Την περασμένη Κυριακή, δύο 24ωρα μετά την επικράτηση του Brexit στο δημοψήφισμα, η πρωθυπουργός της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον δήλωνε στο BBC: «Το Ην. Βασίλειο, στο οποίο ψηφίσαμε να μείνουμε το 2014, δεν υπάρχει πια». 

Το «όχι» στην Ε.Ε. είχε ως άμεσο αποτέλεσμα την αυτόματη κυοφορία κι άλλων δημοψηφισμάτων, αλλά και την εικόνα μιας θυμωμένης χώρας, διχασμένης κατά ηλικίες, τάξεις και περιοχές. 

Τα δύο μεγάλα κόμματα, οι Συντηρητικοί και οι Εργατικοί, είναι πια βαθιά διχασμένα, αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά την ίδια τη μορφή του Ην. Βασιλείου όπως την ξέρουμε, μέσω της αναζωπύρωσης της απόσχισης της Σκωτίας, των κινδύνων αποσταθεροποίησης στη Β. Ιρλανδία και αναζωπύρωσης του αγγλικού εθνικισμού.

 

Το νησί έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Το Ην. Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, όπως είναι η επίσημη ονομασία του, είναι ουσιαστικά η πολιτική ένωση Αγγλίας, Σκωτίας, Ουαλίας και Β. Ιρλανδίας. 

 

Η ένωση της Αγγλίας με την Ουαλία έγινε το 1301. Το 1707 ενώθηκαν τα Βουλευτικά Σώματα της Αγγλίας και της Σκωτίας. Η Ιρλανδία ενώθηκε το 1801, οπότε και ίσχυσε η ονομασία Ην. Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Το 1922, όμως, 26 κομητείες της Ιρλανδίας αποχώρησαν από το Ην. Βασίλειο και δημιούργησαν το Ιρλανδικό Ελεύθερο Κράτος, που το 1949 ονομάστηκε Δημοκρατία της Ιρλανδίας. 

 

Έκτοτε, ο τίτλος Ην. Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας χρησιμοποιείται για να δηλώσει εκείνα τα τμήματα των βρετανικών νησιών που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο του Γουεστμίνστερ.

 

Σήμερα, εντός του Ην. Βασιλείου υπάρχουν τα εθνικά Κοινοβούλια της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Β. Ιρλανδίας, τα οποία μάλιστα ενισχύθηκαν περαιτέρω το 1999, αναλαμβάνοντας κάποιες εξουσίες που προηγουμένως κατείχε αποκλειστικά το κεντρικό Κοινοβούλιο στο Γουεστμίνστερ. 

 

 Το κεντρικό Κοινοβούλιο διατηρεί τον πλήρη νομοθετικό και εκτελεστικό έλεγχο της Αγγλίας.

 

Το Κοινοβούλιο της Σκωτίας διατηρεί πολλές εξουσίες πάνω σε θέματα όπως υγεία, μεταφορές, εκπαίδευση, περιβάλλον, γεωργία και στέγαση. Έχει ακόμη την εξουσία να αυξάνει ή να μειώνει το ποσοστό του βρετανικού φόρου εισοδήματος εντός της Σκωτίας ώς και 3%. Αλλά είναι το κεντρικό Κοινοβούλιο του Γουεστμίνστερ αυτό που αποφασίζει για τη γενικότερη οικονομική πολιτική, τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα και την ασφάλεια.

 

 Η Ουαλία διαθέτει κι αυτή δικό της Κοινοβούλιο από το 1999, αλλά επειδή δεν διαθέτει νομοθετική ή φοροεισπρακτική εξουσία είναι σημαντικά πιο ανίσχυρο από αυτό της Σκωτίας.

 

 Το Κοινοβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας απέκτησε το 1999 περιορισμένη νομοθετική κι εκτελεστική εξουσία. Οι εξουσίες του αφορούν ζητήματα όπως γεωργία, οικονομική ανάπτυξη, περιβάλλον, υγεία, κοινωνικές υπηρεσίες, εκπαίδευση.

 

Όμως οι διχασμοί που υπάρχουν στο Κοινοβούλιο της Β. Ιρλανδίας μεταξύ των δύο αιώνιων αντιπάλων, δηλαδή των υπέρμαχων της πολιτικής ένωσης (προτεσταντών) και των εθνικιστών (καθολικών) απειλούν το μέλλον του. Αν οποιαδήποτε από τις δύο ομάδες αποσυρθεί από το Κοινοβούλιο, η Β. Ιρλανδία μπορεί να επιστρέψει στο σύστημα άμεσης διακυβέρνησης από την κεντρική κυβέρνηση, κάτι που ίσχυε από το 1973 ώς το 1999.

 

Μετά τα ξημερώματα της 24ης Ιουνίου, η κατάσταση στο Ην. Βασίλειο έχει ως εξής:

 

 

Η Σκωτία ψήφισε με ποσοστό 62% να παραμείνει στην Ε.Ε., όμως σύρεται στην έξοδο από την Αγγλία. Το επόμενο πρωί η πρωθυπουργός της Σκωτίας Ν. Στέρτζον δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «είναι δημοκρατικά απαράδεκτο η Σκωτία να βγει από την Ε.Ε. παρά την θέλησή της». Τόνισε επίσης ότι επειδή το Brexit αλλάζει εκ βάθρων τα πάντα, η Σκωτία βάζει στο τραπέζι δεύτερο δημοψήφισμα για ανεξαρτητοποίησή της και απόσχιση από το Ην. Βασίλειο.

 

Την Κυριακή μάλιστα, η Στέρτζον δήλωσε ότι «το Κοινοβούλιο της Σκωτίας θα μπορούσε να προβάλει βέτο στο Brexit».

 

Οι Σκωτσέζοι βλέπουν τις Βρυξέλλες ως εναλλακτικό κέντρο εξουσίας στο Λονδίνο.

 

Ένας από τους κυριότερους λόγους που στο δημοψήφισμα του 2014 επέλεξαν τελικά να παραμείνουν στη Μ. Βρετανία (55%) από την ανεξαρτητοποίηση (45%) ήταν η παραμονή στην Ε.Ε.

 

Η πρωθυπουργός της Σκωτίας επιμένει να μιλήσει με τους ηγέτες της Ε.Ε. για το αν η Σκωτία μπορεί να εξασφαλίσει κάποιου είδους ντιλ για την παραμονή της στην Ένωση. 

 

Εδώ προκύπτει ένα αχαρτογράφητο πρόβλημα. Υπάρχουν δυο διαδικασίες στην Ε.Ε., διαδικασία εισόδου ενός νέου κράτους στην Ένωση και διαδικασία εξόδου κράτους-μέλους από την Ε.Ε. Το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, δηλαδή, που πρέπει να επικαλεστεί η Βρετανία για να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις της εξόδου. Να σημειωθεί ότι αφού αυτή θα είναι η πρώτη ιστορικά αποχώρηση κράτους από την Ένωση στην πράξη, η διαδικασία της εξόδου της Βρετανίας θα αποτελέσει και τετελεσμένο για άλλη χώρα στο μέλλον, εφόσον υπάρξει παρόμοια κατάσταση.

 

Άγνωστο επίσης παραμένει το αν θα υπάρχει αντιπροσωπεία από τη Σκωτία στις διαπραγματεύσεις εξόδου του Ην. Βασιλείου από την Ε.Ε.

 

Η Ν. Στέρτζον, στις προσπάθειές της να βρεθεί για τη Σκωτία μια ειδική «φόρμουλα», τονίζει ότι η κατάσταση της Σκωτίας είναι άνευ προηγουμένου:

 

«Η Σκωτία δεν θέλει να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ήδη μέσα κι αυτό που θέλει είναι να μη φύγει».

 

Όμως η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει ξεκάθαρα ότι μέλη της Ε.Ε. μπορούν να είναι μόνο ανεξάρτητα κράτη. 

 

Πάντως, ακόμη κι αν τελικά η Σκωτία αποφασίσει να προχωρήσει σε δεύτερο δημοψήφισμα για ανεξαρτητοποίηση και επανένταξη στην Ε.Ε., θα έρθει αντιμέτωπη με συνθήκες διαφορετικές από του 2014.

 

Τέσσερα είναι τα βασικά ζητήματα:

Για να πραγματοποιήσουν οι Σκωτσέζοι διεξαγωγή δημοψηφίσματος, θα πρέπει πρώτα να δώσει την άδειά του το Γουεστμίνστερ. Θεωρητικά θα μπορούσε να αρνηθεί το Κοινοβούλιο, αν και κάτι τέτοιο θα θεωρείτο αντιδημοκρατικό, όμως πρακτικά μάλλον θα προσπαθήσουν να δυσκολέψουν τα πράγματα για τη Σκωτία πίσω από κλειστές πόρτες. Το Ην. Βασίλειο γνωρίζει ότι τυχόν διαίρεση θα είχε τραγικά αποτελέσματα και γι’ αυτό θα κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει ενωμένο.

Το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας παίζει ζωτικό ρόλο στην οικονομία της Σκωτίας. Όμως οι τιμές του μαύρου χρυσού είναι στο μισό από τα επίπεδα του 2014. Συνεπώς, μια ανεξάρτητη Σκωτία θα αντιμετωπίσει οικονομικές και δημοσιονομικές δυσκολίες, τουλάχιστον σε πρώτη φάση. Ήδη η πτώση της τιμής έχει μειώσει τα φορολογικά έσοδα κι έχει μεγαλώσει το έλλειμμα της Σκωτίας σε 14,9 δισ. λίρες ή 9,7% του ΑΕΠ το 2014-15.

 

Σε τυχόν διαπραγματεύσεις ένταξης στην Ε.Ε. έπειτα από ψήφο ανεξαρτησίας, οι Βρυξέλλες θα απαιτήσουν να συμφωνήσει η Σκωτία σε μείωση αυτού του ελλείμματος είτε μέσω περικοπών δημοσίων δαπανών είτε μέσω αύξησης φορολογίας. Η πρωθυπουργός της Σκωτίας θα πρέπει τότε να ζυγίσει το πόσο μεγάλη θα είναι αυτή η λιτότητα σε σχέση με τα δημοσιονομικά μέτρα που θα απαιτήσει η βρετανική κυβέρνηση τώρα που φεύγει από την Ε.Ε.

Στην περίπτωση που μια μετα-Brexit Βρετανία απαγορεύσει την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων σε συνδυασμό με μια ανεξάρτητη Σκωτία, αυτό θα σήμαινε τη δημιουργία εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας. Με δεδομένο ότι οι Ευρωπαίοι μετανάστες αποδείχθηκαν ο καθοριστικός παράγοντας στην ψήφο υπέρ του Brexit, θεωρείται απίθανο η όποια βρετανική κυβέρνηση να αφήσει ανοιχτή μια «πίσω πόρτα» προς την Αγγλία. 

 

Αυτό, όμως, θα σημάνει συνοριακούς ελέγχους με τη Σκωτία, άρα οικονομικό κόστος. Το 2014, τα σκωτσέζικα προϊόντα και οι υπηρεσίες προς το υπόλοιπο Ην. Βασίλειο ήταν αξίας 48,5 δισ. λιρών.

 

Τέσσερις φορές παραπάνω από τα 11,6 δισ. λίρες που αποτελούν τις ετήσιες εξαγωγές της Σκωτίας προς την Ε.Ε.

 

Η πρωθυπουργός της Σκωτίας θέλει πρώτα να διασφαλίσει ότι θα κερδίσει, πριν προχωρήσει σε δεύτερο δημοψήφισμα. Συνεπώς σίγουρα δεν θα βιαστεί σε κινήσεις προτού πάρει σαφείς απαντήσεις στα προαναφερθέντα ζητήματα. 

 

 

Το Brexit ήδη δημιούργησε τους πρώτους πονοκεφάλους στη Β. Ιρλανδία. Αρχικά με την οικονομία. Η γεωργία παίζει σημαντικό ρόλο στη Β. Ιρλανδία και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Οι δεσμοί με την Ιρλανδία είναι επίσης ζωτικοί. Η χώρα απορροφά το 34% των εξαγωγών της Βόρειας Ιρλανδίας.

 

Οι Βρυξέλλες, εξάλλου, έχουν προσφέρει μεγάλη βοήθεια μετά τη λεγόμενη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής το 1998. 

 

Πολύς κόσμος στο Μπέλφαστ αντιμετώπισε με σκεπτικισμό τα οικονομικά στοιχεία και τις υποσχέσεις για κάλυψη των όποιων χρημάτων χαθούν από την έξοδο, που παρουσίασε το στρατόπεδο του Brexit. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι της Β. Ιρλανδίας, και ειδικά όσοι επιθυμούν μια ενωμένη Ιρλανδία, ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε.

 

Τώρα πια Μπέλφαστ (Β. Ιρλανδία) και Δουβλίνο (Ιρλανδία) αναμένεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα με την πιθανή ύπαρξη συνόρων. Εμπόριο και διακίνηση δούλευαν καλά μεταξύ τους μόνο όταν και οι δυο χώρες ήταν είτε μέσα είτε έξω από την Ε.Ε., όχι όταν η μια ήταν μέσα και η άλλη έξω. 

 

Αν η Βρετανία μετά το Brexit αποχωρήσει από την κοινή αγορά της Ε.Ε. ή περιορίσει την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, θα υπάρξουν προφανώς σύνορα και τελωνεία μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδίας. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αποχώρησης του Ην. Βασιλείου από την Ε.Ε., τα 480 χλμ. που χωρίζουν τη Β. Ιρλανδία από την Ιρλανδία θα είναι το μόνο ηπειρωτικό σύνορο της Βρετανίας με μια χώρα της Ε.Ε. (Ιρλανδία) και ταυτόχρονα σύνορο και των υπολοίπων 26 χωρών της Ένωσης.

 

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας Μάρτιν Μακ Γκίνες δήλωσε μετά το αποτέλεσμα της 23ης Ιουνίου: «Θεωρώ πως, με δεδομένη την ψήφο των Άγγλων που βγάζουν εμάς και τους Σκωτσέζους από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρά τη θέλησή μας, έχουμε δικαίωμα για ένα δικό μας δημοψήφισμα»

 

Βάσει της συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής, ο εκάστοτε Βρετανός υπουργός αρμόδιος για τη Βόρεια Ιρλανδία μπορεί να εγκρίνει ένα δημοψήφισμα, αν διαπιστωθεί πως η κοινή γνώμη τάσσεται υπέρ της ένωσης με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας.

 

Οι μεγαλύτεροι φόβοι που ξυπνά το Brexit αφορούν την ίδια την ειρηνευτική διαδικασία. Ακόμη και στη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, η Ευρώπη είχε παίξει σημαντικό ρόλο. Η Ε.Ε. προσέφερε ουσιαστικά κάλυψη και στους προτεστάντες και στους καθολικούς να δεχθούν έναν συμβιβασμό που μπορεί να μην ήταν ενοποίηση, όμως έδινε το δικαίωμα στην Ιρλανδία, μέσω Βρυξελλών, να έχει συγκαλυμμένα λόγο στην περιοχή. Έτσι οι Βορειοϊρλανδοί, όπως και οι Σκωτσέζοι, έγιναν υποστηρικτές της Ε.Ε. γιατί αποτελεί ένα αντίβαρο στο Λονδίνο. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν, μετά το Brexit, θα είναι η Βρετανία διατεθειμένη να δώσει μεγαλύτερο ρόλο στο Δουβλίνο.

 

 

Το Γιβραλτάρ αποτελεί υπερπόντιο έδαφος του Ην. Βασιλείου. Οι 30.000 Βρετανοί που ζουν στον Βράχο, ψήφισαν σε ποσοστό 96% υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. Μετά την επικράτηση του Brexit, η Ισπανία προσανατολίζεται στο να διεκδικήσει το Γιβραλτάρ ώστε να διατηρηθεί η πρόσβασή του στην Ε.Ε. Ο Ισπανός υπ. Εξωτερικών δήλωσε ότι: «Η φόρμουλά μας είναι βρετανική – ισπανική συγκυριαρχία για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που μετέπειτα θα οδηγήσει προς την επιστροφή του Γιβραλτάρ σε ισπανική κυριαρχία».

 

 

Η δήμαρχος του Καλαί στη Γαλλία απειλεί να στείλει τους μετανάστες, που έχουν δημιουργήσει εκεί έναν τεράστιο καταυλισμό και θέλουν να περάσουν τη Μάγχη, στη Βρετανία. Κι αυτό επειδή, αν η Βρετανία εγκαταλείψει την Ευρώπη, το σύνορο φεύγει από το Καλαί και μετακινείται στο Ντόβερ. 

 

Η δήμαρχος δηλώνει ότι δεν πρόκειται να συνεχίσουν να φυλάνε το σύνορο για τη Βρετανία, αφού αυτή δεν θα είναι πια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι τοπικοί Γάλλοι αξιωματούχοι θεωρούν ότι η κατάσταση στο Καλαί δημιουργεί τεράστια προβλήματα για τις τοπικές κοινωνίες και τον τουρισμό, όμως συνιστά και απειλή για τον κλάδο των ευρωπαϊκών μεταφορών (με φορτηγά) αλλά και τις εταιρείες που χειρίζονται ευπαθή προϊόντα.