Το ουσιαστικό κομμάτι των συζητήσεων θα ξεκινήσει πιθανότατα από το Σάββατο ενώ, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, αυτός ο κύκλος των επαφών δεν αναμένεται να διαρκέσει πέραν της 28ης Οκτωβρίου. Θεωρείται από τώρα δεδομένο ότι αυτός ο πρώτος κύκλος θα έχει διερευνητικό χαρακτήρα προκειμένου να καταγραφούν οι διαφωνίες των δύο (ή τριών, καθώς προεξοφλείται από τώρα ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε αρκετά θέματα, όπως τα εργασιακά, θα τραβήξει τον δικό του δρόμο) πλευρών. Έτσι, το ουσιαστικό κομμάτι των διαπραγματεύσεων αναμένεται να ξεκινήσει μετά το πρώτο 10ήμερο του Νοεμβρίου και ενώ πάνω από τη διαπραγμάτευση για την ολοκλήρωση της α’ αξιολόγησης θα πλανάται η λέξη… χρέος.

 

Κυβερνητική πρόθεση είναι η διαδικασία της β’ αξιολόγησης να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις 20-25 Νοεμβρίου ώστε να υπάρχει χρονικό περιθώριο να συζητηθεί αναλυτικά το θέμα της διευθέτησης του ελληνικού χρέους. Σύμφωνα με την κεντρική κυβερνητική γραμμή, χρέος και β’ αξιολόγηση πηγαίνουν «πακέτο».

Ο λόγος που η κυβέρνηση θέλει να επιμείνει προς αυτήν την κατεύθυνση είναι προφανής: Το ζητούμενο για την ελληνική πλευρά σε αυτήν τη φάση δεν είναι να εξασφαλίσει μια ακόμη δόση (παρά το γεγονός ότι τα 6,2 δισ. ευρώ που συνοδεύουν την ολοκλήρωση της β’ αξιολόγησης δεν είναι καθόλου αμελητέα, δεδομένου μάλιστα ότι τα 1,7 δισ. ευρώ εξ αυτών προορίζονται για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών). 

 

Άλλωστε, πιεστικές δανειακές υποχρεώσεις της χώρας προς το εξωτερικό δεν υπάρχουν όχι μόνο μέχρι το τέλος του χρόνου αλλά και μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2017. Αυτό που θέλει η ελληνική πλευρά, είναι να μη χαθεί η ευκαιρία να ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις για το χρέος. Στο οικονομικό επιτελείο γνωρίζουν πολύ καλά ότι άμεση επίπτωση δεν θα υπάρξει.

 

Ακόμη και να ενεργοποιηθούν εδώ και τώρα τα λεγόμενα «βραχυπρόθεσμα» μέτρα, ακόμη και να εξειδικευτούν τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα – κάτι που φυσικά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις βουλές του Σόιμπλε –, ουσιαστικό όφελος για την ελληνική οικονομία με μετρήσιμους όρους δεν θα υπάρξει. Ούτε οι τόκοι που θα πρέπει να πληρώσει η Ελλάδα θα μειωθούν ουσιαστικά (σ.σ.: υπάρχει ενδεχόμενο μικρής μείωσης, αν γίνει αναχρηματοδότηση παλαιού χρέους, κυρίως των οφειλών προς το ΔΝΤ που τοκίζονται με υψηλό επιτόκιο), ούτε τα χρεολύσια θα συρρικνωθούν καθώς από τώρα έχει αποσαφηνιστεί ότι «κούρεμα» δεν πρόκειται να υπάρξει.

 

Άλλο θέλει η ελληνική πλευρά: Με παρεμβάσεις όπως το «κλείδωμα» των επιτοκίων (σ.σ.: το 70% του ελληνικού χρέους τοκίζεται αυτήν τη στιγμή με κυμαινόμενα επιτόκια), η ενεργοποίηση του πλαφόν στις καταβολές για την εξυπηρέτηση του χρέους (σ.σ.: υπάρχει όριο 15% του ΑΕΠ συμπεριλαμβανομένων και των ποσών για την πληρωμή των εντόκων γραμματίων του ελληνικού Δημοσίου) και η περιγραφή των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων ώστε να είναι οικονομικά μετρήσιμα, οι Ευρωπαίοι αλλά και το ΔΝΤ θα μπορέσουν στις εκθέσεις τους για το χρέος να το αξιολογήσουν ως «βιώσιμο». 

 

Αυτό θα οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – και υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθεί η β’ αξιολόγηση – στο να ενσωματώσει και τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. 

Η ένταξη αυτή θα αποτελέσει ουσιαστικά και το «διαβατήριο» για την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές. 

 

Τι σημαίνει έξοδος στις αγορές (με λογικά επιτόκια και αξιοπρεπείς όρους); Αποφυγή ενός τέταρτου μνημονίου με ακόμη πιο σκληρά μέτρα. Κουκκιά μετρημένα είναι: ακόμη και αν η Ελλάδα εμφανίσει τα επόμενα χρόνια τα προγραμματισμένα πρωτογενή πλεονάσματα (1,75% το 2017 και 3,5% το 2018), ο προϋπολογισμός θα είναι ελλειμματικός, κάτι που σημαίνει ότι θα χρειάζονται δάνεια και για να αποπληρωθούν οι τόκοι και για να εξοφληθούν οι παλαιές οφειλές. Κάποιος θα πρέπει να τα δώσει αυτά τα δάνεια. Αν δεν είναι οι αγορές, θα είναι ένα μνημόνιο.

 

Είναι ένα ερώτημα το πώς από την πλήρη άρνηση της Γερμανίας να ανοίξει σε αυτήν τη φάση η παραμικρή συζήτηση για το χρέος, θα περάσουμε σε αυτό που θέλει να επιτύχει η ελληνική κυβέρνηση. Αρμόδιες κυβερνητικές πηγές ισχυρίζονται ότι το να λαμβάνουν τα εμπλεκόμενα μέρη ακραίες θέσεις στην αρχή μιας διαπραγμάτευσης είναι απολύτως αναμενόμενο και εκτιμούν ότι το τοπίο θα ξεκαθαρίσει πάνω στο… νήμα. Πότε είναι αυτό; Προς το παρόν, ως χρονικό ορόσημο έχει προσδιοριστεί η 9η Δεκεμβρίου καθώς για τότε είναι προγραμματισμένο το τελευταίο Eurogroup της χρονιάς.

 

Η ελληνική πλευρά θέλει η διαπραγμάτευση για το χρέος να προχωρήσει σχεδόν παράλληλα με τη διαπραγμάτευση για τη β’ αξιολόγηση. Και όπως έλεγε πρόσφατα υψηλόβαθμο στέλεχος του οικονομικού επιτελείου: «Η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να τελειώσει έγκαιρα και τη δεύτερη αξιολόγηση, για να μην υπάρξει καμία δικαιολογία γι’ αυτούς που δεν θα θέλανε να κάνουνε κάτι για το χρέος. Θα συζητήσουμε τους τρόπους για το πώς θα συνεχιστεί, σχεδόν παράλληλα με τη διαδικασία της δεύτερης αξιολόγησης, η διαδικασία της συζήτησης για το μεσοπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο κομμάτι του χρέους, δεδομένου ότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα έχουν ήδη πάρει τον δρόμο τους. Τα συζητάει το ESM με την Ελλάδα και με τις άλλες χώρες που είναι σε πρόγραμμα καθώς και με το ΔΝΤ».

 

Η συζήτηση που θα πρέπει να γίνει τώρα, θα αφορά τα μέτρα που θα πρέπει να ανακοινωθούν άμεσα, για να εφαρμοστούν από το 2018 και μετά, όχι νωρίτερα. Αν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, θα πρόκειται για επιτυχία καθώς ο γερμανικός παράγοντας λέει κάτι διαφορετικό: «Ας περιμένουμε το 2018 και βλέπουμε τι θα γίνει με το χρέος υπό την προϋπόθεση ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έχει προχωρήσει με τις μεταρρυθμίσεις».

 

Σε αυτήν την προσπάθεια, η ελληνική κυβέρνηση εκτιμά ότι έχει συμμάχους: «Η ερμηνεία της απόφασης του Μαΐου για τους περισσότερους είναι να ανακοινωθούν τώρα τα μέτρα και να εφαρμοστούν αργότερα. Το ΔΝΤ για να φτιάξει την έκθεση για το ελληνικό χρέος και τη βιωσιμότητά του θα πρέπει να γνωρίζει τι θα κάνουμε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα». Επίσης, η ελληνική κυβέρνηση περιμένει πολλά από τον αμερικανικό παράγοντα. 

 

Η έλευση του Μπαράκ Ομπάμα στην Αθήνα, έστω και αν ουσιαστικά δεν θα είναι πλέον πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών (σ.σ.: θα συνεχίσει βέβαια να ασκεί τα καθήκοντά του μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου), εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει υπέρ των ελληνικών θέσεων καθώς οι ΗΠΑ έχουν ταχθεί ανοικτά υπέρ της διευθέτησης του ελληνικού χρέους.

 

Από την άλλη, στο παρασκήνιο έχει αρχίσει ήδη να φουντώνει η φημολογία ότι η διαπραγμάτευση δεν θα προχωρήσει τόσο γρήγορα όσο θέλει η ελληνική πλευρά. Το «μαύρο σενάριο» μεταθέτει τη λήψη οριστικών αποφάσεων για την άνοιξη. Η καθυστέρηση προφανώς δεν συμφέρει την ελληνική πλευρά καθώς όχι μόνο θα βρεθεί να πιέζεται από πλευράς ταμειακών διαθεσίμων, αλλά θα αφήσει απλήρωτους και τους προμηθευτές του Δημοσίου και θα προκαλέσει νέες καθυστερήσεις στην όποια επενδυτική αναζωπύρωση πάνω στην οποία έχει στηριχθεί όλο το πλάνο για επιστροφή στην ανάπτυξη μέσα στο 2017.

 

Το υπόλοιπο χρονικό διάστημα μέχρι το τέλος του έτους θα κυλήσει χωρίς την υποχρέωση μεγάλων πληρωμών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους ενώ κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2017. 

Τα αναλυτικά στοιχεία δείχνουν ότι από τις δόσεις που περιμένει να εκταμιεύσει η Ελλάδα – τα 2,8 δισ. ευρώ που υπολείπονται της α’ αξιολόγησης αλλά και τα περίπου 6,2 δισ. ευρώ που αναμένεται να δοθούν με την ολοκλήρωση της β’ αξιολόγησης – πολύ μεγάλο ποσό, της τάξεως των 3,7 δισ. ευρώ, προορίζεται για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων στο εσωτερικό.

 

Τα αναλυτικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο αναθεωρημένο μνημόνιο δείχνουν ότι στο τέταρτο και τελευταίο τρίμηνο της χρονιάς οι πληρωμές δανειακών υποχρεώσεων περιορίζονται στα 500 εκατ. ευρώ ενώ επιπλέον 600 εκατ. ευρώ απαιτούνται για τόκους (σ.σ.: υπενθυμίζεται ότι για την Ελλάδα έχει ήδη εγκριθεί η αποδέσμευση 1,1 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της συνεδρίασης τουEurogroup της 9ης Οκτωβρίου). Πράγματι, από τις αναλυτικές πληρωμές, προκύπτει ότι για το 2016 έχει απομείνει προς αποπληρωμή μόνο μια δόση προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ύψους 298,6 εκατ. ευρώ, υποχρέωση η οποία απορρέει από τη 2η δανειακή σύμβαση που υπέγραψε η Ελλάδα το 2012.

Ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος του 2017 δεν έχουν σοβαρές οικονομικές υποχρεώσεις ενώ στις 17 Μαρτίου λήγει μια ακόμη δόση ύψους 144,9 εκατ. ευρώ και πάλι προς το ΔΝΤ. Συνολικά, στο πρώτο τρίμηνο του 2017, οι πληρωμές για την εξυπηρέτηση του χρέους φτάνουν στα 300 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, απαιτούνται τουλάχιστον 2,3 δισ. ευρώ για τους τόκους.

 

Η πρώτη σοβαρή υποχρέωση της επόμενης χρονιάς έχει να κάνει με τη λήξη των ελληνικών ομολόγων που βρίσκονται στην κατοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Πρόκειται για υποχρέωση 1,185 δισ. ευρώ με ημερομηνία λήξης στις 20 Απριλίου. Στο ποσό αυτό, θα πρέπει να προστεθούν και 168 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για ομόλογα τα οποία επίσης βρίσκονται στην κατοχή εθνικών κεντρικών τραπεζών. Ο χειρότερος – από πλευράς όγκου υποχρεώσεων – μηνας του 2017 είναι ο Ιούλιος.

 

Λήγουν κατά σειρά:

1 Ομόλογα τριετούς διάρκειας που εξέδωσε το ελληνικό Δημόσιο το 2014 σε μια από τις πρώτες προσπάθειες εξόδου στις αγορές εν μέσω των μνημονίων. Η προθεσμία αποπληρωμής των ομολόγων είναι η 17η Ιουλίου.

2 Στις 18 Ιουλίου λήγει δόση ύψους 289,8 εκατ. ευρώ του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

3Στις 20 Ιουλίου εκπνέει η προθεσμία για την αποπληρωμή ομολόγων που βρίσκονται στην κατοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, συνολικού ύψους 3,8 δισ. ευρώ. 

Βάσει του μνημονίου, για το 3ο τρίμηνο του επόμενου έτους – το οποίο θα είναι και το βαρύτερο λόγω των πληρωμών του Ιουλίου – απαιτούνται συνολικά 7,2 δισ. ευρώ για χρεολύσια και 1,7 δισ. ευρώ για τόκους. Δηλαδή, από τα 9,9 δισ. ευρώ των χρεολυσίων που είναι προγραμματισμένα για την επόμενη χρονιά, τα 7,2 δισ. ευρώ είναι συγκεντρωμένα στο 3ο τρίμηνο και ειδικά στον μήνα Ιούλιο.