Η Μυρτώ Αλικάκη, αέρινη, δροσερή και άνετη, εξακολουθεί να μοιάζει με έφηβη. Είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι είναι μια 37χρονη μητέρα δύο αγοριών, 6 και 4,5 ετών. Δυσκολότερο να τη φανταστείς σαν έναν ψυχικά διαταραγμένο έφηβο.

Συνέντευξη στη Ναταλί Χατζηαντωνίου

Η μητρότητα είναι ο ρόλος που προϋποθέτει η ζωή της. Όσο για τον 17χρονο Σεμπάστιαν Μπόσε, είναι ο ρόλος που θα υποδύεται από τις 11 Οκτωβρίου στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Δήμητρας Αράπογλου. Πρόκειται για έναν μονόλογο βασισμένο σε αληθινά περιστατικά: Τον Νοέμβριο του 2006, ο νεαρός Νορβηγός εισέβαλε στο σχολείο του, οπλισμένος με κοντόκανες καραμπίνες και χειροβομβίδες καπνού. Πυροβολώντας αδιακρίτως τραυμάτισε οκτώ άτομα και ύστερα κατέφυγε σε μια σχολική αίθουσα, όπου αυτοκτόνησε με μια σφαίρα στο κεφάλι. Είχε προηγουμένως αφήσει ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα στο Ίντερνετ. Ο συγγραφέας Λαρς Νόρεν χρησιμοποίησε το υλικό για να γράψει τον θεατρικό μονόλογο «20 Νοεμβρίου». Στο έργο του το μίσος, η εξέγερση κι η απελπισία του Σεμπάστιαν είναι η καταγγελία εναντίον μιας κοινωνίας που συντρίβει τους αδύναμους και τους απελπισμένους. Η Αλικάκη βάζει στοίχημα πως ακόμα και οι προκατειλημμένοι θεατές θα δείξουν τελικά επιείκεια για αυτό το δυστυχισμένο παιδί. Κυρίως όμως βάζει ένα δύσκολο στοίχημα με τον εαυτό της.

Δεν αναλαμβάνετε απλά και μόνο ένα μονόλογο, κάτι εκ των πραγμάτων δύσκολο, αλλά επιπλέον αυτόν ενός 17χρονου αγοριού που αντιμετωπίζει ψυχικά προβλήματα.

Μ.Α.: Είναι ό,τι πιο δύσκολο έχει χρειαστεί να κάνω. Τόλμησα, όμως, να αναλάβω τον ρόλο με τη λογική ότι δεν είναι ρεαλιστικός, αλλά αρκετά αφηρημένος και γι’ αυτό πιο οικουμενικός. Είναι ένας άνθρωπος που εξομολογείται πώς νιώθει. Δεν έχει σημασία το φύλο του. Διαφορετικά, υπήρχαν ένα σωρό εξαιρετικοί άνδρες ηθοποιοί που θα μπορούσαν να τον ερμηνεύσουν.

Προσεγγίζοντας αυτό το πρόσωπο φτάσατε στο σημείο να το καταλάβετε;

Μ.Α.: Καταρχήν νομίζω πως το 95% όσων θεατών δουν την παράσταση ίσως και να συμφωνήσουν με ό,τι λέει ο Σεμπάστιαν. Διαφωνώντας βέβαια που φτάνει στο σημείο να πραγματοποιήσει την απειλή του. Είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα παιδί ψυχικά άρρωστο. Αλλά εμάς δεν μας ενδιαφέρει να δείξουμε μια κλινική περίπτωση με την οποία δεν μπορούμε να ταυτιστούμε, αλλά μια διαταραχή που απέχει μια κλωστή από το φυσιολογικό. Ο Σεμπάστιαν συνεπώς εκπροσωπεί την ιδέα ότι κάτω από συνθήκες τρομακτικής πίεσης, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής, μπορεί τελικά ένας άνθρωπος να οδηγηθεί σε μια ακραία πράξη.

Οι Γάλλοι έχουν ένα ρητό που λέει: «Όταν καταλαβαίνεις τα πάντα, συγχωρείς τα πάντα».

Μ.Α.: Θέλει πολύ μεγάλη καρδιά για να συγχωρείς ό,τι καταλαβαίνεις, αλλά στην περίπτωση των πολύ νέων ανθρώπων όλοι μπορούμε να έχουμε μία άλλου είδους επιείκεια. Εδώ μιλάμε για ένα παιδί στην εφηβεία.

Η τέχνη μπορεί να σε κάνει επιεική ή συμπονετικό απέναντι σε ψυχρούς εγκληματίες. Π.χ. το «Εν ψυχρώ» του Καπότε…

Μ.Α.: Κι εμείς στην πρόβα καταφεύγουμε σε παραδείγματα από τον χώρο της τέχνης, όπως είναι λ.χ. το «Funny Games» του Χάνεκε, αν και σ’ αυτό εγώ δεν αισθάνθηκα καμία συμπόνια για εκείνους τους τύπους. Αντίθετα, θύμωσα πάρα πολύ με την ταινία – θα ευχόμουν να μην την είχα δει. Δεν αντέχω τις ταινίες που η βία είναι για τη βία. Ο Σεμπάστιαν όμως είναι μια διαφορετική περίπτωση. Καταρχήν απέτυχε στο έγκλημά του. Δεν σκότωσε κανέναν, παρότι τραυμάτισε αρκετούς συμμαθητές του. Όχι πως αυτό τον κάνει λιγότερο απεχθή, αλλά τουλάχιστον δείχνει ότι η οργάνωση της σκέψης του και του εγκλήματος δεν ήταν τόσο ακριβείς ώστε να πετύχει τον στόχο του. Άρα, ίσως υπήρξαν κάποιες ρωγμές μέσα του. Κι ύστερα, ενώ ο λόγος του διακρίνεται από τρομακτικό μίσος απέναντι στον κόσμο, ενεργεί παρορμητικά. Μοιάζει περισσότερο με κάποιον που εξοργισμένος βγαίνει στον δρόμο και τα σπάει παρά με έναν εγκληματία.

Τα παιδιά που βγήκαν και τα έσπασαν τον περασμένο Δεκέμβριο τα καταλάβατε;

Μ.Α.: Κανείς δεν επικροτεί τις ακρότητες. Από την άλλη, η εξέγερση και η οργή τις περιλαμβάνει. Προφανώς δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Εγώ, μάλιστα, σκεφτόμουν ότι όλη αυτή η ιστορία κόπασε γρήγορα. Περίμενα ότι κάτι μπορεί να γίνει, κάτι να αλλάξει πραγματικά. Θα μου πεις, εσύ το λες που δεν βγήκες καν στον δρόμο να διαμαρτυρηθείς; Πάντως, ναι! Και σ’ εμένα, που δεν κατέβηκα στον δρόμο, δημιουργήθηκε μια αίσθηση ελπίδας, παρ’ όλο που δεν υπάρχει μέσα μου ίχνος χουλιγκανισμού.

Η νέα γενιά είναι σε απόγνωση;

Μ.Α.: Η αλήθεια είναι ότι τους περιμένουν πολύ πιο δύσκολες καταστάσεις απ’ ό,τι εμάς. Λόγου χάρη, αν ζοριζόμαστε εμείς που υποτίθεται ότι έχουμε κάποια χρόνια σε αυτό το επάγγελμα, σκεφτείτε πόσο ζορίζεται κάποιος που ξεκινάει τώρα. Γενικά, ένα νέο παιδί σήμερα είναι λογικό να αισθάνεται πολύ μεγάλη ανασφάλεια.

Εξακολουθεί, παρ’ όλα αυτά, να υπάρχει μια μομφή για τη νέα γενιά, ότι είναι απολιτίκ.

Μ.Α.: Η αλήθεια είναι ότι δεν συναναστρέφομαι τους εικοσάρηδες τόσο ώστε να γνωρίζω ακριβώς πώς σκέφτονται. Δεν βγήκαν όμως στον δρόμο; Ίσως εμείς να θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι απολιτίκ. Ή ίσως φταίει πως δεν υπάρχουν πια σαφείς ιδεολογίες.

Βλέπετε να υπάρχει κάποιο κόμμα που να τους εκφράζει;

Μ.Α.: Νομίζω ότι το βασικό πρόβλημα είναι ότι σε ένα πολιτικό τοπίο όπου πολλοί άνθρωποι είναι θυμωμένοι και αγανακτισμένοι, οι νέοι περισσότερο απ’ όλους αισθάνονται πως δεν έχουν σε τι να πιστέψουν και τι να περιμένουν. Έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς. Προφανώς η Αριστερά θα ’πρεπε να είναι πιο κοντά τους, αλλά κι εκεί επικρατεί σύγχυση.

Και η δική σας, η δική μας δηλαδή, γενιά των αναποφάσιστων και των μεταβατικών τι προβλέπετε ότι θα ψηφίσει;

Μ.Α.: Από συζητήσεις με φίλους και γνωστούς συνομηλίκους μου διαπιστώνω ότι κανείς δεν αισθάνεται με την καρδιά του ότι υπάρχει κάποιος που να θέλει πραγματικά να τον ψηφίσει. Γι’ αυτό ολοένα και μεγαλώνει το ποσοστό αποχής. Μπορεί μάλιστα το εκλογικό σύστημα να μην οχυρώνει την απουσία και την αποχή, αλλά αυτή είναι πολιτική πράξη και θα έπρεπε να μετράει. Εμείς είμαστε κατεξοχήν η γενιά που δεν ξέρει προς τα πού να πάει. Προλάβαμε να γαλουχηθούμε με ιδεολογίες που τις είδαμε μετά να καταρρέουν. Είμαστε μια γενιά σε σύγχυση, η οποία δεν βρίσκει τρόπο να εκφραστεί. Νομίζω ότι το μόνο που θα μπορούσε να φέρει αλλαγή θα ήταν να δώσουμε ένα ηχηρό μήνυμα ότι κανένας από όλους δεν είναι ικανός. Η εναλλαγή ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στην εξουσία μου φαίνεται γελοία. Μα δεν ήταν οι ίδιοι για τους οποίους μέχρι πριν λίγο λέγαμε ότι είναι ανίκανοι να κυβερνήσουν;

Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα;

Μ.Α.: Η διαφθορά. Όλες οι χώρες έχουν πρόβλημα, εδώ όμως τα πράγματα έχουν ξεφύγει τελείως.

Γι’ αυτό έχει απαξιωθεί η πολιτική από πολλούς;

Μ.Α.: Γι’ αυτό, κι επειδή δεν μπορείς να πάρεις κανέναν στα σοβαρά. Το ΠΑΣΟΚ το ξέρουμε, στον ΣΥΡΙΖΑ βρίζονται μεταξύ τους… Εγώ, για άλλη μια φορά, βρίσκομαι στο σημείο να ξέρω ποιον δεν θα ψηφίσω κι όχι ποιον θα ψηφίσω. Κι έχω την εντύπωση ότι δεν είμαι η μόνη.

Μια διαφορετική όψη της νέας γενιάς, πιο τηλεοπτική, πιο ανάλαφρη, αλλά όχι απαραίτητα και λιγότερο σκληρή στον πυρήνα της, ήταν τα τηλεοπτικά «Υπέροχα πλάσματα». Ένα από αυτά υποδυόσασταν κι εσείς…

Μ.Α.: Ξέρω ανθρώπους που ζουν τη ζωή τους όπως οι ήρωες στα «Υπέροχα πλάσματα». Ωστόσο, εγώ δεν ζω έτσι, είμαι παντρεμένη, έχω δυο παιδιά. Θεωρώ ότι τα τρία υπέροχα πλάσματα της τηλεοπτικής σειράς έπασχαν από μια ασθένεια της εποχής μας: Οι άνθρωποι πια δυσκολεύονται πολύ να μεγαλώσουν και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Γιατί;

Μ.Α.: Ίσως έχει να κάνει με το ότι είμαστε γενιές στις οποίες προσφέρθηκαν απλόχερα πάρα πολλά. Οι γονείς μας δεν μπορούσαν να έχουν όσα παιχνίδια είχαμε εμείς κι εμείς δεν είχαμε τόσα όσα έχουν τα παιδιά μας. Αποκτήσαμε μια ψευδαίσθηση ευημερίας, άνεσης και χρόνου. Το αντίτιμο ήταν μια θλίψη.

Και μοναξιά, δυσκολία στις προσωπικές σχέσεις και στη δέσμευση;

Μ.Α.: Ναι, γιατί σήμερα είναι, για πολλούς λόγους, πολύ δυσκολότερο να δεσμευτείς, να κάνεις μια υγιή σχέση. Γιατί οι γυναίκες είναι ανεξάρτητες και συνεπώς δεν είναι υποχρεωμένες να βρίσκονται κάτω από τις φτερούγες ενός άνδρα. Γιατί το να είσαι χωρισμένος δεν αποτελεί πλέον στίγμα, οπότε έχεις την ελευθερία να ζήσεις έτσι τη ζωή σου. Εμένα όλα αυτά με απασχολούσαν από μικρή. Αλλά ήδη από τότε δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου μόνο του. Νομίζω ότι η προσπάθεια και η δέσμευση έχουν κάποιο νόημα. Είναι μέρος του ταξιδιού της ωρίμανσης.

Είστε όμως και μητέρα. Παρότι τα παιδιά σας είναι ακόμα πολύ μικρά, αισθάνεστε ανασφάλεια για το μέλλον τους;

Μ.Α.: Προσπαθώ να σκέφτομαι θετικά και να τους περνάω μια θετική διάθεση. Αντιλαμβάνομαι τη μαυρίλα που υπάρχει. Πιστεύω όμως ότι καθένας μπορεί να βρει τον δρόμο του, ακόμα και μέσα στο χάος. Και σίγουρα δεν πιστεύω ότι οποιοσδήποτε θα έπαιρνε ένα όπλο και θα πήγαινε σ’ ένα σχολείο να καθαρίσει τους συμμαθητές του. Ξέρω ότι τα παιδιά μου μεγαλώνουν σε έναν κόσμο πιο επικίνδυνο, αλλά σκέφτομαι ότι και οι γονείς μου ανησυχούσαν εξίσου όταν μεγάλωνα εγώ. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την τάση να εξιδανικεύουμε το παρελθόν και να φοβόμαστε το μέλλον.

Μια δική σας τάση ήταν να κάνετε τις σιωπηρές σας ρήξεις. Π.χ. γίνατε πολύ γνωστή με την «Αναστασία», αλλά, εν αντιθέσει με αρκετούς συνομηλίκους σας, δεν εγκλωβιστήκατε στην τηλεοπτική σας επιτυχία.

Μ.Α.: Μάλλον με οδήγησε κάποιου είδους ένστικτο, κάποια βαθιά επιθυμία, που εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα απολύτως να συνειδητοποιήσω. Εννοείται ότι δεν μετανιώνω. Φυσικά υπάρχουν πολλά καλά από μια τέτοια επιτυχία. Και πρώτα πρώτα το ότι βγαίνεις από την ανωνυμία και ότι σου ανοίγουν οι πόρτες του επαγγέλματος. Αρκεί να μπορείς να διαλέξεις τις δικές σου.

Ήταν η «Αναστασία» δίκοπο μαχαίρι;

Μ.Α.: Κάθε επιτυχία είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί μπορείς να επαναπαυτείς στις δάφνες σου. Θέλω να πιστεύω ότι ποτέ δεν χαρακτηριζόμουν από ελαφρότητα ή αλαζονεία. Από αυτή την επιτυχία και μετά προσπάθησα να κατακτήσω όλα όσα χρειάζονταν για να νιώθω καλά, που με αναγνωρίζουν και που μου εμπιστεύονται ρόλους.

Στο θέατρο ξεκινήσατε προλαβαίνοντας μόλις την εποχή της παντοδυναμίας 4-5 σημαντικών θεσμικών σκηνών. Λίγο αργότερα αυτό διαχύθηκε σε πολύ περισσότερες σκηνές, προσπάθειες, οργανισμούς και ανθρώπους.

Μ.Α.: Το ίδιο έγινε και με πολλά άλλα πράγματα που ακολούθησαν τους νόμους της ελεύθερης αγοράς. Παρ’ όλο που έχουμε πια πολύ περισσότερα θέατρα απ’ ό,τι χρειαζόμαστε και παρότι απορεί κανείς πώς επιβιώνουν τόσοι θίασοι, εγώ νομίζω ότι μέσα στην υπερπροσφορά έχουν τη δυνατότητα να εκφραστούν περισσότεροι άνθρωποι. Άρα, έχουμε και μεγαλύτερες πιθανότητες κάποιοι από αυτούς να εξελιχθούν σε κάτι σημαντικό. Π.χ. σήμερα μπορείς πια να βρεις ευκολότερα δουλειά σε ένα θέατρο, ακόμα κι αν αυτό δεν έχει να σε πληρώσει. Ή τρεις φίλοι μπορούμε να συμφωνήσουμε να ανεβάσουμε το τάδε έργο ή να γράψουμε ένα έργο που να μιλάει για ό,τι μας καίει και να βρούμε χώρο να το παίξουμε. Δεν είναι σημαντικό; Εγώ είμαι υπέρ αυτής της πολυφωνίας.

Στο θέατρο δεν φοβηθήκατε τη μικρή κλίμακα, το οφ-Μπρόντγουεϊ, δεν πήγατε με την πεπατημένη;

Μ.Α.: Την πεπατημένη τη βαριέμαι. Συχνά βέβαια η πεπατημένη είναι πολύ ανακουφιστική. Κι αυτό το νιώθω κυρίως τα τελευταία χρόνια που έχω τα παιδιά, κουράζομαι περισσότερο και αισθάνομαι μερικές φορές την ανάγκη να ασχοληθώ με πράγματα που δεν είναι και τόσο δύσκολα. Ελπίζω αυτό να μη σημαίνει ότι συμβιβάζομαι φρικτά. Από την άλλη, έχω ανάγκη από δημιουργικές προκλήσεις στη ζωή μου. Και μου αρέσει να συμμετέχω σε ό,τι θα μου άρεσε να το βλέπω και ως θεατής. Ομολογώ ότι υπάρχουν φορές που κάνω επιλογές με κριτήριο πιο πρακτικό, πιο βιοποριστικό. Δεν μπορώ δηλαδή να πω ότι οι επιλογές μου ήταν πάντα συνεπείς με ό,τι ονειρεύτηκα. Αλλά στο θέατρο, που δεν πληρώνει, προσπαθώ οι απολαβές μου να είναι τουλάχιστον ψυχικές.

Και το σινεμά;

Μ.Α.: Είναι για μένα ένα είδος ευφορικού ναρκωτικού, μια πολύ μεγάλη μου αγάπη, ίσως μεγαλύτερη κι από το θέατρο. Γιατί εγώ ως θεατής, κυρίως με το σινεμά έχω μεγαλώσει. Εντάξει. Ζούμε σε μία χώρα που δεν γίνονται πάρα πολλά πράγματα στον κινηματογράφο. Αλλά δεν είναι κι ότι δεν γίνεται τίποτα.

Παρά τις μεγάλες σας καλλιτεχνικές αγάπες, κάτι άλλο που δεν φοβηθήκατε ήταν να κάνετε οικογένεια και παιδιά και για χάρη τους να απουσιάσετε ένα διάστημα από τη σκηνή. Αντίθετα, πολλές γυναίκες αγωνιούν μήπως με την εγκυμοσύνη αλλάξει το σώμα τους, μήπως όσο λείψουν χάσουν την ευκαιρία να κάνουν καριέρα.

Μ.Α.: Δεν θα μπορούσα να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς παιδιά. Δεν νομίζω, άλλωστε, ότι στήριξα ποτέ τη ζωή μου στην εικόνα μου. Φυσικά και θέλω να είμαι νέα και ωραία, αλλά δεν θα πουλήσω και την ψυχή μου στον διάβολο. Οπότε για μένα δεν τέθηκε καν ζήτημα. Έμεινα έγκυος και είπα «αυτό το παιδί το θέλω» και ύστερα ήθελα κι άλλο ένα. Ομολογώ όμως ότι δεν έζησα το ενδεχόμενο, επιστρέφοντας να μην μπορώ να βρω δουλειά. Είχα χτίσει και κάτι πριν κάνω τα παιδιά. Κι αν στο κάτω κάτω αυτό το επάγγελμα δεν με ήθελε πια, θα μπορούσα να βρω να κάνω κάτι άλλο δημιουργικό. Θεωρώ ότι τα πράγματα στη ζωή μας πρέπει να μας κάνουν ευτυχείς. Αλλιώς γιατί να τα κυνηγάμε;