Από τους θεατράνθρωπους που εκτιμώ ο – και Αιγυπτιώτης – Πέρης Μιχαηλίδης, διάλεξε αυτή τη θεατρική περίοδο ένα έργο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και μας προσκαλεί να παρακολουθήσουμε μια ξεχωριστή προσέγγιση στο έργο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. 

 

Η αφορμή. Το Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού Βeton7 διοργανώνει κάθε χρόνο το φεστιβάλ με τίτλο «Θεατρικές Συνθέσεις» με βάση έναν θεατρολογικό άξονα, δίνοντας τη δυνατότητα σε θεατρικές ομάδες και μεμονωμένους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στη σκηνή του. Φέτος, οι θεατρικές συνθέσεις V προτείνουν τους ανοιχτούς ορίζοντες της ρωσικής λογοτεχνίας. Ανοίγοντας το «Φεστιβάλ των Θεατρικών Συνθέσεων» στο Beton7 με θέμα «Ρώσοι συγγραφείς – Από τον Ουμανισμό του Πούσκιν στον ποιητικό ρεαλισμό του Τσέχωφ», παρουσιάζεται εδώ και λίγες μέρες το έργο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι «Σημειώσεις από το υπόγειο» σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Πέρη Μιχαηλίδη, σε μετάφραση Ελένης Μπακοπούλου. Στην προετοιμασία της παράστασης συνεργάστηκε η Ιωάννα Μπιλίρη.

 

Το έργο. Τέλη Μαρτίου του 1864 το λογοτεχνικό – πολιτικό μηνιαίο περιοδικό «Επόχα» φιλοξένησε την εξομολόγηση ενός παράδοξου ανθρώπου. Το κείμενο, που έφερε τον τίτλο «Σημειώσεις από το υπόγειο», υπέγραφε ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, εκδότης – μαζί με τον αδελφό του Μιχαήλ – του περιοδικού.

 

Οι «Σημειώσεις από το υπόγειο» είναι ένα έργο πολεμικής, όπου ο Ντοστογιέφσκι ασκεί ανελέητη κριτική και παρωδεί τα μεγάλα φιλοσοφικά – λογοτεχνικά κινήματα της εποχής του, κυρίως τον ρασιοναλισμό και τον ρομαντισμό, και στρέφεται ενάντια στους «κανονικούς» ανθρώπους, τις θεωρήσεις και τις βεβαιότητές τους. Στη συνάντηση του ήρωα με μια πόρνη αποκαλύπτονται οι κωμικοτραγικές αντιφάσεις του ψυχισμού ενός παραδοσιακού ρομαντικού ήρωα με τον οποίο ταυτίστηκε και ο ίδιος ο συγγραφέας στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.

 

Η άποψη του σκηνοθέτη. Αν ο «Διπλός άνθρωπος» και το «Υπόγειο» θεωρούνται – και πρέπει να θεωρούνται – ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεως του ντοστογιεφσκικού κόσμου, είναι γιατί ανακαλύπτουν αυτόν τον ήρωα. Έναν άνθρωπο κουρέλι, έναν άνθρωπο με καταρρακωμένη έπαρση, που είναι βορά των «αντιπάλων» και ζει σαν ένα αξεδιάλυτο σύμπλεγμα ταπείνωσης και υπεροχής, το οποίο περνάει αδήριτα από τη συνείδηση των άλλων.

 

«Ο Ντοστογιέφσκι αποτάσσει τη βεβαιότητα και ως υπέρτατο σκοπό θέτει την άγνοια. Γι’ αυτό υμνεί την ιδιοτροπία, την αυθαιρεσία, την αλόγιστη πράξη και το καπρίτσιο. Αυτή η τοποθέτηση οδηγεί απευθείας σε έναν αναρχίζοντα ατομικισμό, ο οποίος, με δικαίωμα την απόλυτη αυθαιρεσία, φτύνει, προπηλακίζει και ασχημονεί σε βάρος όλων των αξιοσέβαστων αρχών, χωρίς να εξαιρεί τον εαυτό του», γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης για τον Ντοστογιέφσκι.

 

«Ο Ντοστογιέφσκι και ο Νίτσε δεν μιλάνε για να διαδώσουν τις ιδέες τους και να διαφωτίσουν τους γύρω τους. Καλούν τον αναγνώστη ως μάρτυρα, θέλουν να αποσπάσουν απ’ αυτόν, το δικαίωμα να σκέφτονται διαφορετικά και το δικαίωμα να υπάρχουν», γράφει ο Λεφ Σεστόφ. Η παράσταση, ακολουθώντας τη λογική της σύγκρουσης που εκφράζει το κείμενο του Ντοστογιέφσκι, υιοθετεί μια λοξή ματιά απέναντι στην περιφραγμένη πρωτοπορία.

 

Πληροφορίες. Παραστάσεις: 1, 7, 8 Δεκεμβρίου, στις 21:00 στο Beton 7, Πίδνας 7, Βοτανικός, τηλ.: 210 7512625. Η παράσταση της 7ης Δεκεμβρίου είναι αφιερωμένη στους ανθρώπους και τους αναγνώστες του περιοδικού δρόμου «Σχεδία». Διάρκεια παράστασης 55 λεπτά.