Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών αποχώρησε από την Αθήνα. Οι εκπρόσωποι των θεσμών έμειναν όμως για να προχωρήσει η διαπραγμάτευση με στόχο την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης.

Έτσι το αν οι προτροπές του Μπάρακ Ομπάμα για τη διευθέτηση του χρέους και τον περιορισμό των πολιτικών λιτότητας θα πιάσουν τόπο θα φανεί πολύ σύντομα και θα αποτυπωθεί κατά κύριο λόγο στη στάση που θα τηρήσουν οι εκπρόσωποι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

 Θα επιμείνουν οι εκπρόσωποι του Ταμείου στο να διευθετηθεί «εδώ και τώρα» το χρέος; 

 Θα περιοριστούν στην ενεργοποίηση των βραχυπρόθεσμων μέτρων ή θα αξιώσουν την πλήρη και αναλυτική εξειδίκευση των μεσοπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων, ώστε αυτά να καταστούν μετρήσιμα από τους διεθνείς οργανισμούς και – πρωτίστως – τις αγορές; 

 Θα ζητήσουν επιμόνως να κατέβει ο πήχης των πρωτογενών πλεονασμάτων για την περίοδο μετά το 2018, ώστε να υλοποιηθεί και η προτροπή Ομπάμα για λιγότερη λιτότητα; 

Και αν το ΔΝΤ πιέσει ώστε να γίνουν όλα αυτά τα καλά για την Ελλάδα, τι θα ζητήσει σε αντάλλαγμα; 

 Ένα δικό του μνημόνιο το οποίο θα στέλνει στο πυρ το εξώτερο την «προσωπική διαφορά» των συνταξιούχων; 

 Χαμηλότερο αφορολόγητο για την υποτιθέμενη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, που όμως θα μεταφέρει ακόμη περισσότερα φορολογικά βάρη στους ίδιους και τους ίδιους;

 

Είναι πλέον προφανές ότι το μέλλον της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια δεν κρίνεται στις αίθουσες του Χίλτον. Οι διπλωματικές επαφές σε Ουάσιγκτον, Βερολίνο και Βρυξέλλες κορυφώνονται σε μια προσπάθεια να βρεθεί συμβιβαστική λύση που θα ικανοποιεί όλες τις πλευρές:

 

1 Τη γερμανική, η οποία θέλει να παραμείνει το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, χωρίς όμως να υπάρξουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις για το ελληνικό χρέος, δεδομένου ότι η Γερμανία μπαίνει ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο και η κυβέρνηση της χώρας δεν θέλει να εμφανιστεί ότι κάνει νέες «υποχωρήσεις» υπέρ της Ελλάδας.

 

2 Την πλευρά του ΔΝΤ, το οποίο θέτει ως όρο τη διευθέτηση του χρέους για να μπει στο ελληνικό πρόγραμμα. Το Ταμείο επικαλείται το καταστατικό του, το οποίο ορίζει ότι δεν μπορεί να δανείζει χρήματα αν προηγουμένως δεν έχει κριθεί η βιωσιμότητα του χρέους. Από την άλλη, όμως, το ΔΝΤ αμφισβητεί έντονα τη δυνατότητα της Ελλάδας να επιτύχει τους δημοσιονομικούς στόχους (3,5% πλεόνασμα το 2018), με αποτέλεσμα να ζητάει από την ελληνική πλευρά πρόσθετες «μεταρρυθμίσεις» (ουσιαστικά νέα μέτρα τόσο σε φορολογικό όσο και σε ασφαλιστικό).

 

3 Την ελληνική πλευρά, η οποία θέλει να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα του Eurogroup του Μαΐου. Δηλαδή να ενεργοποιηθούν εδώ και τώρα τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα μέτρα για το χρέος συνδέονται με την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και όχι της δεύτερης. Παρ’ όλα αυτά, όλα δείχνουν ότι θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να κλείσει και η δεύτερη αξιολόγηση – τουλάχιστον τα βασικά θέματα – μέσα στα χρονοδιαγράμματα, δηλαδή μέχρι το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου.

Από τα «θέλω» της κάθε πλευράς είναι προφανές ότι αναζητείται συμβιβασμός. Ήδη έχουν γίνει κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, κάτι που φάνηκε και από τις πρόσφατες δηλώσεις του εκπροσώπου του ΔΝΤ.

 

Ο Ράις υποστήριξε ότι το ΔΝΤ δεν θα απαιτήσει να εφαρμοστούν εδώ και τώρα τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Το ΔΝΤ μπορεί να αρκεστεί και στην περιγραφή των μέτρων για το χρέος ώστε να μπορεί να τα μετρήσει στη δική του αξιολόγηση και να αποφανθεί αν το χρέος θα είναι βιώσιμο ή όχι. Επιπλέον το ΔΝΤ φαίνεται να αποδέχεται και το να συνδεθεί η εξειδίκευση των μέτρων με «προαπαιτούμενα», δηλαδή με την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου μέσα στις προβλεπόμενες προθεσμίες.

 

Ο συμβιβασμός στον οποίο μπορεί να υποχρεωθεί η ελληνική πλευρά ίσως να περιλαμβάνει ένα νέο μνημόνιο με τα αιτήματα που κατά καιρούς έχει διατυπώσει και το ΔΝΤ. Έτσι είναι λογικό και επόμενο, σε αυτή τη φάση, να μπαίνουν στη ζυγαριά τα υπέρ και τα κατά από μια επικείμενη συμφωνία για τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα.

 

Τα αρνητικά μιας ενδεχόμενης συμμετοχής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο τρίτο πρόγραμμα – ανεξάρτητα από το ποσό με το οποίο θα μπει το ΔΝΤ – συνδέονται με το τι θα αναγράφει το μνημόνιο που θα υπογραφεί με το Ταμείο. 

Αυτό δεν θα είναι το τέταρτο μνημόνιο, του οποίου την υπογραφή προεξοφλούν πολλοί από τώρα. Είναι το έγγραφο που θα πρέπει να υπογράψει η ελληνική πλευρά για να μπει το ΔΝΤ στο υφιστάμενο τρίτο μνημόνιο. Και δεν είναι κάτι καινούργιο. Και στο πρώτο μνημόνιο η Ελλάδα υπέγραψε ξεχωριστή συμφωνία με το Ταμείο και με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, άσχετα με το αν τα μέτρα που περιγράφονταν στα δύο κείμενα ήταν τα ίδια.

 

Τα μέτρα που μπορεί να ζητήσει το Ταμείο δεν είναι άγνωστα, καθώς έχουν περιγραφεί στην πρόσφατη έκθεση που συντάχθηκε στο πλαίσιο του άρθρου 4 του κανονισμού του ΔΝΤ. Έλεγε στη συγκεκριμένη έκθεση το Ταμείο:

1 Η μεταρρύθμιση στη φορολογία εισοδήματος δεν έχει αντιμετωπίσει τις πολύ γενναιόδωρες φορολογικές απαλλαγές στην Ελλάδα, οι οποίες επιτρέπουν σε πάνω από τους μισούς μισθωτούς να εξαιρούνται από τη φορολογία του εισοδήματος (σε σύγκριση με το 8% της Ευρωζώνης). Εμμέσως πλην σαφώς το ΔΝΤ επαναφέρει την πρότασή του η φορολογική έκπτωση να μειωθεί δραστικά, ώστε το έμμεσο αφορολόγητο να μην είναι υψηλότερο των 5.000 ευρώ.

Για να συμβεί αυτό, η έκπτωση φόρου από τα 1.900 – 2.100 που είναι σήμερα, ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του φορολογούμενου, θα πρέπει να περιοριστεί στα 1.100 ευρώ. Δηλαδή το ΔΝΤ λέει ότι κάθε συνταξιούχος ή και κάθε μισθωτός θα πρέπει να επιβαρυνθεί με έως και 1.000 ευρώ. 

 

Προφανώς καμία κυβέρνηση δεν αντέχει πολιτικά τέτοιες επιβαρύνσεις. Γι’ αυτό και το ΔΝΤ, εκτός από τη μείωση του αφορολογήτου, αναφέρει ότι θα πρέπει να επανεξεταστούν και οι φορολογικοί συντελεστές. Ουσιαστικά, ζητάει να μοιραστούν τα φορολογικά βάρη σε περισσότερους. Ενδεικτική είναι και η ακόλουθη αναφορά της έκθεσης:

«Οι αρχές πρέπει να μειώσουν τους φορολογικούς συντελεστές (και τους συντελεστές των ασφαλιστικών εισφορών), να μειώσουν τις γενναιόδωρες απαλλαγές στη φορολογία του εισοδήματος και να εξαλείψουν τις υπόλοιπες φορολογικές απαλλαγές που ωφελούν τους πλουσίους».

 

2 Οι δαπάνες, κατά το ΔΝΤ, παραμένουν υπέρμετρα εστιασμένες σε δυσβάσταχτα υψηλές συντάξεις που παρέχονται στους υπάρχοντες συνταξιούχους, γεγονός που αποκλείει τις απαραίτητες κοινωνικές δαπάνες για την προστασία των ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων και των ανέργων. 

Το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος βρίσκεται στο μη βιώσιμο επίπεδο του περίπου 10% του ΑΕΠ (σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 2% στη ζώνη του ευρώ). Είναι απαραίτητη μια περαιτέρω μείωση των τρεχουσών συντάξεων και αυτό μπορεί να γίνει με το ξεπάγωμα των σημερινών συντάξεων και την εφαρμογή του νέου μαθηματικού τύπου για τις παροχές.

 

Οι συγκεκριμένες τεχνοκρατικές αναφορές κρύβουν μια εντελώς διαφορετική πολιτική από αυτή που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση. Ουσιαστικά το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι η λεγόμενη «προσωπική διαφορά» (σ.σ.: είναι το τμήμα της σύνταξης που εξακολουθεί να καταβάλλεται στους σημερινούς συνταξιούχους παρά το γεγονός ότι δεν προκύπτει βάσει του νέου τρόπου υπολογισμού) θα πρέπει να καταργηθεί. 

Αυτό σημαίνει μείωση των υφιστάμενων συντάξεων κατά περίπου 3 δισ. ευρώ, κάτι που φέρνει το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (σ.σ.: η κυβέρνηση αμφισβητεί τη διαφορά του 2% με το 10% που αναφέρει το ΔΝΤ αναφέροντας ότι στο ελληνικό 10% εμπεριέχονται και κοινωνικές δαπάνες). 

Και πώς θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αυτά τα 3 δισ. ευρώ; «Για την προστασία ευάλωτων ομάδων συμπεριλαμβανομένων και των ανέργων». 

 

3 Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας δεν πρέπει να αντιστραφούν, υποστηρίζει το Ταμείο, διότι αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τα δυνητικά οφέλη για τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Σαφές το μήνυμα: Στη δεύτερη αξιολόγηση η κυβέρνηση θα βρει απέναντί της το ΔΝΤ στην προσπάθεια να επαναφέρει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, κάτι που φάνηκε άλλωστε από το πρώτο κιόλας ραντεβού της νέας υπουργού Εργασίας με το κουαρτέτο.

 

Εφόσον με τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα διαφανεί η ρύθμιση του χρέους – έστω και με τρόπο που δεν θα θίγει τους Γερμανούς φορολογούμενους, όπως είπε ο πρωθυπουργός στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Μπαράκ Ομπάμα – και κριθεί ότι το ελληνικό χρέος θα μπορεί να καταστεί βιώσιμο, θα ξεκινήσει μια αλληλουχία θετικών εξελίξεων για την Ελλάδα.

Εξέλιξη πρώτη: Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πάρει ό,τι χρειάζεται (βιωσιμότητα χρέους, ολοκλήρωση δεύτερης αξιολόγησης) για να συμπεριλάβει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Αυτό θα φέρει πτώση στις τιμές των ελληνικών ομολόγων και θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για έξοδο της Ελλάδας στις αγορές με… λογικό κόστος (αν και θεωρείται πολύ δύσκολο η Ελλάδα να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από τις αγορές με επιτόκιο χαμηλότερο από αυτό που προσφέρει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης – ESM).

 

Δύο ερωτήματα βεβαίως παραμένουν αναπάντητα αυτή τη στιγμή:

 Ακόμη και αν η Ελλάδα καταφέρει να βγει στις αγορές μέσα στο 2017, τα κεφάλαια που θα εξασφαλίσει και τα επιτόκια με τα οποία θα δανείζεται θα είναι τέτοια ώστε να επανέλθει η χώρα σε μια κανονικότητα;

 Από τη στιγμή που τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα για το ελληνικό χρέος δεν θα ενεργοποιηθούν από τώρα, αλλά σε δεύτερο χρόνο (προφανώς μετά το 2018), ποιο θα είναι το κείμενο που θα δεσμεύει την Ελλάδα και ποια τα «προαπαιτούμενα» που θα περιλαμβάνει;

Οι απαντήσεις δεν θα αργήσουν…