Για τα έξι εκατομμύρια νοικοκυριά, μέσα στις επόμενες ημέρες θα ξεκινήσει – στην πράξη πλέον – ο Γολγοθάς της πληρωμής των φετινών φόρων. Τουλάχιστον 26 δισεκατομμύρια ευρώ θα πρέπει να καταβληθούν στα κρατικά ταμεία μέχρι τον Δεκέμβριο για να μην ξυπνήσει το φάντασμα του δημοσιονομικού κόφτη τον επόμενο Μάιο.

Την ώρα όμως που τα εκατομμύρια των Ελλήνων θα ζουν με την απειλή να βρεθούν αντιμέτωποι με ακόμη περισσότερα χρέη προς την εφορία, το οικονομικό επιτελείο, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών, θα καταστρώνει ήδη τα σχέδια για την επόμενη χρονιά. 

 

Πριν καλά-καλά διασφαλιστεί ότι θα εκτελεστεί ο φετινός προϋπολογισμός, θα πρέπει να γραφτούν οι πρώτες γραμμές όχι μόνο του προϋπολογισμού του επόμενου έτους αλλά και του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που θα πρέπει να καλύπτει όλη την περίοδο μέχρι το 2020. 

 

Οι πρώτοι αριθμοί έχουν πέσει στο τραπέζι. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες – το αργότερο στις αρχές του Σεπτέμβρη – το μεσοπρόθεσμο θα πρέπει να έχει κατατεθεί στη Βουλή, δεδομένου ότι η ψήφισή του αποτελεί «προαπαιτούμενο» για την εκταμίευση των επόμενων δόσεων. Μέσα στις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου, θα πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή και το προσχέδιο του προϋπολογισμού για την επόμενη χρονιά. 

Είναι, επομένως, απολύτως λογικό και αναμενόμενο ο αρμόδιος για την κατάρτιση του προϋπολογισμού αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών να στέλνει τις εγκυκλίους καλώντας τους υπηρεσιακούς παράγοντες να κινήσουν τις διαδικασίες για την προετοιμασία των αριθμών. Μέσα στον Αύγουστο, θα υπάρχει μια πρώτη σαφής εικόνα για το τι κυνηγάμε για την επόμενη χρονιά, αλλά και για το πώς θα προσπαθήσουμε να το επιτύχουμε.

 

Οι πρώτοι αριθμοί έρχονται ήδη στην επιφάνεια, πότε μέσα από τα τεχνικά μνημόνια που υπογράφει η Ελλάδα με τους δανειστές και πότε μέσα από τις εγκυκλίους του υπουργείου Οικονομικών. Τι δείχνουν; Ότι η κυβέρνηση κυνηγάει για την επόμενη χρονιά το… όνειρο. 

 

Υπολογίζει ότι το 2017 θα κλείσει με εντυπωσιακή στροφή στην πορεία της οικονομίας: από το μείον του 2016 (-0,3%, σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο, που είναι και αυτό που υιοθετεί η ελληνική κυβέρνηση), οραματιζόμαστε ανάπτυξη 2,7% για το 2017, με εντυπωσιακή ενίσχυση των επενδύσεων αλλά και δημιουργία χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας που θα μειώσουν αισθητά τις τεράστιες «στρατιές» των ανέργων. 

 

Κι όλα αυτά, παρά τα νέα μέτρα ύψους άνω των τεσσάρων δισεκατομμυρίων ευρώ που θα ενεργοποιηθούν κατά τη διάρκεια του επόμενου 12μήνου… Και παρά το γεγονός ότι, για να εκπληρωθεί ο βασικός δημοσιονομικός στόχος – πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% ή 3,2 δισ. ευρώ –, θα πρέπει να αυξηθούν τα φορολογικά έσοδα κατά το επόμενο έτος στα 47-48 δισ. ευρώ (από περίπου 44-45 δισ. ευρώ που αναμένεται να συγκεντρωθούν φέτος).

 

Η προϊστορία δεν είναι σύμμαχος της ελληνικής κυβέρνησης. Ποτέ κατά τη διάρκεια μνημονιακού έτους δεν στάθηκε εφικτό να επιτευχθούν οι στόχοι για αύξηση των φορολογικών εσόδων μετά την επιβολή νέων μέτρων. Ποτέ κατά τη διάρκεια μνημονιακού έτους δεν καταγράφηκαν τέτοια ποσοστά ανάπτυξης, ποτέ κατά τη διάρκεια μνημονιακού έτους δεν έκλεισε προϋπολογισμός με πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,2 δισεκατομμυρίων ευρώ ή 1,75% του ΑΕΠ. Ποια θα είναι αυτήν τη φορά η μαγική συνταγή που θα εξασφαλίσει και ανάπτυξη και φόρους; Και μείωση των «κόκκινων» δανείων και ταχεία διευθέτηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς την εφορία;

 

Όλο το «οικοδόμημα» της χώρας για την επόμενη χρονιά στηρίζεται στην πορεία της ελληνικής οικονομίας. Χωρίς τη σημαντική αύξηση του ΑΕΠ, δεν μπορούν να προκύψουν ούτε τα αυξημένα φορολογικά έσοδα της επόμενης χρονιάς – αναζητούνται φόροι 48 δισ. ευρώ – ούτε, κατά συνέπεια, να τηρηθεί ο στόχος για παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος 1,75% του ΑΕΠ ή 3,2 δισ. ευρώ. 

 

Από πού θα προέλθει όμως η ανάπτυξη; Σε εγκύκλιο που υπέγραψε ο Γιώργος Χουλιαράκης με στόχο να κινητοποιηθούν οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών προκειμένου να προετοιμάσουν την κατάρτιση του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς, ενσωματώνονται οι μακροοικονομικοί στόχοι για όλη την περίοδο μέχρι και το 2020. Από τα νούμερα, προκύπτει και το «σκεπτικό» της κυβέρνησης. Τι δείχνουν οι αριθμοί;

 

1 Προβλέπεται αύξηση 11,6% στον ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου για το 2017, 15,4% για το 2018, 14,4% για το 2019 και 10,6% για το 2020. Με τέτοια ποσοστά, η Ελλάδα θα πρέπει να μετατραπεί από του χρόνου σε πραγματικό «επενδυτικό Ελντοράντο». Από 20,273 δισ. ευρώ το 2016, οι ακαθάριστες επενδύσεις θα πρέπει να αυξηθούν σε 22,749 δισ. ευρώ το 2017, σε 26,647 δισ. ευρώ το 2018, σε 30,837 δισ. ευρώ το 2019 και σε 34,515 δισ. ευρώ το 2020. Δηλαδή αναζητούνται τουλάχιστον 2,5 δισ. ευρώ το 2017 και 14 ολόκληρα δισ. ευρώ μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

Από την περαιτέρω ανάλυση των σταθερών επενδύσεων, προκύπτει ότι αναμένεται αύξηση 8% στις κατασκευές μέσα στο 2017 (έναντι μείωσης 3,5% το 2016), αύξηση 15,8% το 2018, αύξηση 14,5% το 2019 και 10,4% το 2020. Ακόμη και στην κατασκευή κατοικιών, προβλέπεται θεαματική στροφή για το 2017 στο +12% από -6% το 2016. Είναι βέβαιο ότι οι ειδικοί του χώρου των κατασκευών θα είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί βλέποντας αυτήν την πρόβλεψη καθώς, ειδικά στον χώρο της οικοδομής, τα εκατοντάδες χιλιάδες αδιάθετα ακίνητα εμποδίζουν κάθε σκέψη για περαιτέρω ανοικοδόμηση. Βέβαια, οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν αν πάρουν μπρος οι μεγάλες επενδύσεις που έχουν δρομολογηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων. Μόνο το Ελληνικό και ο Αστέρας μπορούν να φέρουν τις πρώτες μπουλντόζες στην Αττική μέσα στο 2017.

 

2 Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,8% το 2017, κατά 1,8% το 2018 και κατά 1,2% και 1% το 2019 και το 2020 αντίστοιχα. Από την άλλη, η δημόσια κατανάλωση θα κινηθεί σε αρνητικό έδαφος καθ’ όλη την περίοδο μέχρι το 2020 (-0,1% το 2017, -0,3% το 2018, το 2019 και το 2020). Τα ποσοστά αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης εμφανίζονται αρκετά συγκρατημένα, ειδικά για την επόμενη χρονιά. Ωστόσο, η τεράστια συμμετοχή της ιδιωτικής κατανάλωσης στο ΑΕΠ καθιστά τον στόχο δύσκολο, ακόμη και αν η ποσοστιαία μεταβολή φαντάζει μικρή.

Σε απόλυτους αριθμούς, η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να διαμορφωθεί στα 122,853 δισ. ευρώ το 2016 ενώ για το 2017 προβλέπεται ότι πρέπει να υπάρξει περαιτέρω αύξηση στα 125,852 δισ. ευρώ. Μάλιστα, η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να αποτελέσει το μεγαλύτερο «δεκανίκι» της ανάπτυξης για όλη την περίοδο μέχρι το 2020. Σε απόλυτους αριθμούς, προβλέπεται να διαμορφωθεί στα 129,398 δισ. ευρώ για το 2018, στα 132,653 δισ. ευρώ για το 2019 και στα 135,722 δισ. ευρώ για το 2020 και μετά. Το πρόβλημα της συγκεκριμένης πρόβλεψης είναι διπλό και σοβαρό: τα εισοδήματα εξακολουθούν να μειώνονται λόγω των περικοπών. Οι συνταξιούχοι χάνουν πότε από το ΕΚΑΣ, πότε από τα μερίσματα, πότε από τη μείωση των επικουρικών. Οι υπάλληλοι στον ιδιωτικό τομέα εξακολουθούν να υφίστανται μειώσεις πότε εξαιτίας της μετατροπής των συμβάσεων από πλήρους απασχόλησης σε μερικής και πότε από την υπογραφή καινούργιων ατομικών ή επιχειρησιακών συμβάσεων.

Πώς λοιπόν θα στηριχτεί η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά αρκετά δισ. ευρώ όταν τα εισοδήματα μειώνονται; Υποτίθεται ότι η ανάπτυξη θα φέρει και αύξηση των εισοδημάτων. Θα είναι όμως γενικευμένη η αύξηση αυτή ή θα εστιαστεί σε συγκεκριμένα κέντρα με αποτέλεσμα να μην μπορεί να στηριχτεί η κατανάλωση; Από την άλλη, υπάρχει και το… οξύμωρο: αύξηση της κατανάλωσης εν μέσω αύξησης έμμεσων φόρων. Μην ξεχνάμε ότι από τις αρχές του χρόνου θα ενεργοποιηθούν και οι αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης καυσίμων.

 

3 Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών θα αυξηθούν κατά 0,5% το 2016, 4,2% το 2017, 4,6% το 2018, 4,2% το 2019 και 3,6% το 2020. Για τις εισαγωγές, από την άλλη, προβλέπεται μικρή μείωση το 2016 (-0,1%), αύξηση 3,7% για το 2017, αύξηση 4,6% για το 2018, 4% για το 2019 και 2,8% για το 2020. Εδώ το ρίσκο έχει να κάνει με τον διεθνή παράγοντα. Το Brexit βρίσκεται προ των πυλών. Η Μεγάλη Βρετανία είναι ένας από τους καλύτερους «πελάτες» για τα ελληνικά προϊόντα. Πώς θα επηρεαστεί η αξία των εξαγωγών αν δρομολογηθούν από το 2017 οι διαδικασίες εξόδου; Παράλληλα, στο ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών επιδρούν και οι εισπράξεις από τον τουρισμό. Οι Άγγλοι είναι επίσης από τους καλύτερους πελάτες για τον ελληνικό τουρισμό. Θα μείνουν ανεπηρέαστες οι εισπράξεις τη στιγμή μάλιστα που το ελληνικό προϊόν έγινε ήδη ακριβότερο για τους Βρετανούς τουρίστες λόγω της διολίσθησης στην ισοτιμία της λίρας με το ευρώ;

 

Στην πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή, ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας αποκάλυψε ότι ο πήχης μπαίνει πολύ ψηλά για τις τέσσερις ελληνικές τράπεζες όσον αφορά τη μείωση του «αποθέματος» των «κόκκινων» δανείων, τα οποία, όπως είπε, εξακολουθούν να αυξάνονται φτάνοντας από το τέλος του πρώτου τριμήνου στο επίπεδο των 108 δισ. ευρώ.

Από αυτά τα 108 δισ. ευρώ, οι τράπεζες θα πρέπει μέχρι το τέλος του 2019 να έχουν διευθετήσει δάνεια συνολικού ύψους 41 δισ. ευρώ. Χαρακτηριστικό είναι το σχετικό απόσπασμα της ομιλίας του: «Σε επίπεδο τεσσάρων συστημικών τραπεζών προβλέπεται ότι το 2019 τα ΜΕΑ (μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα) θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 40% ή 41 δισ. ευρώ. Η μείωση αυτή αναμένεται ότι θα προκύψει: Πρώτον, από την ανάκαμψη της οικονομίας, όπως προβλέπεται στο Πρόγραμμα, και τη συνεπακόλουθη επιστροφή σε κερδοφορία σημαντικού μέρους των επιχειρήσεων και, δεύτερον, από την επιτυχή ρύθμιση/αναδιάρθρωση οφειλών που θα καταστήσει μη εξυπηρετούμενα δάνεια και πάλι ενήμερα. Σε μικρό ποσοστό (της τάξης του 5%) προβλέπεται πώληση δανείων, ενώ η ρευστοποίηση εξασφαλίσεων δεν προβλέπεται μεγαλύτερη του 7% στο σύνολο των ΜΕΑ» (σ.σ.: το 7% μεταφράζεται σε περίπου 7-8 δισ. ευρώ).

 

Να λοιπόν που η ανάπτυξη αποτελεί τον «ρυθμιστή» και για τα «κόκκινα» δάνεια. Μικρότερη ανάπτυξη σημαίνει και αύξηση των πωλήσεων «κόκκινων» δανείων. Και αύξηση των πωλήσεων σημαίνει και περισσότερες ανακατατάξεις στον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας.