search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 11:06
MENU CLOSE

Το «εθνικό συμφέρον» ως ιστορική πραγματικότητα

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1923
30-06-2016
03.07.2016 03:00
pontiki_2-1.jpg

Οι περισσότεροι λαοί προκρίνουν μια ρομαντική άποψη για την Ιστορία τους.

 

Οι περισσότεροι λαοί προκρίνουν μια ρομαντική άποψη για την Ιστορία τους. Αυτό είναι έως ένα σημείο θεμιτό για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης αλλά και ενίσχυσης της εθνικής τους ταυτότητας. Το πρόβλημα εντοπίζεται στη δόση αυτού του «ρομαντισμού», γιατί η υπερβολική φαντασιοκοπία όπως και η «τυφλή» φιλοπατρία ενίοτε γίνονται αιτίες πολλών κακοδαιμονιών και διαστρεβλώσεων στο όνομα μιας ιδιαιτέρα παρεξηγημένης αντίληψης για το τι συνιστά τελικά αυτό που ορίζουμε ως εθνικό συμφέρον. 

Προφανώς – και εδώ νομίζω πως όλοι μπορούμε να συμφωνήσουμε – το εθνικό συμφέρον δεν μπορεί να βασιστεί για παράδειγμα στην αλλοίωση της πραγματικότητας ή στην – υπέρ μας πάντα – ωραιοποίηση των ιστορικών γεγονότων που μας αφορούν. Αυτή η αντίληψη των «τέλειων» λαών είναι επικίνδυνη, πριν από όλα για όσους λαούς τείνουν να το πιστέψουν. Ούτε πάλι, από την άλλη, στην υπερβολική εμμονή για αντικειμενικότητα να ανακαλύπτουμε και να προβάλλουμε μόνο τα εθνικά «ελαττώματα». Ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην ανάγνωση της εγχώριας Ιστορίας είναι η ιδεολογικοποίησή της, δηλαδή η προσπάθεια να ερμηνευτούν ιστορικά γεγονότα μέσα από μια συγκεκριμένη ιδεολογία με προαποφασισμένα συμπεράσματα, όπου τα γεγονότα καλούνται να ερμηνευτούν έτσι που να δικαιώσουν την ιδεολογία και όχι την αλήθεια και την αποϊδεολογικοποιημένη πραγματικότητα. Η Ιστορία δεν έχει ηθικό περιεχόμενο και κατά συνέπεια δεν βασίζεται σε κανόνες δικαίου, άρα κάθε παρόμοια προσέγγιση συναισθηματικού χαρακτήρα είναι, εκτός από ανώφελη, και ιδιαίτερα επικίνδυνη… 
 
Κοντολογίς, κάθε εθνική ιστορική περίοδος πρέπει να είναι ανοιχτή σε μια συνεχή ερμηνεία, έτσι ώστε το παρελθόν να βρίσκεται σε αρμονικό συνταίριασμα με την τρεχούμενη πραγματικότητα και να μπορεί έτσι κανείς να «διαβάζει» και να «διαχειρίζεται» σωστά το μέλλον. Αυτό είναι ένας βασικός άξονας πάνω στον οποίο μπορεί να χτιστεί η έννοια του εθνικού συμφέροντος. 
Το εθνικό συμφέρον «πάσχει» κυρίως από τη μισαλλοδοξία και την τυφλή αίσθηση της αντιπαλότητας που δημιουργεί εθνικά προηγούμενα, τα οποία με την πάροδο του χρόνου έχουν ξεπεραστεί, δεν ισχύουν και οφείλουν να αντιμετωπιστούν υπό νέο πρίσμα. Η πολιτική μπορεί να λαμβάνει υπόψη της τα παρελθόντα μέσα στο πλαίσιο πάντα των ιδιαίτερων συνθηκών που αυτά συνέβησαν ως εργαλείο γνώσης και όχι ως αιτία αντιπαλότητας. Ο χθεσινός εχθρός εύκολα γίνεται σημερινός σύμμαχος.
 
Ένα ιστορικό παράδειγμα που δεν έχει εκτιμηθεί αναλόγως είναι τα γεγονότα λίγο πριν από την Άλωση. Είχαν προηγηθεί οι Σταυροφορίες και ο απόηχός τους έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τύχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και του ελληνισμού. Λίγο πριν από την Άλωση, για παράδειγμα, η Αυτοκρατορία ήρθε αντιμέτωπη με την οθωμανική απειλή που προδιέγραφε τις δυσοίωνες εξελίξεις. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό της υπήρχε η αντιπαλότητα της κοσμικής εξουσίας με την εξίσου ισχυρή εκκλησιαστική. Τα συμφέροντα αυτών των δύο εσωτερικών εξουσιών ήταν αλληλοσυγκρουόμενα, πράγμα που αδυνάτιζε δραματικά την ήδη απελπιστική κατάσταση της Αυτοκρατορίας. Ο Πατριάρχης είχε κατά νου να διατηρήσει και με το νέο καθεστώς την εξουσία του πάνω στους χριστιανικούς πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας σε αντίθεση με τον αυτοκράτορα που η πτώση του σήμαινε και το τέλος της κυριαρχίας του. Ο ένας ενδιαφερόταν για τη διατήρηση και συνέχιση της εξουσίας του με το νέο καθεστώς κι ο άλλος αγωνιζόταν υπέρ βωμών και εστιών… 
 
Εδώ έχει ενδιαφέρον να εξεταστεί το κατά πόσο τα συμφέροντα της Εκκλησίας ταυτίζονται με τα ευρύτερα συμφέροντα του γένους. Αυτή η αντιπαλότητα εκφράστηκε με τους Ενωτικούς και τους Ανθενωτικούς. Οι Ενωτικοί, που εξέφραζαν την πολιτική του αυτοκράτορα, στην προσπάθειά τους να σωθεί η Αυτοκρατορία έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στη Δύση. Είναι γνωστό ότι λίγο πριν από την Άλωση και με δεδομένη την πτώση της Κωνσταντινούπολης στα χέρια των Οθωμανών, οι σφοδροί πολέμιοι της θρησκευτικής και πολιτικής προσεγγίσεως με την καθολική Δύση άρχισαν να απεργάζονται σχέδια συνεργασίας με τους μελλοντικούς κατακτητές, έχοντας πιθανόν στο μυαλό τους ότι αυτή η προσέγγιση θα ήταν μια παρένθεση, μια λύση προσωρινή. Το τυφλό μίσος εναντίον των Δυτικών, που κρατούσε τις ρίζες του από την εποχή των Σταυροφοριών, τους θόλωνε την κρίση.
 
Αυτή η πολιτική διαπραγμάτευση είχε όρους που δεν συνέφεραν την Εκκλησία, η οποία ευθαρσώς απεφάνθη ότι είναι προτιμότερη η οθωμανική κυριαρχία παρά η δυτική βοήθεια και οι όροι της. Η ουσία είναι ότι ο Πατριάρχης θα έχανε την εξουσία του γιατί ως όρος ετέθησαν τα πρωτεία του Πάπα. Προς χάρη των πατριαρχικών συμφερόντων ναυάγησε αυτό το ενδεχόμενο σωτηρίας της Αυτοκρατορίας – το οποίο βέβαια δεν γνωρίζουμε τι κατάληξη θα είχε. Σημασία έχει ότι θυσιάστηκε το ευρύτερα εννοούμενο συμφέρον του ελληνισμού (που στη συνέχεια βρήκε στη Δύση πρόσφορο έδαφος για να διατηρηθεί και να επιβιώσει) προς χάρη των πατριαρχικών προνομίων. Το ίδιο συνέβη και μερικούς αιώνες αργότερα όταν η Εκκλησία προσπάθησε να εμφανιστεί ως πρωταγωνιστής της Επανάστασης, ταυτίζοντας τα συμφέροντα του έθνους με τα δικά της. 
 
Σήμερα όλοι βέβαια γνωρίζουμε ότι η απελευθέρωση της χώρας αλλά και η σύσταση του νεοελληνικού κράτους έγινε από τους Δυτικούς, πράγμα που με ιστορικούς όρους σήμαινε ότι τα συμφέροντα αυτού του νέου κρατιδίου ταυτίζονταν με τον δυτικό κόσμο. Αυτό που έμενε, ήταν οι πολιτικοί της χώρας να είχαν διαχειριστεί αυτήν την πραγματικότητα με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά και με τη νέα κατάσταση που προέκυψε, η Εκκλησία λειτούργησε με γνώμονα τα συμφέροντά της χρησιμοποιώντας τα μέσα που διέθετε ώστε στη λαϊκή συνείδηση να ταυτιστεί εκ νέου (με τους νέους πλέον όρους) το εθνικό με το εκκλησιαστικό συμφέρον, αυτήν τη φορά υπό τη σκέπη της αυτοκέφαλης ελλαδικής Εκκλησίας. Εδώ τα συμφέροντα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ήρθαν αντιμέτωπα με αυτά της αυτοκέφαλης ελλαδικής Εκκλησίας. Και ώς σήμερα, αυτή η αντιπαλότητα καλά κρατεί… 
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 11:01