Το αίτημα για περαιτέρω μείωση του αφορολογήτου που προβλέπει η κλίμακα των μισθωτών, των συνταξιούχων και των αγροτών ή το «κούρεμα» των υφιστάμενων συντάξεων δεν αποτελούν καινούργιες θέσεις του Ταμείου. Ούτε η άποψη ότι το ελληνικό χρέος είναι «εξαιρετικά μη βιώσιμο» διατυπώνεται για πρώτη φορά και προφανώς δεν αποτελεί έκπληξη η θέση ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτύχει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5%. 

«Μια από τα ίδια» λοιπόν η έκθεση του ΔΝΤ; Όχι ακριβώς. Το κείμενο που συντάχθηκε στο πλαίσιο του «άρθρου 4» του κανονισμού του ΔΝΤ έχει διανθιστεί αυτή τη φορά με πλήθος «πολιτικών» στοιχείων και ξεφεύγει από τα αυστηρά τεχνοκρατικά όρια που θα περίμενε κανείς να διαβάσει από την ομάδα με τα «σκληρά πρόσωπα» που κατακλύζει τις αίθουσες συσκέψεων του Hilton σε κάθε γύρο διαπραγμάτευσης με την ελληνική κυβέρνηση.

 

Είναι οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ που μιλούν ανοικτά στην έκθεσή τους για «τρίγωνο» ελληνικών κυβερνήσεων – τραπεζών – συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων και είναι οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ που κατακρίνουν την κυβερνητική πολιτική επειδή οδηγεί σε νοσοκομεία χωρίς σύριγγες και μακροχρόνια ανέργους χωρίς επιδόματα.

Είναι τέτοιο το περιεχόμενο της έκθεσης που καθιστά και πιο δύσκολη την επικοινωνιακή και πολιτική του αντιμετώπιση από την πλευρά της κυβέρνησης.

 

Θα ήταν εύκολος ο αντίλογος σε ένα κείμενο που θα περιοριζόταν στις θέσεις «κόψτε το αφορολόγητο, κόψτε τις συντάξεις, τσακίστε όσους έχουν ‘‘κόκκινα’’ δάνεια». Η έκθεση όμως δεν λέει αυτό. Συμπληρώνει ότι το αφορολόγητο πρέπει να μειωθεί για να πέσουν και οι εξαιρετικά υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, ενώ δικαιολογεί το αίτημα για μείωση των υφιστάμενων συντάξεων συμπληρώνοντας ότι αποτελεί άδικη μεταχείριση μεταξύ των γενεών οι μεν (σημερινοί συνταξιούχοι) να διατηρούν ένα ικανοποιητικό (εννοείται για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας) εισόδημα και οι δε (σημερινοί εργαζόμενοι, μακροχρόνια άνεργοι κ.λπ.) να καταδικάζονται είτε σε μηδενικό εισόδημα (στην περίπτωση των ανέργων) είτε σε συντάξεις πείνας (στις περιπτώσεις των συνταξιούχων).

 

Η κυβέρνηση φρόντισε να αποφύγει τις δυσάρεστες θέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου – ειδικά αυτές που αφορούν πολιτικά εξοντωτικά μέτρα, όπως είναι η μείωση του αφορολογήτου ή το ψαλίδισμα των συντάξεων – λέγοντας ότι το «φορολογικό και το ασφαλιστικό έχουν κλείσει με την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης». Βραχυπρόθεσμα αυτό μπορεί να λειτουργεί, ειδικά από τη στιγμή που θα εκπληρώνονται οι στόχοι του προϋπολογισμού και θα εμφανίζονται τα απαιτούμενα από τα μνημόνια πρωτογενή πλεονάσματα. 

 

Ωστόσο, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι οι θέσεις του ΔΝΤ θα μπορούν να παρακάμπτονται με μεγάλη ευκολία επί μακρόν. Το κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας αναμένεται να ενσωματωθεί στην επικείμενη έκθεση αξιολόγησης του ελληνικού χρέους – θα είναι η επικαιροποιημένη έκθεση που θα λαμβάνει υπόψη και τα όσα συμφωνήθηκαν για το χρέος τον περασμένο Μάιο –, το οποίο με τη σειρά του θα καταλάβει κεντρική θέση στις διαπραγματεύσεις του φετινού χειμώνα. Θεωρητικά, μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης θα ξεκινήσει νέος γύρος διαβουλεύσεων ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση, στους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης) με τριπλό αντικείμενο:

 

1Την εξειδίκευση των μέτρων για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Οι τρεις πλευρές θα προσέλθουν με συγκεκριμένες θέσεις: η ελληνική κυβέρνηση θα ζητήσει άμεση εξειδίκευση των βραχυπρόθεσμων και των μεσοπρόθεσμων μέτρων ώστε να ανοίξει ο δρόμος και για την επιστροφή στις αγορές, το ΔΝΤ θα ζητήσει ακόμη πιο γενναίες αποφάσεις από τους Ευρωπαίους σχετικά με αυτές που ελήφθησαν στο Eurogroup του περασμένου Μαΐου και οι Ευρωπαίοι – με πρωταγωνιστές τους Γερμανούς – θα επιχειρήσουν να αναβάλουν τις όποιες συγκεκριμένες αποφάσεις για αργότερα.

2 Τον προσδιορισμό του δημοσιονομικού στόχου που θα πρέπει να εκπληρώνει η Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος. Θα παραμείνει ο πήχης στο 3,5% όπως επιθυμεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης; Θα μείνει εκτός διαπραγμάτευσης το συγκεκριμένο θέμα όπως θέλει η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή θα ανοίξει η συζήτηση τώρα όπως θέλουν η κυβέρνηση και το ΔΝΤ;

3 Τη συμμετοχή (ή τη μη συμμετοχή) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα. Η συμμετοχή αυτή εξαρτάται άμεσα από τα δύο θέματα που προαναφέρθηκαν. Χωρίς ξεκάθαρο τοπίο για τα μέτρα διευθέτησης του χρέους, το ΔΝΤ δεν θα κρίνει βιώσιμο το ελληνικό χρέος και δεν θα συμμετέχει στη χρηματοδότηση του τρίτου προγράμματος.

 

Το εύρος που καλύπτει η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι μεγάλο και δεν περιορίζεται μόνο σε αυστηρά δημοσιονομικά πλαίσια. Οπωσδήποτε δεν συνηθίζεται να υπάρχει – έστω και έμμεση – αναφορά σε ζητήματα διαπλοκής, αλλά αυτό γίνεται με την ευθεία κριτική προς τις ελληνικές κυβερνήσεις για τη σύναψη σχέσεων με επιχειρηματικά συμφέροντα με τη «μεσολάβηση» των τραπεζών. Υπάρχουν και άλλες αναφορές, όπως η εξαιρετικά δυσμενής πρόβλεψη για την εξέλιξη της ανεργίας – θα έχουμε διψήφια ποσοστά μέχρι και το 2050 – ή ακόμη και το «κούρεμα» των συντάξεων σε ύψος που φτάνει – ή μπορεί να φτάσει – ακόμη και στα τρία δισεκατομμύρια ευρώ. Το περιεχόμενο της έκθεσης του ΔΝΤ συνοψίζεται στα ακόλουθα σημεία.

 

 «Η ανεργία αναμένεται να παραμείνει σε διψήφια ποσοστά μέχρι τα μέσα του αιώνα», υποστηρίζει το ΔΝΤ και ασπάζεται ουσιαστικά την εκτίμηση ότι η ανάπτυξη δεν θα συνοδευτεί από μαζική δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αν κάποιος αναλύσει την εκτίμηση του ΔΝΤ, θα διαπιστώσει ότι βλέπει ανεργία 10% τουλάχιστον το 2050, δηλαδή σε 34 χρόνια από σήμερα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για τα επόμενα 35 χρόνια δεν προβλέπει ότι θα δημιουργούνται περισσότερες από 15.000 θέσεις εργασίας κάθε χρόνο.

 

«Οι δαπάνες παραμένουν υπέρμετρα εστιασμένες σε δυσβάσταχτα υψηλές συντάξεις που παρέχονται στους υπάρχοντες συνταξιούχους, γεγονός που αποκλείει τις απαραίτητες κοινωνικές δαπάνες για την προστασία των ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων και των ανέργων. Το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος βρίσκεται στο μη βιώσιμο επίπεδο του περίπου 10% του ΑΕΠ (σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 2% στη ζώνη του ευρώ). Είναι απαραίτητη μια περαιτέρω μείωση των τρεχουσών συντάξεων, και αυτό μπορεί να γίνει με το ξεπάγωμα των σημερινών συντάξεων και με την εφαρμογή του νέου μαθηματικού τύπου για τις παροχές». Οι συγκεκριμένες τεχνοκρατικές αναφορές κρύβουν μια εντελώς διαφορετική πολιτική σε σχέση με αυτή που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση. Ουσιαστικά το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι η λεγόμενη «προσωπική διαφορά» (σ.σ.: είναι το τμήμα της σύνταξης που εξακολουθεί να καταβάλλεται στους σημερινούς συνταξιούχους, παρά το γεγονός ότι δεν προκύπτει βάσει του νέου τρόπου υπολογισμού) θα πρέπει να καταργηθεί. Αυτό σημαίνει μείωση των υφιστάμενων συντάξεων κατά περίπου τρία δισεκατομμύρια ευρώ, κάτι που φέρνει το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (σ.σ.: η κυβέρνηση αμφισβητεί τη διαφορά του 2% με το 10% που αναφέρει το ΔΝΤ αναφέροντας ότι στο ελληνικό 10% εμπεριέχονται και κοινωνικές δαπάνες). Και πώς θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αυτά τα 3 δισ. ευρώ; «Για την προστασία ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων και των ανέργων».

 

«Η μεταρρύθμιση στη φορολογία του εισοδήματος δεν έχει αντιμετωπίσει τις πολύ γενναιόδωρες φορολογικές απαλλαγές στην Ελλάδα, οι οποίες επιτρέπουν πάνω από τους μισούς μισθωτούς να εξαιρούνται από τη φορολογία του εισοδήματος (σε σύγκριση με το 8% της Ευρωζώνης». Εμμέσως πλην σαφώς, το ΔΝΤ επαναφέρει την πρότασή του η φορολογική έκπτωση να μειωθεί δραστικά, ώστε το έμμεσο αφορολόγητο να μην είναι υψηλότερο των 5.000 ευρώ. Για να συμβεί αυτό, σημαίνει ότι η έκπτωση φόρου από τα 1.900-2.100 που είναι σήμερα ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του φορολογούμενου θα πρέπει να περιοριστεί στα 1.100 ευρώ. Δηλαδή το ΔΝΤ λέει ότι κάθε συνταξιούχος ή και κάθε μισθωτός θα πρέπει να επιβαρυνθεί με έως και 1.000 ευρώ. Προφανώς καμία κυβέρνηση δεν αντέχει πολιτικά τέτοιες επιβαρύνσεις. Γι’ αυτό και το ΔΝΤ, εκτός από τη μείωση του αφορολογήτου, αναφέρει ότι θα πρέπει να επανεξεταστούν και οι φορολογικοί συντελεστές. Ουσιαστικά, ζητάει να μοιραστούν τα φορολογικά βάρη σε περισσότερους. Ενδεικτική είναι και η ακόλουθη αναφορά της έκθεσης: «Οι Αρχές πρέπει να μειώσουν τους φορολογικούς συντελεστές (και τους συντελεστές των ασφαλιστικών εισφορών), να μειώσουν τις γενναιόδωρες απαλλαγές στη φορολογία του εισοδήματος και να εξαλείψουν τις υπόλοιπες φορολογικές απαλλαγές που ωφελούν τους πλουσίους».

 

 «Οι Αρχές να απέχουν από το να υιοθετούν περαιτέρω προγράμματα τμηματικών πληρωμών (σ.σ.: ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών). Αντ’ αυτού, πρέπει να δρομολογήσουν ειδικές και διατηρήσιμες αναδιαρθρωτικές λύσεις για βιώσιμους οφειλέτες». Το ΔΝΤ ξαναβάζει στο τραπέζι το θέμα των ρυθμίσεων των ληξιπρόθεσμων οφειλών, χωρίς όμως λεπτομέρειες. Η έκθεση αφήνει αναπάντητο ένα βασικό ερώτημα: έστω ότι στις επιχειρήσεις υπάρχει μηχανισμός για να χαρακτηριστεί ένας οφειλέτης βιώσιμος ή μη βιώσιμος, ένα φυσικό πρόσωπο, μια οικογένεια με «κόκκινο» στεγαστικό δάνειο ποιος θα την κρίνει; Είναι προφανές ότι το ΔΝΤ επείγεται να ξεκαθαρίσει το μέτωπο των «κόκκινων» δανείων, δεν φαίνεται όμως να συνυπολογίζει τις κοινωνικές επιπτώσεις. 

 

 «Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας δεν πρέπει να αντιστραφούν, γιατί αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τα δυνητικά οφέλη για τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης». Σαφές το μήνυμα: στη δεύτερη αξιολόγηση η κυβέρνηση θα βρει απέναντί της το ΔΝΤ στην προσπάθεια να επαναφέρει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

 «Οι τρέχοντες στόχοι των Αρχών παραμένουν μη ρεαλιστικοί, γιατί υποθέτουν ότι η Ελλάδα θα πετύχει και θα διατηρήσει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ για πολλές δεκαετίες – παρά τα διψήφια ποσοστά ανεργίας μέχρι τα μέσα του αιώνα – και ότι ταυτόχρονα θα πετύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η Ελλάδα χρειάζεται σημαντική ελάφρυνση του χρέους». Αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα σημεία της έκθεσης που φαίνεται να ενώνει την κυβέρνηση με το ΔΝΤ: και οι δύο πλευρές συμφωνούν στην αναγκαιότητα ρύθμισης του χρέους με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας μοχλός πίεσης εν όψει των χειμερινών διαπραγματεύσεων.