Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος*

Το σημερινό κείμενο είναι μια σύντομη αναφορά στη «γλώσσα του σώματος», την οποία παρουσιάζω εκτενέστερα στη διεθνή έκδοση του βιβλίου μου στα αγγλικά, το οποίο μπορείτε να «κατεβάσετε» ΔΩΡΕΑΝ από εδώ: http://bookboon.com/en/fundamentals-of-communication-p-r-and-leadership-ebook.

Σημειολογικά, άλλο πράγμα ο γραπτός λόγος (τα γραπτά μένουν και μπορείς να τα εξετάσεις ξανά και ξανά) και άλλο ο προφορικός, που δημιουργεί η γλώσσα του στόματος, η οποία, όπως λέει ο λαός μας, «κόκαλα δεν έχει και… κόκαλα τσακίζει».

Επί του προκειμένου δεν θα σταθώ στη δύναμη και τις αδυναμίες του γραπτού και του προφορικού λόγου, αλλά θα επικεντρωθώ στην απίστευτη δύναμη του ανελέητου τηλεοπτικού φακού, που απογυμνώνει και τον πλέον καλά καλυμμένο «πρωταγωνιστή» οποιουδήποτε παλκοσένικου.

Στην εποχή της εικόνας και των παρελκόμενων της εικονικής πραγματικότητας που δημιουργεί η ψηφιακή επικοινωνία, με κυρίαρχο μέσο την τηλεόραση, μπορεί κανείς να μαγνητοσκοπήσει και να αναλύσει καρέ-καρέ κάθε κίνηση, κάθε μυϊκή σύσπαση του προσώπου, κάθε υπερβολή στη φυσική – σωματική όσων εκτίθενται στον ανελέητο τηλεοπτικό φακό.

Η «μη λεκτική επικοινωνία» στους ανθρώπους, δηλαδή η γλώσσα του σώματος (όπου μαθαίνουμε να κωδικοποιούμε και να αποκωδικοποιούμε νοήματα), μοιάζει να έχει έλθει στην επιφάνεια από τον Δαρβίνο, αλλά στην εποχή μας την έκανε παγκοσμίως γνωστή το σχετικό βιβλίο του Julius Fast, που δημοσιεύθηκε σε δεκάδες γλώσσες εκτός της αγγλικής. Ο Fast διατείνεται ότι ο καθένας και η καθεμιά μας έχουμε συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο με τη γλώσσα του σώματος εκφράζουμε τα συναισθήματα, τις εκτιμήσεις και τις απόψεις μας απέναντι σε πρόσωπα ή καταστάσεις.

Οι υποστηρικτές της μη-λεκτικής επικοινωνίας (γλώσσας του σώματος, των χεριών και του προσώπου) υπολογίζουν ότι κάθε μέρα συγγενικά, φιλικά και άλλα πρόσωπα με τα οποία έχουμε συναλλαγές μάς λένε περίπου 200 φορές ψέματα και καθώς ίσως και εμείς λέμε άλλα τόσα, προκύπτει το στατιστικό ότι στην καθημερινή μας επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι κατά μέσο όρο με ένα ψέμα κάθε πέντε λεπτά της ώρας!…

Αυτά, φυσικά, ισχύουν για όλους εμάς, τους αποκαλούμενους «κοινούς θνητούς», αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιες είναι οι επιδόσεις στην… «ψευδολογία» των πολιτικών μας ανδρών και γυναικών, καθώς ΔΕΝ έχουν γίνει (μήπως ΔΕΝ επιτρέπεται να γίνουν;) οι σχετικές έγκυρες και αξιόπιστες επιστημονικές έρευνες.

Ο Αμερικανός συνάδελφος Paul Ekman και άλλοι ερευνητές της γλώσσας του σώματος διατείνονται ότι μπορούμε με απλές παρατηρήσεις να εκτιμήσουμε πότε μας λένε ψέματα ή πότε μας κρύβουν την αλήθεια.

Αν θυμηθούμε συγκεκριμένα παραδείγματα δημόσιων ανδρών και γυναικών (και όχι μόνο των πολιτικών μας), θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη γλώσσα του σώματός τους.

Οι υποστηρικτές της σημασίας και χρησιμότητας της γλώσσας του σώματος έχουν κωδικοποιήσει κάποιες απλές, αλλά εμφανείς κινήσεις σώματος ή προσώπου, που λένε πολλά περισσότερα από αυτά που με λόγια μας μεταφέρουν οι «πομποί» που βρίσκονται απέναντί μας.

Χρειάζεται να σημειωθεί ότι η γλώσσα του σώματος θεωρείται από πολλούς ως ψευδοεπιστημονική, αλλά οι προσεγγίσεις της δημιουργούν πολύ γαργαλιστικές εντυπώσεις… Ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

1. Η κίνηση ενός μόνο ώμου είναι σαφής ένδειξη ότι το άτομο δεν λέει την αλήθεια. Κίνηση και των δύο ώμων σημαίνει ότι το άτομο αρνείται να δεχθεί ό,τι υποκειμενικά κρίνει ως ανεπιθύμητο βάρος ή αποτινάζει κάποιες ενοχές. Κινήσεις που συχνά επαναλαμβάνονται, όπως ξύσιμο της μύτης, παίξιμο των μαλλιών, κτύπημα του ποδιού, έχουν αυξητική τάση όταν το άτομο είναι νευρικό και ίσως αποτελούν προσπάθειες απόκρυψης εκφράσεων του προσώπου που θα πρόδιδαν τα πραγματικά αισθήματα που το διακατέχουν.

2. Επιπρόσθετα, μία κίνηση που δίνει έμφαση στην ομιλία του προσώπου έχει αυξητική τάση ευθέως ανάλογη με την υποκειμενική συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Λιγοστές τέτοιες κινήσεις (χεριών ή δακτύλων) ίσως υποδηλώνουν ότι το άτομο μεταφέρει ψευδή συναισθήματα.

3. Πολλές και συχνές έντονες κινήσεις των χεριών κάθετα και οριζόντια μοιάζει να αποτελούν προσπάθεια μεταφοράς της προσοχής του ακροατή στα προτεταμένα χέρια για αποφυγή εντοπισμού εκφράσεων του προσώπου που μπορεί να αποκαλύψει ότι υποδηλώνουν πως ο ομιλητής ψεύδεται.

4. Τελικά, μικροεκφράσεις σε μυϊκές συσπάσεις του προσώπου διάρκειας 1/4 του δευτερολέπτου, που καλύπτονται αμέσως από ένα δήθεν χαμόγελο, αν και εντοπίζονται πολύ δύσκολα, αποτελούν σαφή δείγματα ότι το άτομο κρύβει κάποια αλήθεια ή δεν θέλει να εκφράσει τα πραγματικά του συναισθήματα.

Κάθε φορά που θα βλέπετε άνδρες και γυναίκες πολιτικούς στα κανάλια, αλλά μαζί και τους γνωστούς «τηλεπρωταγωνιστές – οικοδεσπότες», χρησιμοποιώντας τα παραπάνω εργαλεία της γλώσσας του σώματος αξιολογήστε τους.

Ελπίζω να σας προκύψουν κάποιοι λόγοι για να διασκεδάσετε, να μπορέσετε να χαμογελάσετε λίγο, και έτσι να ξεχάσετε προσωρινά τη συνεχιζόμενη πρωτόγνωρη, οδυνηρή και ανυπόφορα διογκούμενη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ μας πραγματικότητα, στην οποία, όπως όλοι πια έχουμε καταλάβει, ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ και ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ κάνουν αναφορές, υπόσχονται, αναλύουν, αξιολογούν, συγκρούονται, φωνασκούν και αντιδικούν, αλλά ΔΕΝ συμμετέχουν σε αυτήν!…

 

*O Γιώργος Πιπερόπουλος είναι συνταξιούχος καθηγητής και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας – Επισκέπτης καθηγητής στο Business School, Newcastle University, United Kingdom