Μπορεί τα οικονομικά στοιχεία της Γενικής Κυβέρνησης να επηρεάζονται από τις επιδόσεις των ασφαλιστικών ταμείων και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ωστόσο στο οικονομικό επιτελείο αισιοδοξούν ότι οι αριθμοί του στενού δημόσιου τομέα είναι τόσο καλά στο δωδεκάμηνο, ώστε το πρωτογενές πλεόνασμα σε όρους μνημονίου να ανέρχεται πλέον σε «επίπεδα υψηλότερα της μιας ποσοστιαίας μονάδας», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στέλεχος του οικονομικού επιτελείου. 

 

Ήταν τόσο μεγάλη η αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά τη διάρκεια του 2016 – εισπράχθηκαν 4 δισ. ευρώ περισσότερα συγκριτικά με το 2015 – ώστε το υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε την Τρίτη πρωτογενές πλεόνασμα 4,4 δισ. ευρώ, παρά τη διάθεση 630 εκατ. ευρώ στους συνταξιούχους για το έκτακτο επίδομα των Χριστουγέννων. 

 

Όποιες και αν είναι οι «προσαρμογές» που θα γίνουν επί αυτού του ποσού για να προκύψει το «μνημονιακό πλεόνασμα», εκτιμάται ότι τα τελικά στοιχεία που θα επικυρώσουν η Ελληνική Στατιστική Αρχή και η Eurostat στις 21 Απριλίου θα είναι τέτοια ώστε θα βάλουν στο «συρτάρι» κάθε συζήτηση για την ενεργοποίηση του δημοσιονομικού κόφτη, τουλάχιστον μέχρι και το τέλος του 2017. 

 

Μπορεί το τελικό ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος να μην είναι ακόμη γνωστό, ωστόσο θεωρείται πλέον δεδομένο ότι το 0,5%, που είναι ο ετήσιος στόχος για το 2016, έχει ξεπεραστεί τουλάχιστον μία, ενδεχομένως και δύο φορές, στοιχείο εξαιρετικά ενθαρρυντικό και σε ό,τι αφορά την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού του 2017. 

 

Για φέτος, το 2017, ο πήχης του δημοσιονομικού πλεονάσματος έχει ανέβει στο 1,75% από το 0,5% το 2016. Επιπλέον έχουν νομοθετηθεί ένα… τσουβάλι μέτρα, τα οποία – θεωρητικά τουλάχιστον – θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τα έσοδα του Δημοσίου, ενώ υπάρχει και πρόβλεψη για ισχυρή ανάπτυξη της τάξεως του 2,7% που θα έρθει τόσο από την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης όσο και από την τόνωση των επενδύσεων.

 

Αν υποτεθεί ότι το 2016 έχει κλείσει με μνημονιακό πρωτογενές πλεόνασμα αρκετά υψηλότερο της μονάδας, σημαίνει ότι ο στόχος είναι κοντά και για το 2017. Υπό δύο προϋποθέσεις:

 

1 Ότι ο παράγων αβεβαιότητα θα φύγει σύντομα πάνω από την ελληνική οικονομία, κάτι το οποίο προϋποθέτει ότι θα υπάρξει συμφωνία με τους θεσμούς για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, το περιεχόμενο του πακέτου με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος αλλά και τους δημοσιονομικούς στόχους μετά το 2019 το αργότερο μέχρι το Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου.

 

2 Ότι δεν θα… σπάσει το σκοινί με την επιβολή φόρων. Η εντυπωσιακή πορεία των φορολογικών εσόδων κατά τη διάρκεια του 2016 είναι προφανές ότι δεν είναι προϊόν πάταξης της φοροδιαφυγής (τουλάχιστον όχι στον απόλυτο βαθμό) καθώς όλα τα στοιχεία δείχνουν περαιτέρω πτώση των εισοδημάτων. 

 

Ναι, τα capital controls βοήθησαν στο να γίνουν περισσότερες συναλλαγές με πλαστικό χρήμα και αυτό έφερε περισσότερα έσοδα από ΦΠΑ. Ωστόσο, ο κύριος όγκος των πρόσθετων φορολογικών εσόδων προήλθε από τα νέα φορολογικά μέτρα που επιβλήθηκαν τόσο το 2015 όσο και μέσα στο 2016. Τα μέτρα αυτά παραμένουν σε ισχύ και προστέθηκαν ακόμη περισσότερα.

Έτσι γεννάται το ερώτημα: Το 2016 οι φορολογούμενοι ανταποκρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό, έστω και αν – όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος – χρειάστηκε για μια ακόμη χρονιά να «φάνε από τα έτοιμα» μειώνοντας τα υπόλοιπα στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Το 2017 θα τα καταφέρουν; 

 

Οι φόροι στο εισόδημα για τους «πλουσιότερους» μισθωτούς και ελεύθερους επαγγελματίες έχουν αναρριχηθεί ακόμη και πάνω από το 50% αν προστεθούν φόροι και ασφαλιστικές εισφορές. Τα εκκαθαριστικά του 2017 για εκατοντάδες χιλιάδες φορολογουμένους θα είναι βαρύτερα από ποτέ, καθώς θα φανούν οι συνέπειες από τη μείωση του αφορόλογητου, από τη θέσπιση νέας κλίμακας υπολογισμού του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων αλλά και από την ενεργοποίηση νέων συντελεστών για τον υπολογισμό της εισφοράς αλληλεγγύης. 

 

Οι έμμεσοι φόροι έχουν ήδη στείλει τις τιμές των καυσίμων στα ύψη, ενώ έχουν επηρεαστεί τσιγάρα, καφέδες, λογαριασμοί σταθερής τηλεφωνίας, έξοδα θέρμανσης κ.λπ. Εύλογο λοιπόν το ερώτημα: Θα πληρωθούν οι φόροι του 2017 στον βαθμό που πληρώθηκαν το 2016 και ακόμη περισσότερο;

 

Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι ο προϋπολογισμός του 2017 προβλέπει ότι τα φορολογικά έσοδα θα διαμορφωθούν στα 46,858 δισ. ευρώ μέσα στο 2017. Η εισηγητική έκθεση που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο ανέγραφε ως πρόβλεψη ότι θα υπάρξει περαιτέρω τόνωση των φορολογικών εσόδων μέσα στο 2017 κατά 1 δισ. ευρώ συγκριτικά με το 2016. 

 

Δεδομένου όμως ότι τα φορολογικά έσοδα του 2016 διαμορφώθηκαν σε επίπεδο 1,7 δισ. ευρώ πάνω από τον στόχο που είχε τεθεί, πλέον αρκεί να εισπραχθούν τα ίδια ή και λίγο λιγότερα φορολογικά έσοδα σε σχέση με το 2016 προκειμένου να επιτευχθεί ο δημοσιονομικός στόχος και του 2017 και έτσι να μετατεθεί η συζήτηση περί κόφτη ακόμη πιο μακριά, δηλαδή για το τέλος του 2018. 

Με λίγα λόγια, ο προϋπολογισμός του 2017 «ζητάει» φορολογικά έσοδα 46,858 δισ. ευρώ και ήδη οι εισπράξεις του 2016 έχουν ξεπεράσει τα 47 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.

 

Στο υπουργείο Οικονομικών περιμένουν – ευλόγως – ότι τα φορολογικά έσοδα όχι μόνο θα φτάσουν στα επίπεδα του 2016, αλλά θα τα ξεπεράσουν κιόλας. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να επιτευχθούν οι ακόλουθοι στόχοι:

 

1 Ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων απέδωσε μέσα στο 2016 8,171 δισ. ευρώ έναντι στόχου 8,011 δισ. ευρώ, δηλαδή 160 εκατ. ευρώ περισσότερα. Μέσα στο 2017 τα φυσικά πρόσωπα θα πρέπει να πληρώσουν 9,172 δισ. ευρώ βάσει του προϋπολογισμού, δηλαδή περίπου 1 δισ. ευρώ περισσότερα. 

Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει και να τονωθεί η εισπραξιμότητα και να μην αυξηθεί η φοροδιαφυγή, κάτι διόλου απίθανο. Μόνο από τη σύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με το εισόδημα, διατυπώνονται έντονοι φόβοι ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι ατομικές επιχειρήσεις θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αποκρύψουν εισόδημα και να πληρώσουν λιγότερους φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.

 

2 Τα νομικά πρόσωπα αποδείχτηκαν σημαντικό «στήριγμα» των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού μέσα στο 2016 καθώς πλήρωσαν 3,969 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από 1 δισ. ευρώ περισσότερα σε σχέση με το 2015 ή 491 εκατ. ευρώ περισσότερα συγκριτικά με τον στόχο του 2016. Για το 2017 αναζητούνται έσοδα 3,236 δισ. ευρώ, δηλαδή… 700 εκατ. ευρώ λιγότερα σε σχέση με αυτά που συγκεντρώθηκαν μέσα στο 2016. 

Είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξει μείωση των εσόδων από τους φόρους των επιχειρήσεων μέσα στο 2017, καθώς το 2016 πολλά από τα πρόσθετα έσοδα δόθηκαν ως «προκαταβολή» βάσει και του νέου συντελεστή υπολογισμού που είναι πλέον 100%.

 

Στην πράξη θα φανεί: 

Πρώτον, αν οι επιχειρήσεις θα προχωρήσουν μέσα στο 2017 σε διανομές κερδών ίδιου ύψους με αυτές του 2016. Ο νέος συντελεστής υπολογισμού του φόρου επί των μερισμάτων είναι 15%, ενώ μέχρι και πέρυσι ήταν 10%, κάτι που μπορεί να συγκρατήσει τις γενικές συνελεύσεις των επιχειρήσεων από το να προχωρήσουν στη διανομή κερδών. 

Δεύτερος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε συρρίκνωση των φορολογητέων κερδών (και κατά συνέπεια των φόρων) είναι η σύνδεση και των μερισμάτων με τις ασφαλιστικές εισφορές. Από την άλλη βέβαια υπάρχει ο παράγοντας «ανάπτυξη», που μπορεί να τονώσει τα κέρδη ειδικά των μεγάλων επιχειρήσεων.

3Στους έμμεσους φόρους κρύβεται το μεγάλο «στοίχημα» του προϋπολογισμού του 2017. Το 2016 συγκεντρώθηκαν 25,68 δισ. ευρώ έναντι στόχου 25,108 δισ. ευρώ, δηλαδή 572 εκατ. ευρώ περισσότερα. Για το 2017 αναζητούνται 26,443 δισ. ευρώ δηλαδή 763 εκατ. ευρώ επιπλέον. Μόνο από την πρόβλεψη για αύξηση της κατανάλωσης (η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει και σε αύξηση των εσόδων ειδικά από τον ΦΠΑ) αναμένεται να εισρεύσουν πρόσθετα έσοδα στα κρατικά ταμεία. 

 

Από την άλλη υπάρχει και μια σειρά πρόσθετων φόρων που ενεργοποιήθηκαν, όπως:

Η αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα, η οποία από μόνη της προβλέπεται ότι πρέπει να αποφέρει πρόσθετα έσοδα τουλάχιστον 700 εκατ. ευρώ.

Η επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στον καφέ.

Η επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στα ηλεκτρονικά τσιγάρα αλλά και η αύξηση της φορολογίας σε όλα τα καπνικά προϊόντα.

Η επιβολή του ειδικού τέλους στους λογαριασμούς της σταθερής τηλεφωνίας.

 

Εννοείται ότι μέσα στο 2017 αναμένεται να αποδώσουν ακόμη περισσότερο μέτρα όπως η αύξηση του ΦΠΑ από το 23% στο 24%, η κατάργηση του ειδικού καθεστώτος ΦΠΑ στα νησιά (πλην των νησιών του Αιγαίου που εξαιρέθηκαν την τελευταία στιγμή), η αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης που έγινε μέσα στο 2016 κ.λπ.

 

Ένα λοιπόν είναι το ζητούμενο: Θα επηρεάσουν οι πρόσθετοι φόροι τη συνολική κατανάλωση σε τέτοιο βαθμό ώστε να τεθούν σε κίνδυνο τα έσοδα από την έμμεση φορολογία; 

Στα τσιγάρα, για παράδειγμα, τα έσοδα απέδωσαν πάνω από το αναμενόμενο μέσα στο 2016 επειδή οι εταιρείες προχώρησαν σε αποθεματοποίηση με αποτέλεσμα να εκτιναχθούν οι εισπράξεις και από τον ΦΠΑ αλλά και από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε μείωση εισπράξεων μέσα στο 2017, ειδικά κατά τους πρώτους μήνες που οι εταιρείες θα ρίχνουν στην αγορά τα αποθέματα.

 

Το πώς θα κινηθούν τα έσοδα θα φανεί από τους πρώτους κιόλας μήνες του χρόνου, παρότι και φέτος η χρονιά θα είναι «οπισθοβαρής», δεδομένου ότι η υποβολή των φορολογικών δηλώσεων δεν φαίνεται να ολοκληρώνεται νωρίτερα από πέρυσι, ο ΕΝΦΙΑ θα βεβαιωθεί και αυτός το δεύτερο εξάμηνο, ενώ ούτως ή άλλως το δεύτερο εξάμηνο καταβάλλονται και τα τέλη κυκλοφορίας των οχημάτων που από μόνα τους αποδίδουν 1 δισ. ευρώ. 

 

Αν λοιπόν τους πρώτους μήνες (οι οποίοι ενσωματώνουν και τον παράγοντα αβεβαιότητα λόγω του ότι εκκρεμεί η αξιολόγηση) τα έσοδα κινηθούν εντός στόχων (ειδικά σε ό,τι αφορά την έμμεση φορολογία), η κυβέρνηση θα έχει πολλές πιθανότητες να κλείσει με υπέρβαση στόχου στο σκέλος των εσόδων και το 2017.