Καθώς η Ιστορία είναι το αποτέλεσμα επιλογών, συγκυριών και «ατυχημάτων», διάφορα σενάρια είναι πάντα πιθανά. Πρόσφατα, μελετώντας κάθε δυναμική, ο «Economist» κατέληξε στο τι αναμένεται να συμβεί σε κάθε μια από τις παρακάτω (καθόλου απίθανες) περιπτώσεις.

 

 

Στην περίπτωση που ο Τραμπ βρισκόταν στη θέση του πλανητάρχη, θα γινόμασταν όλοι μάρτυρες των συνεπειών μιας εξωτερικής πολιτικής λαϊκίστικης, φτιαγμένης πρακτικά για την τηλεόραση και το θυμικό. Κάτι τέτοιο θα πυροδοτούσε αληθινές διασυνοριακές κρίσεις σε πολλούς τομείς. 

 

Εκτιμάται ότι τα σοβαρά προβλήματα θα άρχιζαν από τις πρώτες κιόλας 100 μέρες της προεδρίας. Αρχικά, για να επιδείξει αξιοπιστία μεταξύ λόγων και έργων, ο Τραμπ θα κατήγγελλε τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, από την Apple μέχρι την Boeing. Θα απαιτούσε να προχωρήσουν σε κλείσιμο των μονάδων παραγωγής τους στην Κίνα ζητώντας τους να επιστρέψουν στην Αμερική. Η Κίνα αποτελεί μόνιμο «κόκκινο πανί» στην προεκλογική καμπάνια του Τραμπ και από τους βασικότερους λόγους για τα δεινά των Αμερικανών. 

 

Έπειτα θα ανήγγελλε την έναρξη της κατασκευής του τείχους στα σύνορα με το Μεξικό με σκοπό την πάταξη της παράνομης μετανάστευσης. Κατά πάσα πιθανότητα, η πρώτη επίσκεψη του καινούργιου προέδρου των ΗΠΑ στο εξωτερικό θα ήταν στη Μόσχα, για συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν, με σκοπό την εξεύρεση κοινού τόπου στην αντιμετώπιση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Η πρόδηλη συμπάθεια του Τραμπ προς τον Πούτιν είναι έτσι κι αλλιώς κάτι που σχολιάζεται διαρκώς στην Αμερική, σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας. 

 

Ο υπόλοιπος κόσμος, αναλογιζόμενος τις συνέπειες των εξαγγελιών του νέου πλανητάρχη, αναμένεται να προχωρήσει σε «προληπτικά χτυπήματα» απέναντι στην ατζέντα Τραμπ. Αρχής γενομένης από την Κίνα και το Μεξικό.

 

Ως… προειδοποιητική βολή, η Κίνα εύκολα μπορεί να προβεί σε κινήσεις στο οικονομικό πεδίο έναντι αμερικανικών εταιρειών που θα προκαλέσουν πανικό σε επενδυτές. Για παράδειγμα, να επανεξετάσει ήδη σχεδιασμένα ντιλ για πωλήσεις αεροσκαφών από αμερικανική εταιρεία στις κινεζικές αερογραμμές, αλλά και να εξαπολύσει εκτεταμένη αντιμονοπωλιακή έρευνα στα «κεντρικά» αμερικανικών εταιρειών στην Κίνα, από κολοσσούς της πληροφορικής μέχρι φαρμακοβιομηχανίες. 

 

Το Μεξικό, που πρόκειται να δει ένα τεράστιο τείχος να σηκώνεται στα σύνορά του με τις ΗΠΑ, ως πρώτη κίνηση θα ανακοίνωνε ότι προέκυψαν στοιχεία πως Αμερικανοί αξιωματούχοι της Δίωξης Ναρκωτικών δρουν παρανόμως εντός μεξικανικού εδάφους. 

 

Ως δεύτερο βήμα πίεσης θα ανακοίνωνε ότι παύει τις απελάσεις ασυνόδευτων παιδιών πίσω στις χώρες τους. Το Μεξικό έως τώρα βοηθούσε τις ΗΠΑ στη διαχείριση της ροής μεταναστών από την Κεντρική Αμερική. Σύντομα στα σύνορα ΗΠΑ – Μεξικού θα συγκεντρωθούν ασυνόδευτα παιδιά και ενήλικοι μετανάστες που θα ζητούν άσυλο. Το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ θα αρχίσει να προετοιμάζεται για δεκάδες χιλιάδες περισσότερους μέσα στους επόμενους μήνες.

 

Πίσω στις ΗΠΑ αξιωματούχοι, Κογκρέσο, επιχειρηματίες και απλοί πολίτες ανησυχούν για τις διαστάσεις των συνεπειών της «ατζέντας Τραμπ», από τις σχέσεις με την Ε.Ε. μέχρι την ίδια την αμερικανική κοινωνία. 

 

Το Πεντάγωνο κάνει ό,τι μπορεί για να καθυστερήσει την αλλοπρόσαλλη καινούργια εξωτερική πολιτική και οι δικαστές με το Κογκρέσο να στήσουν νομοθετικά αναχώματα. Ο ίδιος ο Τραμπ, μπροστά σε πολλαπλές κρίσεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες των εξαγγελιών του. Πολλές παγώνουν επειδή πρακτικά δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Κογκρέσου. 

 

Στο εξωτερικό πεδίο, μπροστά στις αντιδράσεις των Ευρωπαίων συμμάχων του ΝΑΤΟ ή της οικονομικής πίεσης της Κίνας, ο Τραμπ συνειδητοποιεί ότι είναι πολύ ευκολότερο να εξαγγέλλεις παρά να πραγματοποιείς. Μη θέλοντας να παραδεχτεί τις ανεφάρμοστες, παλαβές υποσχέσεις του, αναβαπτίζει τις προεκλογικές δεσμεύσεις του σε «προτάσεις» που θα υλοποιηθούν «αργότερα» και στρέφεται εναντίον του Τύπου και διαφόρων «εχθρών». Το κόστος της «εκπαίδευσης» του Τραμπ ουσιαστικά το πληρώνουν οι Αμερικανοί πολίτες.

 

 

Πολλές ασκήσεις επί χάρτου έχουν ήδη απασχολήσει τη Ν. Κορέα, την Κίνα, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία για ενδεχόμενη πτώση του καθεστώτος της Β. Κορέας. Μάλιστα η δυσαρέσκεια της Κίνας με τον Κιμ Γιονγκ Ουν κάνει πολλούς αναλυτές να πιστεύουν ότι η κατάρρευση είναι αρκετά πιθανή στο μέλλον. 

 

Σε αντίθεση με άλλες κομμουνιστικές κυβερνήσεις στο παρελθόν, το Εργατικό Κόμμα Κορέας αποτελεί μάλλον ένα καθεστώς «θεοκρατικού» τύπου. Έστω, λοιπόν, ότι ο Κιμ Γιονγκ Ουν πεθαίνει, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Σύμφωνα με τα σενάρια που μελετούν οι άλλες χώρες, μπορούν να επακολουθήσουν τα πάντα: ανθρωπιστική κρίση, εμφύλιος πόλεμος, διεθνής σύρραξη, οικονομική κακουχία.

 

Πάντα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτές, η κατάρρευση της δυναστείας Κιμ είναι, αν όχι επικείμενη, πολύ πιθανή. Μια ενδεχόμενη κατάληξη θα είναι η επανένωση των δύο χωρών υπό τη διακυβέρνηση της Ν. Κορέας. 

 

Η Β. Κορέα κυβερνάται από το πιο καταπιεστικό και «κλειστό» καθεστώς στον πλανήτη. Όμως κανείς δεν αναμένει το τέλος να είναι ειρηνικό ή ομαλό. Δεν θα μοιάζει με την επανένωση των δύο Γερμανιών, αλλά περισσότερο σαν μια Συρία με πυρηνικά. Και πώς θα καταλάβουμε στον έξω κόσμο ότι το καθεστώς καταρρέει; Από τη βία και τις μάχες στους δρόμους.

 

Ο Κιμ κυβερνά αδίστακτα, εκτελώντας πιθανούς αντιπάλους, όπως τον ίδιο τον θείο του το 2013. Όμως έχει πολλούς εχθρούς. Στρατηγούς που φοβούνται ότι θα είναι οι επόμενοι που θα «εκκαθαριστούν», μέλη της ελίτ που ανησυχούν ότι θα πληγούν οικονομικά από τις κυρώσεις της Κίνας, αλλά και μεμονωμένους πολίτες, που απλά έχουν ξεπεράσει κάθε όριο αντοχής.

 

Με τον κεντρικό μοχλό εξουσίας να μην υπάρχει πια, κανείς δεν θα γνωρίζει με σιγουριά ποιος κάνει κουμάντο. Με νωπές τις μνήμες του λιμού, όσοι έχουν όπλα θα αρχίσουν να κατάσχουν τροφές και να λεηλατούν. Η βία θα ξεσπάσει και κόσμος θα αρχίσει να φεύγει από τη χώρα, κάποιοι προς τα στρατιωτικοποιημένα σύνορα με τη Ν. Κορέα, οι περισσότεροι προς τα πιο «χαλαρά» με την Κίνα. 

 

Όσοι φρουρούν τα γκουλάγκ όπου κρατούνται τουλάχιστον 120.000 «πολιτικοί κρατούμενοι», σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ, πιθανότατα θα στρέψουν τα όπλα τους στους κρατούμενους. Εκτιμάται ότι οι επικεφαλής των γκουλάγκ έχουν εντολές, στην ύστατη περίπτωση κατάρρευσης, να μην αφήσουν καμιά απόδειξη ή ζωντανό μάρτυρα των εγκλημάτων του καθεστώτος. 

 

Η Ν. Κορέα, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, θα επέμβει στρατιωτικά. Τότε ο στρατός της Β. Κορέας, περίπου 700.000 άτομα, θα φοβηθεί την τιμωρία, τις καταδίκες ή έστω την απώλεια προνομίων. Ακόμη κι αν Ν. Κορέα, Κίνα και ΗΠΑ καταφέρουν να εντοπίσουν και να ασφαλίσουν εγκαίρως τα πυρηνικά της, η Β. Κορέα θα προσπαθήσει, όπως συχνά απειλεί, να μετατρέψει με συμβατικά όπλα τη Σεούλ σε «θάλασσα από φωτιά». 

 

Πολλοί στη Ν. Κορέα τρέμουν την ιδέα της επανένωσης. Οι δυο χώρες έχουν πια απομακρυνθεί γλωσσικά, κοινωνικά, στα πάντα. Οι εμπειρίες από ανθρώπους που κατάφεραν να αυτομολήσουν είναι ενδεικτικές. Οι άνθρωποι αυτοί δεν άφησαν μια χώρα για μιαν άλλη, αλλά τον προηγούμενο… αιώνα. 

 

Το οικονομικό κόστος για τον Νότο θα είναι δυσβάσταχτο. Το νόμισμα της Β. Κορέας θα καταστεί χωρίς καμιά αξία. Η Σεούλ θα πρέπει να εγγυηθεί την αξία του γουόν, του νομίσματος της Β. Κορέας, πριν το αντικαταστήσει με αυτό της Νότιας. Αναπόφευκτα, οι φόροι και το χρέος στη Ν. Κορέα θα εκτιναχθούν.

 

 

Το οικονομικό μας σύστημα ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο από συγκεκριμένες υποσχέσεις και δεσμεύσεις μεταξύ ανθρώπων και ιδρυμάτων. Αν αυτές πάψουν να ισχύουν, όλο το οικοδόμημα θα καταρρεύσει και ο κόσμος θα πάρει τα λεφτά του και θα αρχίσει να τρέχει. 

 

Ο «Αρμαγεδδών» για τις τράπεζες θα μπορούσε να έρθει με τη μορφή κυβερνοεπιθέσεων, που θα σχεδιάζονται επί μήνες και θα εξαπολυθούν μέσα σε μια ή δυο μέρες απόλυτου χάους. Σε αυτό το σενάριο, σκοπός είναι η δημιουργία αστάθειας, κάτι που ανησυχεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα περισσότερο από οποιαδήποτε κλοπή. 

 

Αντί να χακάρουν κάποια τράπεζα, οι δράστες μπορεί να επιτεθούν κατευθείαν στην καρδιά του διεθνούς οικονομικού οικοδομήματος, στοχεύοντας σε συστήματα πληρωμών, όπως το Target2 ή το Swift. 

 

Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; 

Κάποια μέρα, που κατά προτίμηση ήδη υπάρχει αναβρασμός στις αγορές, πραγματοποιούν σειρά επιθέσεων σε διεθνή συστήματα πληρωμών και συμψηφισμούς τραπεζών. Αρχικά κάνουν μικρές αλλαγές στις πληρωμές. Για παράδειγμα, σε μια συναλλαγή, η τράπεζα Α πιστώνεται με 100 ευρώ, αλλά η τράπεζα Β χρεώνεται με 10.000. Καθώς πολλές ταυτόχρονες λανθασμένες πληρωμές θα ταξιδεύουν στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, εν τέλει οι «θέσεις» των τραπεζών θα κριθούν αναξιόπιστες. Στο τέλος της ημέρας, οι τράπεζες δεν θα γνωρίζουν πόσα χρήματα διαθέτουν.

 

Οι συνέπειες θα εξαπλωθούν αστραπιαία. Αν μια τράπεζα δεν μπορεί πια να εμπιστευτεί τα νούμερα στα statements της, θα διστάζει να προχωρήσει σε πληρωμές των υποχρεώσεών της. Χωρίς αξιόπιστο σύστημα πληρωμών, μαγαζιά, επιχειρήσεις και εμπόριο θα μπλοκαριστούν. Μέσα σε μέρες ή και ώρες, ακόμη και απλοί πελάτες θα σπεύσουν να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις από τους λογαριασμούς τους, φοβούμενοι ότι η δική τους τράπεζα θα είναι η επόμενη που θα «βραχυκυκλώσει». 

 

Κανονικά, όταν μια τράπεζα παρουσιάζει εκροή καταθέσεων, οι κεντρικές τράπεζες παρέχουν έκτατη ρευστότητα. Αν, όμως, αυτό συμβεί σε πολλές τράπεζες ταυτόχρονα, θα μπορούν οι κεντρικές να σώσουν την κατάσταση; 

 

Όταν το σύστημα «πέφτει», οι τράπεζες γυρίζουν στο εφεδρικό backup. Όμως κι αυτά θα έχουν «πειραχτεί» από τους χάκερς, αφού θα έχουν γίνει ουσιαστικά «κλώνοι» των μη έγκυρων στοιχείων και συναλλαγών. Έτσι, δεν θα υπάρξει άλλη επιλογή από το να κλείσουν οι διακόπτες παντού και να κηρυχθεί γενική τραπεζική αργία.

 

 

Όταν τον Νοέμβριο του 1989 έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου, η επανένωση της Γερμανίας δεν ήταν προκαθορισμένη. Οι ηγέτες των τριών εκ των τεσσάρων συμμαχικών δυνάμεων του Β’ Παγκοσμίου ήταν αρχικά αντίθετοι στην επανένωση: Η Θάτσερ, ο Μιτεράν και ο Γκορμπατσόφ φοβούνταν την αναβίωση της γερμανικής ισχύος. Λέγεται ότι η Μ. Θάτσερ είχε πει: «Νικήσαμε τους Γερμανούς δυο φορές. Τώρα επέστρεψαν!». 

 

Ο μόνος που εξ αρχής ήταν υπέρ της ενοποίησης ήταν ο Αμερικανός Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος. Εύκολα, δηλαδή, η Ιστορία θα μπορούσε να είχε ακολουθήσει την άλλη εκδοχή, των δύο Γερμανιών. Σε αυτήν την περίπτωση η Ευρώπη θα είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά. Μάλιστα, η κρίση του ευρώ που αντιμετωπίζουμε σήμερα ίσως να είχε αποφευχθεί. 

 

Η επανένωση επιβάρυνε σοβαρά τις οικονομίες των άλλων 11 μελών της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ακόμα και πριν από την πολιτική ενοποίηση, τον Οκτώβριο του 1990, το νόμισμα της Αν. Γερμανίας ανταλλασσόταν με το μάρκο της Δυτικής στην απίστευτη ισοτιμία 1 προς 1 για αγορές, μισθούς και ενοίκια. Η Γερμανία απέκτησε εμπορικό έλλειμμα και έλλειμμα προϋπολογισμού για να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της Ανατολικής. Η όλη κατάσταση οδήγησε την Bundesbank να ανεβάσει τα επιτόκια για να διατηρήσει την αξιοπιστία του μάρκου. 

 

Κι επειδή η Bundesbank, λόγω του ειδικού της βάρους, επηρέαζε τα επιτόκια σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, Γαλλία, Ιταλία και άλλες οικονομίες επιβαρύνθηκαν με επιτόκια υψηλότερα από αυτά που θα έπρεπε να είχαν. Εμμέσως μάλιστα η τάση αυτή ανάγκασε τη Βρετανία να φύγει από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών το 1992. 

 

Αν δεν είχε συμβεί η επανένωση, η Ευρώπη θα είχε κινηθεί με πιο αργά βήματα προς το ευρώ. Η επιτάχυνση προς το κοινό νόμισμα ήταν ο όρος που έθεσε στον Κολ ο Μιτεράν, ο οποίος έβλεπε το μάρκο ως σύμβολο της γερμανικής ισχύος, με αντάλλαγμα την υποστήριξη της ενοποίησης. Χωρίς αυτήν τη χρονική πίεση, οι ασθενέστερες ευρωπαϊκές οικονομίες θα μπορούσαν να συνεχίζουν την υποτίμηση έναντι του μάρκου όποτε το χρειάζονται. Έτσι, θα είχαν περισσότερο χρόνο προσαρμογής πριν από την υιοθέτηση του ευρώ.

 

Πάντως, σύμφωνα με το σύνταγμα της Δυτικής Γερμανίας, οι Ανατολικογερμανοί είχαν δικαίωμα στη δυτικογερμανική υπηκοότητα. Μαζικά έφευγαν προς το δυτικό κομμάτι. Μια ερημωμένη Ανατολική Γερμανία θα εξελισσόταν σύντομα σε failed state (αποτυχημένο κράτος) αποσταθεροποιώντας ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη. Θα μπορούσε είτε να εμπλακεί σε διαμάχη με τη Ρωσία, κάτι σαν την κατάσταση με την Ουκρανία, είτε να επιλέξει εκ νέου υποταγή στη Ρωσία. 

 

Για να σταθεροποιήσουν την Κεντρική Ευρώπη, οι σύμμαχοι της Δυτικής Γερμανίας θα την πίεζαν να επέμβει και να «διασώσει» το αποτυχημένο ανατολικό κράτος. Αυτό θα κατέληγε στο ίδιο αποτέλεσμα, την επανένωση των Γερμανιών, αλλά μέσα από ένα πιο χαοτικό κι επικίνδυνο μονοπάτι.