Ελληνοτουρκικά μαγειρέματα στην κουζίνα της ψυχής

 Ο Φατίχ και ο Αδάμ υπογράφουν το δικό τους σύμφωνο συνύπαρξης και φιλίας, στη χωρίς σύνορα πατρίδα του σινεμά

 

Ελληνοτουρκικά μαγειρέματα στην κουζίνα της ψυχής

Ο Φατίχ και ο Αδάμ υπογράφουν το δικό τους σύμφωνο συνύπαρξης και φιλίας, στη χωρίς σύνορα πατρίδα του σινεμά

Θυμάμαι τον τουρκικής καταγωγής σκηνοθέτη από τη Γερμανία Φατίχ Ακίν πριν από λίγα χρόνια, τέτοια εποχή, σε μια εκπομπή της ΕΤ3. Ήταν μια ανταπόκριση για το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Μικρόσωμος και νευρώδης, τριγυρνούσε στις εγκαταστάσεις του λιμανιού και μιλούσε ακατάπαυστα κοιτώντας την κάμερα. Στα λόγια του έπλεκαν ένα απλό αλλά πολύχρωμο κιλίμι η Ανατολή, η Ευρώπη, ο Ορθός Λόγος, το συναίσθημα –ιδίως η οργή και η στοργή–, η πολιτική των απλών ανθρώπων και η πολιτική των επαγγελματιών πολιτικάντηδων. Κάπου στο βάθος, μια καταγωγή σαν του Ομήρου, του Βιργίλιου, των παππούδων παραμυθάδων – κι ας είναι σήμερα ο Ακίν μόλις 35 ετών. Στο παζλ «έπαιζε» ακόμη και μια προγιαγιά του που ήταν Ρωμιά, ελληνίδα χριστιανή. Αυτός ο τυπάκος μιλάει δραματικά και πειστικά για τη «δική του» Τουρκία στο «Μαζί ποτέ» του 2004, στην εξαιρετική ταινία «Στην άκρη του ουρανού» του 2007, ακόμη και στο φευγάτο μουσικό ντοκιμαντέρ «Στην άκρη της Πόλης», ένα πανόραμα για τη σύγχρονη μουσική σκηνή της Κωνσταντινούπολης. Φέτος πέρασε από την περίσκεψη στο γέλιο. Και στα ελληνοτουρκικά μαγειρέματα στην κουζίνα της ψυχής. Κέρδισε τις εντυπώσεις και το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο φετινό Φεστιβάλ Βενετίας για το «Soul Κitchen», μια πικρή κωμωδία. Πρωταγωνιστεί ο (αληθινός) συμμαθητής και παιδικός του φίλος από το Αμβούργο, ένας ερασιτέχνης ομογενής ηθοποιός, ο Αδάμ Μπουσδούκος, πρώην ιδιοκτήτης εστιατορίου. Ο Μπουσδούκος παίζει περίπου τον εαυτό του και έχει γράψει και το σενάριο. Ο Φατίχ και ο Αδάμ υπογράφουν το δικό τους σύμφωνο συνύπαρξης και φιλίας, στη χωρίς σύνορα πατρίδα του σινεμά. Βέβαια, σαν καλοί Ανατολίτες στην καρδιά, ήθελαν από την πρώτη στιγμή τα πάντα και πίστευαν ότι μπορούσαν να τα αποκτήσουν μ’ ένα-δυο τηλεφωνήματα. Ταξίδεψαν στην Αμερική, φιλοδοξώντας, οι αθεόφοβοι, να γυρίσουν εκεί μία ταινία… γουέστερν, όπως τη χαρακτήριζαν, με αφορμή τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς – θέμα ταμπού στη σημερινή Τουρκία. «Όταν συνειδητοποίησα πως θα χρειαστούμε καμιά εικοσαριά εκατομμύρια δολάρια, γύρισα και είπα στον Αδάμ: “Αν ήσουν ο Μπραντ Πιτ ή ο Τζόνι Ντεπ θα βρίσκαμε λεφτά. Τώρα, με το όνομα Αδάμ Μπουσδούκος θα μας δώσουν μόνο ποπ-κορν. Και ούτε”», λέει ο Ακίν. Επειδή όμως πάντα υπάρχει ένα «στοκ» από μεγαλεπήβολα σχέδια, τράβηξαν από το συρτάρι το επόμενο. Ο Μπουσδούκος έκανε σενάριο τις περιπέτειες από τη «Σωτηρία», την ταβέρνα του στο Αμβούργο, ένα στέκι καλλιτεχνών, φευγάτων τύπων και, απαραιτήτως, ωραίων γυναικών. Και τα στερεότυπα της ελληνοτουρκικής κόντρας; Ο «πόλεμος των πολιτισμών»; Οι μισαλλόδοξοι Καρατζαφέρηδες και οι απλοϊκές ρατσιστικές χοντράδες; «Οι μεγάλοι μάς τροφοδοτούσαν με μίσος, αλλά εμείς δεν καταλαβαίναμε τίποτα. Όλα αυτά είναι μαλακίες και γίνονται για να πουλάνε όπλα οι Αμερικανοί. Ελπίζω έπειτα από είκοσι χρόνια Ελλάδα – Τουρκία να είναι ένα κράτος, ένας λαός ειρηνικός» είπε ο Φατίχ Ακίν στον Δημήτρη Δανίκα, στα «Νέα», πριν από λίγες μέρες. Όραμα λοιπόν. Αλλά και πράξη. Εν προκειμένω κινηματογραφική, σε άλλες περιπτώσεις μουσική, εικαστική, λογοτεχνική, θεατρική. Το μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα των προκαταλήψεων και του εθνικισμού δεν έχει τελειώσει. Αλλά εκείνο το φως στην άκρη του δρόμου μπορεί να είναι η «taverne» του Ζήνου, του ήρωα του «Soul Kitchen», ο οποίος παλεύει με τα θηρία στη Γερμανία, στην αδηφάγο ζούγκλα της οικονομικής «ατμομηχανής» της Δυτικής Ευρώπης. Αρκεί όμως ένα φιλμ για να σώσει την κατάσταση, για να αλλάξει τη χυδαία καχυποψία που καλλιεργείται συστηματικά στις δύο όχθες του Αιγαίου, από μηχανισμούς πνευματικής επιβολής οι οποίοι απλώνουν τα πλοκάμια τους από τα σχολικά εγχειρίδια έως τα κεντρικά δελτία ειδήσεων; Ασφαλώς όχι. Ωστόσο μπορεί να ρίξει τη σπορά της αμφιβολίας για τις γελοίες, επικίνδυνες, δήθεν γρανιτένιες βεβαιότητες των εθνικισμών. Δεν είναι μικρό πράγμα.

 Γιώργος Ι. Αλλαμανής [[email protected]]