Αυτό το αιώνιο παιχνίδι του σκύλου με τη γάτα κατά κανόνα τελειώνει με ισοπαλία, εκτός από τις φορές που ο σκύλος καταφέρνει να… βουτήξει τη γάτα από τον λαιμό. Στην προκειμένη περίπτωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, που μοιάζουν τα τελευταία χρόνια με τις τεταμένες σχέσεις των δύο συμπαθέστατων τετράποδων, ο αμερικανικός σκύλος δεν έχει καταφέρει ακόμη να «σβερκώσει» τον Ταγίπ Ερντογάν. 

Ο αμερικανοτουρκικός καυγάς πάντως δεν έχει να κάνει με προαιώνιες… γονιδιακές έχθρες. Οι δύο χώρες υπήρξαν στενά συνδεδεμένες. Για την ακρίβεια, οι ΗΠΑ είχαν περασμένο… λουράκι στην Τουρκία και την κρατούσαν δεμένη στο άρμα της εξωτερικής πολιτικής τους επί μισό και πλέον αιώνα.

 

Αυτή η στενή σχέση άρχισε να οικοδομείται μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και λειτούργησε ως ανάχωμα της Σοβιετικής Ένωσης στα χρόνια του ψυχρού πολέμου. 

 

Οι τριβές στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας ξεκίνησαν από τη στιγμή που οι ΗΠΑ αποφάσισαν να αναδιατυπώσουν τον χάρτη της περιοχής και ειδικότερα από το 2003, που τα αμερικανικά σχέδια για τη δημιουργία κουρδικής «οντότητας» άρχισαν να γίνονται ολοένα και πιο ξεκάθαρα. 

 

Η ρήξη στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις ξεκίνησε, όπως είπαμε, το 2003 με την άρνηση της τουρκικής κυβέρνησης (Ερντογάν) να προσφέρει τουρκικό έδαφος στον αμερικανικό στρατό για να εισβάλει και από βορρά στο Ιράκ. Τα δύο τελευταία χρόνια κορυφώθηκε, όταν καταγράφηκε και στο έδαφος της εμπόλεμης Συρίας ο αμερικανικός σχεδιασμός για τη δημιουργία κουρδικού καντονιού, με προοπτική εξόδου στη Μεσόγειο και σύνδεση με το κουρδικό (αμερικανικό προτεκτοράτο) Ιράκ. 

 

 

Η ειδησεογραφία δεν προσφέρει ικανοποιητική και λεπτομερή περιγραφή των πολεμικών επιχειρήσεων στη Συρία, καθώς ακόμα οι αντιμαχόμενες πλευρές εμφανίζονται ως «ακαθόριστες» οντότητες με συγκεχυμένους και αδιευκρίνιστους στόχους. Στο παζλ των αντιμαχόμενων περιλαμβάνονται οι δυνάμεις του συριακού κράτους, οι δυνάμεις του ISIS, οι δυνάμεις «κάποιας» αντιπολίτευσης στο καθεστώς Άσαντ, οι Κούρδοι και πάει λέγοντας. Αν σε αυτές τις δυνάμεις συμπεριλάβει κάποιος και τους έξωθεν «προστάτες» και πάτρωνες (δηλαδή ΗΠΑ, Ρωσία, Ιράν, Κίνα, Σ. Αραβία, Εμιράτα και Τουρκία) έχει την εικόνα του απόλυτου χάους. 

 

Πίσω από αυτή την «ασάφεια» ωστόσο εξελίσσεται παρασκηνιακά μια άγρια διπλωματική μάχη, η οποία αποτυπώνεται στο έδαφος με σκληρές συγκρούσεις, προκειμένου να διαμορφωθεί ο νέος χάρτης της περιοχής. 

 

Η αμερικανική «οπτική» γι’ αυτόν τον χάρτη, δηλαδή η δημιουργία κουρδικής οντότητας εντός της Συρίας στα σύνορα με την Τουρκία, είναι ο εφιάλτης όχι μόνο της κυβέρνησης Ερντογάν αλλά του συνόλου του πολιτικού κόσμου της Τουρκίας. Καμία πολιτική δύναμη στην Τουρκία δεν θα μπορούσε να αποδεχτεί τη δημιουργία κουρδικού κράτους, καθώς αυτόματα θα βάθαινε η πληγή που ήδη υπάρχει στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, στο οποίο κατοικεί συμπαγής κουρδικός πληθυσμός. 

 

Κόντρα χωρίς τέλος 

 

Ο αμερικανικός σχεδιασμός για ένα Κουρδιστάν και η αυτονόητη αντίδραση της κυβέρνησης Ερντογάν περιγράφουν τις αδιάκοπες σκληρές και, απ’ ό,τι φαίνεται, δίχως τέλος αμερικανοτουρκικές τριβές των τελευταίων δύο-τριών ετών. 

 

Η πλέον θεαματική εκδήλωση αυτών των τριβών μπορεί να πει κάποιος ότι ήταν η εκδήλωση του πραξικοπήματος κατά της κυβέρνησης Ερντογάν αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση, η οποία επιβίωσε, αντιμετώπισε την όλη υπόθεση. 

 

Από τη στιγμή που το πραξικόπημα απέτυχε, η τουρκική κυβέρνηση, εκτός από τις τρομακτικής έκτασης εκκαθαρίσεις (στον στρατό, τη δικαιοσύνη, τη δημόσια διοίκηση και τον Τύπο), φρόντισε να υποδείξει στην τουρκική κοινή γνώμη είτε με έμμεσο είτε με άμεσο τρόπο τον ηθικό αυτουργό, ο οποίος δεν είναι ο ιμάμης Γκιουλέν και το σύστημα που διατηρεί στην τουρκική διοίκηση, αλλά οι Αμερικανοί, που του προσφέρουν άσυλο και τον υποστηρίζουν. 

 

Σήμερα, ενάμιση μήνα μετά το πραξικόπημα, η τουρκική κοινή γνώμη, δικαίως ή αδίκως, είναι πεπεισμένη ότι οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν ύστερα από αμερικανική παρότρυνση ή ανοχή. Επίσης, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει φροντίσει να εμφανίσει ξεκάθαρα στον τουρκικό λαό και την «ταμπακιέρα» της αμερικανοτουρκικής σύγκρουσης, η οποία έχει να κάνει με τον εφιάλτη της Τουρκίας: τη δημιουργία κουρδικού κράτους. 

 

Με αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν μετά το πραξικόπημα υποχρέωσε όλο το πολιτικό σύστημα και τους εσωκομματικούς αντιπάλους του να συσπειρωθούν γύρω από την εξουσία του, προκειμένου να υπερασπιστούν την ακεραιότητα της χώρας. 

 

 

Οι βασικοί μηχανισμοί ελέγχου της Τουρκίας από τη Δύση είναι το ΝΑΤΟ (η Τουρκία είναι πλήρες μέλος) και η Ε.Ε. (με την οποία η Τουρκία βρίσκεται εδώ και καιρό σε διαπραγματεύσεις προκειμένου να ενταχθεί ή να διαμορφώσει μια «ειδική σχέση»). Οι εν λόγω μηχανισμοί ελέγχου ωστόσο εξαντλούν, απ’ ό,τι φαίνεται, τα όριά τους, καθώς το σύστημα εξουσίας που οικοδόμησε ο Ερντογάν είναι κυρίαρχο εντός της Τουρκίας και όχι υποτελές στη Δύση. 

 

Προκειμένου η τουρκική κυβέρνηση να υπερασπιστεί το μείζον εθνικό συμφέρον της χώρας, δηλαδή την αποτροπή δημιουργίας ισχυρού και βιώσιμου κουρδικού κράτους, χρησιμοποιεί κάθε μέσο. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που η Άγκυρα πρόσφερε κάθε δυνατή υποστήριξη στο ισλαμικό κράτος (ISIS) προκειμένου οι δυνάμεις του να πολεμήσουν ενάντια των Κούρδων, οι οποίοι, με την υποστήριξη των Αμερικανών, πολεμούσαν για τον διαμελισμό της Συρίας, την εξόντωση του Άσαντ και τη συντριβή του καθεστώτος του. 

 

Από τη στιγμή που οι μεγάλοι παίκτες (ΗΠΑ, Ρωσία, Ιράν), οι οποίοι πολεμούσαν δι’ αντιπροσώπων στο συριακό έδαφος, βρήκαν μια βάση συμφωνίας, που μεταξύ άλλων προβλέπει τη δημιουργία κουρδικής οντότητας, τη διασφάλιση της συνέχειας του καθεστώτος Άσαντ και των ρωσικών στρατιωτικών συμφερόντων στην περιοχή, η τουρκική κυβέρνηση βρέθηκε μπροστά σε τετελεσμένα, τα οποία επιχειρεί να υπονομεύσει με διπλωματικά και στρατιωτικά μέσα. 

 

Αναζητώντας τρόπους αντίδρασης, η τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να αξιοποιήσει για λογαριασμό της τους μηχανισμούς που τη συνδέουν με τη Δύση, το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. 

 

 

Ο μοχλός πίεσης που χρησιμοποιεί ο Ερντογάν προς την Ευρώπη είναι το προσφυγικό πρόβλημα και συγκεκριμένα η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία είχε στόχο τον εγκλωβισμό των εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών που συρρέουν στην Τουρκία, με στόχο να περάσουν σε ευρωπαϊκά εδάφη. Για να τηρήσει αυτήν τη συμφωνία, η τουρκική κυβέρνηση ζητά δύο πράγματα: το πρώτο (εμφανές) είναι η κατάργηση της visa για τους Τούρκους πολίτες προς τις ευρωπαϊκές χώρες. Το δεύτερο (ανομολόγητο δημόσια αλλά μείζον) είναι η ευρωπαϊκή παρέμβαση υπέρ των τουρκικών θέσεων στη Συρία, δηλαδή η αποτροπή ρυθμίσεων που οδηγούν στην δημιουργία κουρδικού κράτους. 

 

Όσο η Ε.Ε. αδιαφορεί για τις βάσιμες τουρκικές ανησυχίες ή αδυνατεί να επηρεάσει τους αμερικανικούς σχεδιασμούς, τόσο η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας για το προσφυγικό υπονομεύεται. Το αποτέλεσμα της κατάρρευσης της εν λόγω συμφωνίας θα είναι ιδιαίτερα οδυνηρό για την Ελλάδα, καθώς στο έδαφός της θα συγκεντρωθεί ακόμα μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων, οι οποίοι ήδη αρχίζουν να ρέουν με ολοένα και μεγαλύτερους ρυθμούς από την Τουρκία. 

 

 

Το παιχνίδι που επιχειρεί να κάνει η Τουρκία εντός του ΝΑΤΟ, προκειμένου να υπονομεύσει εξελίξεις που αντιτίθενται στα συμφέροντά της στη Συρία, είναι δυσκολότερο και σαφώς πιο επικίνδυνο, καθώς προκαλεί ευθέως και άμεσα την αμερικανική οργή, αφού, όπως είναι γνωστό, το ΝΑΤΟ είναι αμερικανικό «μαγαζί». 

 

Η στρατιωτική (νατοϊκή) βάση του Ιντσιρλίκ στη νοτιοανατολική Τουρκία, πέρα από τη σημασία της στους γενικότερους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ (έλεγχος Ρωσίας, Ιράν κ.λπ.), έχει αυτή την περίοδο και τεράστια σημασία για τις τακτικές κινήσεις στο πεδίο των μαχών στη Συρία, καθώς βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. 

 

Παρά την οργή που τους προκαλεί ο Ερντογάν, οι Αμερικανοί δεν μπορούν να διαγράψουν την Τουρκία από τον κατάλογο των κρίσιμων και πολύτιμων εδαφών που πρέπει να ελέγχουν. Προφανώς, δεν πρόκειται ούτε να αποχωρήσουν ούτε να εγκαταλείψουν το σημαντικότατο τουρκικό προγεφύρωμά τους. Όσο όμως προσπαθούν να παραμείνουν σε σύνδεση με την τουρκική κυβέρνηση, τόσο ο Ερντογάν θα επιχειρεί να διασφαλίσει τα συμφέροντα της χώρας του με κάθε τρόπο, συμπεριλαμβανομένων και στρατιωτικών κινήσεων εντός της Συρίας. 

 

Ένα ακόμη επεισόδιο αυτού του παιχνιδιού του σκύλου με τη γάτα παρακολουθήσαμε τις προηγούμενες ημέρες, όταν την ίδια στιγμή που ο Αμερικανός αντιπρόεδρος επισκεπτόταν την Άγκυρα για μια πρώτη υψηλού επιπέδου αμερικανοτουρκική επαφή μετά το πραξικόπημα, οι τουρκικές δυνάμεις εισέβαλαν στη βόρεια Συρία και χτύπησαν ανελέητα τους συμμάχους των ΗΠΑ: τους Κούρδους… 

 

Πού θα καταλήξει αυτό το παιχνίδι; Απ’ ό,τι φαίνεται, στην προκειμένη περίπτωση η ισοπαλία δεν είναι το πιθανότερο αποτέλεσμα. Τις αποφάσεις πάντως θα τις πάρει ο επόμενος… αμερικανικός «σκύλος» που θα προκύψει από τις επικείμενες εκλογές στις ΗΠΑ. Μέχρι τότε, η… γάτα Αγκύρας μπορεί να παίζει σχετικά άνετα.