έως και πέντε ετών ή στις φυλακές, εφόσον η αυτοκτονία έχει ολοκληρωθεί ή επιχειρηθεί». Με απλά λόγια, όποιος βοηθά κάποιον να αυτοκτονήσει, χωρίς να έχει κίνητρο, δεν μπορεί να τιμωρηθεί. Γι’ αυτό στην Dignitas – την κλινική που εδρεύει στη Ζυρίχη και το όνομά της σημαίνει αξιοπρέπεια – πηγαίνουν ασθενείς με ανίατες ασθένειες από όλο τον κόσμο.

 

7 Λουξεμβούργο. Το Κοινοβούλιο της χώρας νομιμοποίησε την ευθανασία στις 20 Φεβρουαρίου του 2008. Κατά την πρώτη ανάγνωση 30 βουλευτές ψήφισαν κατά και 59 υπέρ. Στις 19 Μαρτίου 2009, το νομοσχέδιο πέρασε και τη δεύτερη ανάγνωση. Το Λουξεμβούργο έγινε η τρίτη ευρωπαϊκή χώρα, μετά την Ολλανδία και το Βέλγιο, που αποποινικοποίησε την ευθανασία δίνοντας σε ανθρώπους με ανίατες ασθένειες την επιλογή. Οι ασθενείς αυτοί θα έχουν την επιλογή της ευθανασίας μετά τη λήψη της έγκρισης από δύο γιατρούς και μια ομάδα εμπειρογνωμόνων.

 

 

1 Αυστραλία. Το «Δικαίωμα στον θάνατο» για ασθενείς που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο αναγνωρίστηκε στην Αυστραλία το 1995. Δύο χρόνια αργότερα, η ομοσπονδιακή Βουλή κατήργησε τον νόμο. Οι προσπάθειες για την επαναφορά του έπεσαν στο κενό. Η τηλεοπτική καμπάνια για το «Δικαίωμα στον θάνατο» απαγορεύθηκε πριν καν βγει στον αέρα.

 

2 ΗΠΑ. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι παράνομη σχεδόν σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εξαιρείται το Όρεγκον, που το 1997 θεσμοθέτησε ουσιαστικά μια μορφή ευθανασίας, αφού ο νόμος «περί αξιοπρεπούς θανάτου» επιτρέπει σε ανθρώπους που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ασθένειάς τους να διακόπτουν τη ζωή τους με θανατηφόρα φάρμακα. Η συγκατάθεση του γιατρού είναι μία από τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται.

 

Η ευθανασία επιτρέπεται και στο Τέξας με νόμο από το 1999. Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται είναι εξίσου αυστηρές.

 

3 Καναδάς. Στις 14 Απριλίου του 2016, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Φιλελευθέρων του Καναδά εισήγαγε νομοθεσία για να νομιμοποιηθεί η βοήθεια σε ανθρώπους που πάσχουν από ανίατες ασθένειες και πεθαίνουν. Οργάνωση για τα δικαιώματα των πολιτικών ελευθεριών χαρακτήρισε αντισυνταγματικό το προτεινόμενο νομοσχέδιο της κυβέρνησης γιατί περιορίζει την πρόσβαση στην ευθανασία μόνο σε όσους ο θάνατος είναι «ευλόγως προβλέψιμος», αντί να παρέχουν πρόσβαση σε κάθε έναν που πάσχει από μια «τραγική και ανεπανόρθωτη» κατάσταση.

 

4 Μεξικό. Στο Μεξικό η «ενεργή ευθανασία» είναι παράνομη. Ωστόσο από τις 7 Ιανουαρίου του 2008, ο νόμος επιτρέπει την «παθητική ευθανασία». Δίνει το δικαίωμα δηλαδή στους ανθρώπους που πάσχουν από ανίατη ασθένεια – ή ακόμη και στους στενούς συγγενείς τους, αν οι ίδιοι δεν έχουν τις αισθήσεις τους – να αρνηθούν τη φαρμακευτική τους αγωγή ή περαιτέρω ιατρική θεραπεία που παρατείνει τη διάρκεια της ζωής τους.

5 Ιαπωνία. Στην Ιαπωνία – όπου υπάρχει ο μεγαλύτερος στον κόσμο σύλλογος υπέρ του «Δικαιώματος στον θάνατο» – δεν υπάρχει επίσημη νομοθεσία για την ευθανασία. Το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας δεν έχει αποφανθεί επί του θέματος. Υπάρχουν όμως δύο τοπικές δικαστικές αποφάσεις: Η μία στη Ναγκόγια, το 1962, αφορά «παθητική ευθανασία» (απενεργοποίηση μηχανήματος υποστήριξης της ζωής) και η δεύτερη στο Tokai (1995) «ενεργητική ευθανασία» (μέσω ένεσης).

 

Παρά το γεγονός ότι και στις δύο περιπτώσεις η ευθανασία θεωρήθηκε νόμιμη, οι γιατροί κρίθηκαν ένοχοι επειδή παραβίασαν τις προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται στην παθητική και ενεργητική ευθανασία αντίστοιχα. Στην πρώτη περίπτωση ο ασθενής πρέπει να πάσχει από ανίατη ασθένεια και να βρίσκεται στο τελικό στάδιο της νόσου χωρίς να μπορεί να ανακάμψει, να δώσει ρητή συγκατάθεση για τη διακοπή της θεραπείας του και να συναινέσει στον θάνατό του. 

 

Στη δεύτερη περίπτωση ο ασθενής πρέπει να πάσχει από αφόρητο σωματικό πόνο, να πλησιάζει ο θάνατός του, να δώσει τη συγκατάθεσή του και τέλος να έχει εξαντλήσει ο γιατρός όλα τα άλλα μέσα για να τον ανακουφίσει.