search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 18:40
MENU CLOSE

Ποιος σκότωσε τον Δραγούμη

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1954
02-02-2017
08.02.2017 04:00
istoria_2.2.17.jpg
 
«Η σφαίρα τον βρήκε στο στήθος. Το τράνταγμα τον έκανε να στριφογυρίσει επιτόπου. Την ίδια στιγμή έπεσαν και οι οκτώ σφαίρες του αποσπάσματος. Δυο-τρεις τον βρήκαν στο στήθος και οι άλλες πίσω, την ώρα που είχε γυρίσει πια κι έπεφτε κάτω, στο καυτό χώμα του πεζοδρομίου, με την πλάτη γυρισμένη προς το απόσπασμα. “Ευρέθησαν πέντε έως εξ τραύματα εκ του όπισθεν” θα έγραφε στην έκθεσή του ένας νεαρός ανθυπίατρος, που θα εξέταζε πρώτος το πτώμα του όταν το μετέφεραν στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Όταν ο λοχίας πλησίασε το πεσμένο κορμί, ο Δραγούμης ζούσε ακόμα. Το αριστερό του πόδι μονάχα έκανε μερικές σπασμωδικές κινήσεις. Ο λοχίας πυροβόλησε ξανά, αυτή τη φορά στο κεφάλι. Το αριστερό πόδι έμεινε ακίνητο».
 
Φρέντυ Γερμανός «Η εκτέλεση», εκδόσεις Καστανιώτη, 1999
 
Το δίχως άλλο, ο Ίων Δραγούμης υπήρξε μια εξέχουσα και πολυσχιδής προσωπικότητα της εποχής του. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας της περιόδου 1881-1913 και ανεδείχθη ως ένας από τους πλέον στιβαρούς ηγέτες του αντιβενιζελικού μετώπου. Υπήρξε διπλωμάτης, πολιτικός, λογοτέχνης, ένας ολοκληρωμένος διανοούμενος της εποχής του, βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, ένας ήρωας που αγωνίστηκε στο πλευρό του Παύλου Μελά, ο οποίος είχε παντρευτεί την αδελφή του, Ναταλία. Ο Δραγούμης υπήρξε ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στην ιδέα της Μεγάλης Ελλάδας υποστηρίζοντας σθεναρά τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους. Ως διανοούμενος πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Το τέλος της ζωής του υπήρξε τραγικό, καθώς έπεσε θύμα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας που είχε δημιουργήσει ο Εθνικός Διχασμός… 
Από μια σειρά άλλων ιστορικών βιογραφιών που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ξεχωρίζει αυτή του Γιάννη Α. Μάζη, «Ίων Δραγούμης, Ο ασυμβίβαστος», εκδόσεις Μεταίχμιο. Στη συγκεκριμένη βιογραφία, ο Μάζης προσπαθεί να αποδώσει δίχως προκαταλήψεις και ιδεολογικές παραμορφώσεις την πολυσχιδή και πολύπλοκη αυτή προσωπικότητα: τις σκέψεις του, τα οράματά του, τις πολιτικές επιλογές και δράσεις του, τον ανθρώπινο χαρακτήρα του. Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον – και με αυτό θα ασχοληθούμε – έχει το παράρτημα που παρατίθεται, στο οποίο ο συγγραφέας αναλαμβάνει την ευθύνη να απαντήσει στο αμφιλεγόμενο ερώτημα ποιος έδωσε την εντολή δολοφονίας του Δραγούμη. 
Η αντίστροφη μέτρηση για τη ζωή του Ίωνα Δραγούμη άρχισε με την είδηση της δολοφονικής απόπειρας εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι. Αρχικά, επικράτησε μια σύγχυση και ο Βενιζέλος θεωρήθηκε νεκρός, πράγμα που πυροδότησε επικίνδυνα το κλίμα που επικρατούσε στην πρωτεύουσα. Ωστόσο, ακόμα κι όταν επιβεβαιώθηκε η είδηση πως ο Βενιζέλος σώθηκε από την απόπειρα, τα πράγματα δεν εκτονώθηκαν.
Ήταν μια ζεστή Παρασκευή, 31 Ιουλίου σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο, και ο Ίων Δραγούμης είχε πάει να παρακολουθήσει τις πρόβες ενός έργου που θα ανέβαζε στο θέατρό της η Μαρίκα Κοτοπούλη, με την οποία συνδεόταν ερωτικά. Όταν η σχετική είδηση έφτασε ώς τα παρασκήνια, η Κοτοπούλη που ήταν σφόδρα αντιβενιζελική, ανησύχησε ιδιαίτερα φοβούμενη αντίποινα των βενιζελικών. Οι φόβοι της δεν άργησαν να επιβεβαιωθούν όταν το ίδιο απόγευμα λεηλατήθηκε το θέατρό της. Αμέσως, ο Δραγούμης εξέφρασε την αντίθεσή του για την απόπειρα και μαζί με την Κοτοπούλη εγκατέλειψαν το θέατρο για να βρουν καταφύγιο στο σπίτι του Δραγούμη στην οδό Ξενίας. Ωστόσο, καθώς οι κινητοποιήσεις γίνονταν πλέον ανεξέλεγκτες, θεώρησαν καλό να καταφύγουν στην Κηφισιά. Εκεί φιλοξενήθηκαν στο σπίτι της αδελφής του, Ναταλίας, γιατί η Κοτοπούλη ήταν ανεπιθύμητη στο πατρικό του. Εκεί, ο Δραγούμης έλαβε τη μοιραία για τη ζωή του απόφαση να επιστρέψει στην Αθήνα και να συντάξει ένα κείμενο για το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις», στο οποίο ήταν συνεκδότης, που θα καταδίκαζε απερίφραστα τη δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου. Στο μεταξύ, στην Αθήνα επικρατούσε χάος, δίχως κανείς να μπορεί να καταλάβει γιατί ο Ρέπουλης που εκτελούσε χρέη πρωθυπουργού δεν κήρυττε την πόλη σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κύμα βίας, αντεκδικήσεων και λεηλασιών. Υπήρξε μια σοβαρή αδράνεια αντιμετώπισης της εκτροπής. Η διαθέσιμη 5η Μεραρχία δεν εκλήθη διότι αποτελείτο κατά βάση από Κρητικούς, οι οποίοι περισσότερο θα ενθάρρυναν τις πράξεις αντεκδικήσεων παρά θα τις κατέστελλαν. Όταν αντικαταστάθηκε ο στρατιωτικός διοικητής και ανέλαβε τις απογευματινές ώρες ο στρατηγός Ευθύμιος Τσιμικάλης που αποκατέστησε την τάξη, όλα είχαν τελειώσει για τον Ίωνα Δραγούμη.
Ώς τότε, το μόνο διαθέσιμο σώμα ασφαλείας για να επιβάλει την τάξη ήταν η αστυνομία και οι λεγόμενοι «Γυπαραίοι», ένα σώμα παραστρατιωτικό που είχε επικεφαλής τον Παύλο Γύπαρη και ήταν πιστόν στο Βενιζέλο. 
Στην επιστροφή του για την Αθήνα, οδηγώντας την καμπριολέ μαύρη Φορντ που ήταν πασίγνωστη, ο Δραγούμης έγινε αντιληπτός από το μπλόκο που είχαν στήσει οι άνδρες του Γύπαρη στο ύψος τής τότε Έπαυλης Θων, στη συμβολή Λ. Κηφισίας και Λ. Αλεξάνδρας. 
Με το που τον αναγνώρισαν, τον συνέλαβαν και μέχρι να τον μεταφέρουν στο παρακείμενο στρατηγείο, κάποιοι άνδρες του Γύπαρη αλλά και άλλοι από το πλήθος που τον είχε αναγνωρίσει, τον κλοτσούσαν και τον έφτυναν. Όταν τον παρέδωσαν στον Γύπαρη, ο Δραγούμης ήταν πλέον ασφαλής. 
 
Αμέσως μετά τη σύλληψή του στην Έπαυλη Θων έφτασαν δυο σημαντικοί επισκέπτες: ο ένας ήταν ο πλωτάρχης Πέτρος Βούλγαρης, γενικός γραμματέας του υπουργείου Ναυτικών, ένθερμος βενιζελικός και έντιμος στρατιωτικός, ο οποίος και ζήτησε από τον Γύπαρη να προστατέψει τον Δραγούμη και να τον παραδώσει στον στρατιωτικό διοικητή της πρωτεύουσας. Ο δεύτερος επισκέπτης αμέσως μετά τη σύλληψη ήταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης, του οποίου η παρουσία δεν είχε καμιά εξήγηση και όσες προσπάθειες έγιναν κατόπιν για να δικαιολογηθεί, έμειναν μετέωρες. Να σημειωθεί ότι ο Μπενάκης ήταν φανατικός βενιζελικός και είχε προηγούμενα με τον Δραγούμη, η κόρη του Πηνελόπη Δέλτα υπήρξε ερωμένη του Δραγούμη και ο ίδιος είχε προπηλακιστεί από αντιβενιζελικούς στο παρελθόν. 
 
Όταν ο Δραγούμης έφυγε με συνοδεία πεζός για να μεταφερθεί λίγο πιο κάτω στο Φρουραρχείο, ο Μπενάκης έμεινε λίγο στην Έπαυλη και είχε μια συζήτηση με τον Γύπαρη. Κατόπιν έφυγε και πήγε να συναντήσει το Ρέπουλη. Κάποια στιγμή αργότερα, ο Γύπαρης μίλησε με κάποιον τηλεφωνικά, δίχως να γνωρίζουμε αν αυτό έγινε πριν ή μετά την αναχώρηση του Μπενάκη Στο ύψος που σήμερα είναι το ξενοδοχείο Χίλτον λέγεται ότι κατέφτασε ένας λοχίας από την Έπαυλη Θων μεταφέροντας μια διαταγή στον επίσης λοχία Κίτσου που συνόδευε τον κρατούμενο. Αμέσως μετά, έστησαν τον Δραγούμη λίγα μέτρα μπροστά από ένα εκτελεστικό απόσπασμα και ο επικεφαλής λοχίας έριξε την πρώτη τουφεκιά.
 
Η αυτοψία που ακολούθησε, έδειξε ότι ο Δραγούμης δέχτηκε δεκατρείς συνολικά σφαίρες και πέντε χτυπήματα από ξιφολόγχη που δεν διευκρινίστηκε αν έγιναν πριν ή μετά την εκτέλεση…
 
Αν και η θέληση του Βενιζέλου ήταν να χυθεί άπλετο φως στην ανατριχιαστική αυτή υπόθεση, το κατεστημένο ένθεν κακείθεν (βενιζελικών και αντιβενιζελικών) δεν θέλησε να διαλευκανθεί η υπόθεση. Ενδεικτικό είναι ότι το 1921, με αντιβενιζελική, κυβέρνηση απαγγέλθηκε κατηγορία κατά του Μπενάκη για ηθική αυτουργία και δύο από τις αδελφές του Δραγούμη κατέθεσαν ως μάρτυρες υπεράσπισης. Και όταν αρκετά χρόνια μετά το 1935, ο Γύπαρης οδηγήθηκε ενώπιον του στρατοδικείου μετά το αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα, υποστήριξε ότι τη μοιραία εντολή τού την έδωσε ο Μπενάκης. 
 
Την άποψη αυτή ενστερνίζεται κι ο συγγραφέας Γιάννης Α. Μάζης γιατί ο Μπενάκης είχε προσωπικά με τον Δραγούμη – είχε νιώσει ντροπιασμένος και ταπεινωμένος από τη σχέση της κόρης του μαζί του – και συνεπώς διέθετε και τη δύναμη και το κίνητρο για να το διαπράξει, μια και βρέθηκε αμέσως στο σημείο της σύλληψής του δίχως να έχει καμιά σχέση με την υπόθεση και τα γεγονότα. Επίσης, το στηρίζει και στο γεγονός ότι θα ήταν πιο βολικό για τον Γύπαρη να ενοχοποιήσει τον Ρέπουλη που είχε πεθάνει και δεν είχε απογόνους να τον υπερασπιστούν σε αντίθεση με τον Μπενάκη που, ναι μεν είχε πεθάνει, αλλά υπήρχε ο γιος του, Αντώνης Μπενάκης, για να τον βλάψει. 
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 18:39