Συνέντευξη στην Κατερίνα Αγγελιδάκη

Εδώ και δύο χρόνια έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Αλλά όχι μόνο.

Συνέντευξη στην Κατερίνα Αγγελιδάκη

Εδώ και δύο χρόνια έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Αλλά όχι μόνο. Έχει αναλάβει, επίσης, την εξυγίανση του μεγάλου και βραδυκίνητου οργανισμού με τα τεράστια χρέη, θύμα κι αυτός των στρεβλώσεων και της πελατειακής πολιτικής που ταλανίζουν το κράτος. Σήμερα, ύστερα από μια εξαιρετικά επιτυχημένη χρονιά που του επέτρεψε να «κάνει ταμείο» ξεπληρώνοντας μεγάλο μέρος των χρεών, ο Σωτήρης Χατζάκης μπορεί να δει πια με συγκρατημένη αισιοδοξία το μέλλον του οργανισμού αλλά και να απαντήσει στους επικριτές του.

Τι έχει συμβεί εδώ και 2 χρόνια που ανέλαβες διευθυντής του ΚΘΒΕ, ποιο στόχο έβαλες και σε ποιο σημείο είσαι; Το πρώτο που έπρεπε να συμβεί ήταν η αντιμετώπιση του οικονομικού χρέους των 3.400.000 ευρώ. Ξεκίνησε και συνεχίζεται μια ιστορία που λέγεται μείωση χρέους με την αποπληρωμή του ΙΚΑ ύψους 1.400.000, με μεγάλη οικονομία παντού, με ανακύκλωση σκηνικών, με μεταποίηση κοστουμιών, έτσι ώστε να έχουμε πλούσιο αποτέλεσμα με φτωχά μέσα. Φέτος από 1η Σεπτεμβρίου μέχρι σήμερα έχουμε αύξηση 48% στις εισπράξεις και 67% στα εισιτήρια (160.000 θεατές). Από τότε που ανέλαβα, κάναμε παραγωγές από 500 μέχρι 3.500 ευρώ, που κόστισε η «Λωξάντρα», με πιο πλούσια παραγωγή τους «Αχαρνής» με 15.000 ευρώ.

Σοβαρολογείς ότι η «Λωξάντρα» με τέτοια επιτυχία κόστισε μόνο 3.500 ευρώ; Ναι, διότι η παράσταση που σκηνοθετεί ο διευθυντής πρέπει να δίνει τον τόνο και το παράδειγμα, το οποίο πρέπει να είναι συγκροτημένο και σεμνό για να μπορεί να πείσει και τους άλλους να κάνουν το ίδιο Γιατί σου κάνει τόση εντύπωση το ποσό; Στο ΚΘΒΕ έχουμε συγκλονιστικό βεστιάριο, 100 θαυμάσιους ηθοποιούς, τους οποίους χρησιμοποίησα σχεδόν όλους στις παραστάσεις μας. Σήμερα το ΚΘΒΕ χρωστάει 2.000.000. Δεν θέλω να σχολιάσω πώς και γιατί φτάσαμε σε τέτοια χρέη, ποτέ δεν πρέπει κανείς να στρέφεται άκριτα εναντίον προηγούμενων διευθυντών, οι οποίοι είναι απόντες.

Η εξάλειψη του χρέους είναι το μεγάλο σου στοίχημα φαντάζομαι. Δεν είναι το μόνο. Από την πρώτη μέρα που ανέλαβα, στράφηκα στον Βορρά. Μεγάλο στοίχημα ήταν να πιάσω τον σφυγμό του μέσου ανθρώπου της Βόρειας Ελλάδας. Το Κρατικό πρέπει να κοιτάζει στη Θεσσαλονίκη, στους όμορους δήμους και στα Βαλκάνια, και μέσω αυτών στην Ευρώπη, και σε αυτό τον στόχο έπρεπε να συγκεντρωθώ απολύτως. Γι’ αυτό δραστηριοποίησα το κλιμάκιο Μακεδονίας – Θράκης, που περιοδεύει τον χειμώνα στα σύνορα και ήταν απενεργοποιημένο επί 26 χρόνια. Επίσης θεσμοθετήσαμε μια σκηνή που λέγεται «Ανοιχτά Σύνορα» και φέραμε Βαλκάνιους στο ΚΘΒΕ. Ανοίξαμε το θέατρο στην πόλη με δράσεις νέων σχημάτων, οργανώθηκε το θέατρο στα καφέ, κάναμε θέατρο κατ’ οίκον, πήγαμε δηλαδή στα σπίτια συμπολιτών με κινητικά προβλήματα, στις φυλακές, στα νοσοκομεία, ιδρύσαμε την Πειραματική Σκηνή, το φεστιβάλ νέων δημιουργών («Χώρος δράσης»).

Μείωσες, όμως, και το προσωπικό με απολύσεις. Δεν απέλυσα κανέναν, αλλά, ναι, έκανα μεγάλη μείωση προσωπικού μη ανανεώνοντας 101 συμβάσεις. Και δεν το έκανα μόνο για να μειώσω τα έξοδα. Το Δημόσιο πάσχει από την παθογενή σχέση της κοινωνίας με το κομματικό προσωπικό. Στο ΚΘΒΕ υπήρχαν άνθρωποι εγκάθετοι από όλα τα κόμματα, που ούτε πρόσφεραν ούτε αναπτύσσονταν. Έκανα εκκαθάριση και αναδιανομή στα τμήματα, σύμφωνα με τα πραγματικά προσόντα των υπαλλήλων. Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν – και δεν είμαι ιδεολογικά νεοφιλελεύθερος – ότι η παραγωγικότητα και η αποδοτικότητα πρέπει να συνδέονται άμεσα με τη μισθοδοσία. Ίσως ακούγεται επικίνδυνο στις μέρες μας, αλλά το λέω επειδή το έχω ζήσει. Δεν μπορείς να έχεις κάποιους που εργάζονται συνειδητά και κάποιους που δεν δουλεύουν εις βάρος όλων των άλλων. Είναι μεγάλη αδικία.

Μη μου πεις, όμως, ότι δεν σου ζήτησαν ρουσφέτια κάποιοι υψηλά ιστάμενοι. Η απάντησή μου προς όλους είναι σταθερή και μόνιμη: ελάτε να πληρώσετε εσείς αυτούς που μου ζητάτε να προσλάβω. Δεν μπορείς σε αυτή τη δίνη που περνάει η χώρα να είσαι έρμαιο πελατειακών σχέσεων. Αν ο διευθυντής υποχωρεί, δεν είναι διευθυντής, αλλά ένα υποκείμενο που κάνει συνεχώς συμβιβασμούς δίχως τέλος.

Εσύ δεν έχεις κάνει καμία υποχώρηση ως διευθυντής; Λένε κάποιοι ότι έχεις κάνει καλλιτεχνικά σκόντα για να κόψεις εισιτήρια. Αν ήμουν ιδιώτης, θα έκανα αποκλειστικά τελετουργικό και εργαστηριακό θέατρο, που ξέρεις ότι αγαπώ. Όμως στο ΚΘΒΕ δεν είμαι μόνος μου. Το «εγώ» έγινε «εμείς». Ο διευθυντής από τη στιγμή που αναλαμβάνει τη θέση δεν είναι αυτόνομος καλλιτέχνης. Το κρατικό θέατρο δεν είναι το ιδιωτικό θέατρο κανενός, ούτε βέβαια του διευθυντή. Από τη στιγμή που περνάει το κατώφλι, ξεχνάει τον εαυτό του, χωρίς να τον προδίδει. Ακούει την κοινωνία, ανοίγει μια μεγάλη βεντάλια να αφουγκραστεί τον μέσο όρο, τον οποίο κάποιοι από τη θεατρική κοινότητα συνήθως δεν σέβονται θεωρώντας τον εαυτό τους υπερκείμενο και πεφωτισμένο, φωτεινή πρωτοπορία που θα εκπολιτίσει τη μάζα.

Μοιάζει με καταγγελία αυτό. Πού την απευθύνεις; Είναι καταγγελία, και μάλιστα σφοδρή, διότι αυτό που παρατηρείται είναι ένα φαινόμενο νεοσταλινικού τύπου. Αφορά όλους όσοι παριστάνουν τους εστέτ και δεν σκέφτονται ότι οι φορολογούμενοι που πληρώνουν πρέπει να ψυχαγωγηθούν, να παρηγορηθούν και να συν-λειτουργήσουν μαζί με όλη την γκάμα της κοινωνίας. Το να λες: αυτός είναι κιτς ή λαϊκιστής στις καλλιτεχνικές επιλογές του, είναι πολύ εύκολο διότι πιστεύω ότι βρισκόμαστε κάτω από την επιρροή ενός επαρχιωτισμού, ο οποίος μη γνωρίζοντας την κλασική τέχνη έχει παραδοθεί αμαχητί στο μεταμοντέρνο και στο παρακμιακό.

Είσαι αντίθετος με την πρωτοπορία που έχει γίνει μόδα; Όταν κάνεις αποδόμηση ή μια μεταμοντέρνα παράσταση, θα πρέπει να γνωρίζεις την κλασική τέχνη που σχολιάζεις, ανατρέπεις, ανασκολοπίζεις κ.λπ. Αν έχεις άγνοια, χάνουμε την πραγματική ευκαιρία να έρθει το κίνημα αυτό και να αντιπροσωπευτεί στην Ελλάδα σωστά και έγκυρα. Η ντεκαντάνς και το μεταμοντέρνο χρειάζονται και είναι ευπρόσδεκτα, αλλά όταν γίνονται σωστά, με γνώση του κλασικού, αντίληψη της ανατροπής του και κυρίως αισθητική. Ο Γιώργος Λούκος και ο Γιάννης Χουβαρδάς έφεραν νέα πράγματα, και καλά έκαναν. Πριν από αυτούς ήρθε ο Στούρουα με τους Καρέζη – Καζάκο στην Επίδαυρο, ο Λάγχοφ, ο Σερμπάν, και πάλι καλώς, διότι ο ορίζοντας του παλιού είχε αρχίσει να ραγίζει. Όμως, όταν αυτό που έρχεται αποκλείει κάθε τι άλλο, γίνεται ένα πράγμα κλειστό. Φοβάμαι τις σέχτες στη ζωή μου, και στον εαυτό μου και στους άλλους. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τις δημιουργεί πουθενά. Και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο θέατρο πάνε να δημιουργηθούν σέχτες που αποκλείουν την κοινότητα του θεάτρου. Έχει ξαναγίνει αυτό όταν ο Αυλωνίτης, ο Μακρής, ο Σταυρίδης, ο Γκιωνάκης, ο Λογοθετίδης κ.λπ. δεν πέρασαν από την Επίδαυρο, τους εξοστράκισαν, τους σνόμπαραν, τους θεωρούσαν λαϊκούς.

Εδώ θα πρέπει να σταθούμε λίγο. Δεν είναι στα ζητούμενα ενός κρατικού θεάτρου να θέτει τη νέα πρόταση και να βοηθάει το κοινό να ξεφύγει από παγιωμένες αντιλήψεις; Βεβαίως. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει με την απώλεια της ιθαγένειάς σου. Όταν χάσεις την αγάπη για την ελληνικότητά σου, η οποία δεν είναι βέβαια εθνικισμός ή αυτισμός, χάνεις μοιραία την ταυτότητά σου. Το αυστηρά τοπικό είναι πάντα παγκόσμιο. Δες τον Μπόρχες, τον Σαγκάλ, τον Παπαδιαμάντη. Όταν η αρχική σου εκκίνηση είναι νοθευμένη και θολή, δεν πας πουθενά στον κόσμο. Ας σοβαρευτούμε και ας τελειώνουμε με τους ανθυποστάρ. Δεν μπορεί μια μικρή ομάδα που αποτελείται σήμερα από ελάχιστους ηθοποιούς, σκηνοθέτες, παραγοντίσκους και δημοσιογράφους να πιάνει τα πόστα και να θεωρεί ότι μπορεί να ελέγχει το κοινό, να προγράφει και να εγκρίνει ανθρώπους, διότι τότε μιλάμε για συνθήκες τρόμου, χυδαίες ταμπέλες και μεγάλες ευκαιρίες που μπορεί να πάνε χαμένες. Το θέατρο είναι ένα και μας χωράει, διάβολε, όλους…

Για τις κρατικές επιχορηγήσεις στο θέατρο τι έχεις να πεις; Πιστεύω ότι πρέπει να συνεχιστούν, αλλά όχι άκριτα. Το κύριο βάρος πρέπει να πέσει στις υλικοτεχνικές υποδομές και στις εγκαταστάσεις, μέσα από μια οργανωμένη και συγκροτημένη πολιτική δομή που θα ασκεί ουσιαστικό έλεγχο και θα δίνει ευκαιρίες στους νέους. Κανένας δεν έχει νοικιάσει επί 50 χρόνια τις επιχορηγήσεις ούτε έχει κληρονομικά δικαιώματα στα χρήματα των Ελλήνων φορολογούμενων. Στο κάτω – κάτω όλοι περαστικοί είμαστε και πρέπει να το καταλάβουμε επιτέλους.

Για τη γενικότερη κρίση τι πιστεύεις; Βλέπεις η κυβέρνηση να μπορεί να τα βγάλει πέρα σήμερα; Η αλήθεια είναι ότι δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της. Ούτε στη θέση κάποιων από αυτούς που μεγάλωσαν με την αφίσα του Αντονιόνι στην γκαρσονιέρα και σήμερα αντιμετωπίζουν έναν τεράστιο ψυχολογικό διχασμό, έχοντας πέσει στα δίχτυα της μαφίας των μουλάδων της οικονομίας της αγοράς. Η χώρα δέχεται σφοδρή επίθεση από μια διεθνή μαφία κερδοσκοπίας φονταμενταλιστών της πιο ακραίας μορφής του νεοφιλελευθερισμού, δικηγορικών γραφείων που πουλάνε απειλή και τρομοκρατία έχοντας θυγατρικά τους όργανα τους περίφημους οίκους αξιολόγησης. Ο θυμός, η ανασφάλεια και η πνευματική ολισθηρότητα συνθέτουν τον ψυχισμό των αγανακτισμένων Ελλήνων αυτή τη στιγμή. Ένα μείγμα δραματικό και εξαιρετικά επικίνδυνο. Ένα δίκοπο μαχαίρι, φάρμακο και φαρμάκι από όλους προς όλους. Και μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά, κάποιοι αξιόλογοι άνθρωποι του πολιτικού προσωπικού.

Αν υπάρχουν τέτοιοι, γιατί δεν παραιτούνται; Διότι και αυτοί, όπως όλη η κοινωνία, έχουν πανικοβληθεί από την πιο άγρια τρομοκρατική επίθεση που δέχτηκε ποτέ ο τόπος. Μην ξεχνάμε ότι η ισχυρότερη μορφή τρομοκρατίας είναι η φτώχεια, όπως έλεγε ο Γκάντι.