Μετά τα μεσάνυχτα και άλλες ιστορίες / Ιστορίες σκοτεινού θαλάμου / Παζάρια, μυρωδιές και χρώματα / Η Οδύσσεια των Διδύμων / Τζάνκι

Παναγιώτης Μητσομπόνος

Μετά τα μεσάνυχτα και άλλες ιστορίες

Εκδόσεις ΚΨΜ

Σελ. 80

Σε μια χώρα με άπλετο ζηλευτό φως που ταυτίστηκε με τον μεγαλύτερο οικουμενικό πολιτισμό, ακόμα και οι νύχτες λάμπουν, χαρίζοντας στη ζωή όλες εκείνες τις «άνομες» αλλά ποθητές δυνατότητες απολαύσεων που η έλλειψη φωτός σκιάζει με γοητευτικές αποκρύψεις και μυστηριώδη περιγράμματα. Η νύχτα είναι η καταφυγή των καταραμένων, όλων εκείνων που ξεβράζει το ολόλαμπρο ημερήσιο φως, σπρώχνοντάς τους στο περιθώριο, στις μελαγχολικές σκιές της ζωής. Η νύχτα διατηρεί την παραβατική της αίγλη κι όλα εκείνα τα πολύτιμα μυστικά, τους ανολοκλήρωτους πόθους, την απελπισία, τους έρωτες, τα συναισθήματα, τις ονειροπολήσεις, τη μέθη για ζωή. Παρ’ όλα αυτά, η ανθρωπότητα έζησε τα μεγαλύτερα εγκλήματά της μέρα μεσημέρι. Τη νύχτα είχε όλο το χρόνο να βυθιστεί στις τύψεις της, στην απελπισία της, στην αγριότητα της μοναξιάς και των πράξεών της. Αυτά τα κόμικς, όπου η απουσία του φωτός επιβάλλει την παρουσία του ταλέντου, που λάμπει φωτίζοντας σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης φύσης, χαρακτήρες ατίθασους και σκληρούς και ταυτόχρονα φοβισμένους και τρυφερούς, καθιστούν τον Μητσομπόνο ποιητή των σκιών. Όλες οι ζωές που περιγράφονται ζουν υπό σκιάν πράξεων και συναισθημάτων νυχτερινών. Είναι όλες εκείνες οι υπάρξεις που τρέφονται από τα σκοτάδια, την ώρα που αρχίζουν οι φοβικές ιστορίες από τα πιο φοβισμένα πλάσματα της μέρας. Οι ιστορίες που συγκινούν τον Μητσομπόνο είναι αυτές που ξεφεύγουν, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, από τον στενό κορσέ της κοινωνίας. Αυτή η επιμονή του στους σκοτεινούς ήρωες και τις περιπέτειές τους τον συνδέει με μια παιδική αθωότητα, που επιμένει να διατηρείται ακμαία και στα χρόνια της ωριμότητας. Στην ουσία είναι μια έντονη κοινωνική διαμαρτυρία απέναντι στις άγριες εκφάνσεις του βίου. Γι’ αυτό κι όλοι οι ήρωες, καλοί και κακοί, απολαμβάνουν ίσων αποστάσεων από το γραφιστικό πενάκι του Μητσομπόνου. Έτσι κι αλλιώς, η επιλογή των νυχτερινών τόπων διαλαλεί το πάθος του δημιουργού στη σκοτεινή γεωγραφία. Μετά τον εξαιρετικό «Φιλ Ποτ», η περιπέτεια συνεχίζεται «Μετά τα μεσάνυχτα», γι’ αυτό μην τη χάσετε με τίποτα!

Γκύντερ Γκρας

Ιστορίες σκοτεινού θαλάμου

Μετάφραση: Τούλα Σιετή

Εκδόσεις Οδυσσέας

Σελ. 222

Γιορτάζοντας τα ογδοηκοστά του γενέθλια, ο σπουδαίος γερμανός συγγραφέας Γκύντερ Γκρας κάλεσε τα οκτώ του παιδιά –ένα παιδί για κάθε δεκαετία!– να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Οκτώ παιδιά γύρω από τον πατέρα ξετυλίγουν ένα ένα τις ζωές τους, αποκαλύπτοντας εκτός των άλλων σκληρά παιδικά μυστικά που ο χρόνος έχει πλέον αφοπλίσει το περιεχόμενό τους, ώστε να ηχούν σαν ευχάριστα πυροτεχνήματα. Μαζί τους, εκτός από τις αναμνήσεις, έχουν και τις οικογενειακές φωτογραφίες. Στιγμές που έχουν παγώσει στο χρόνο ξαναπαίρνουν κίνηση, μέσα από κοινές αναμνήσεις. Η απόσταση γλυκαίνει τα παράπονα, αφαιρεί από τον παρελθόντα χρόνο το βάρος των πράξεων και όλα μοιάζουν ανάλαφρα και παραδόξως συγκινητικά. Γύρω από το οικογενειακό τραπέζι ξεδιπλώνονται πολλές ζωές μέσα από τις αφηγήσεις κάθε παιδιού, ζωές που έχουν ως κεντρικό συνδετικό τους κρίκο τον πατέρα. Οκτώ ανθρώπινες ζωές σε σχέση με αυτήν του πατέρα, που κάθεται και ακούει όσα δεν πρόλαβε, καθώς παρασυρμένος από τη δική του ζωή δεν είχε χρόνο να ακούσει, να καταλάβει, να προσπαθήσει. Όλα έχουν σαν αφορμή τους τη μαρτυρία ενός φωτογραφικού στιγμιότυπου. Αυτό το πολύχρωμο παζλ από ζωές, όπως ξετυλίγεται μέσα από τη γοητευτική αφήγηση του Γκρας, αναδεικνύει την αλλόκοτη όσο και μαγική επιρροή που έχει ασκήσει σε όλους η φίλη της οικογένειας, φωτογράφος Μαρία Ράμα. Το έργο έχει έναν στενά αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, που μας φωτίζει το πρόσωπο του συγγραφέα – όχι τη γνώριμη εικόνα του αλλά μιαν εξαιρετικά ιδιαίτερη προσωπική του περιπέτεια, αυτήν του πολυάσχολου και ανήσυχου πατέρα, που στη δύση του βίου του ακούει τα κατασταλαγμένα παράπονα των ενήλικων παιδιών του.

Ντόρα Μηναΐδη – Μαρία Φακίδη

Παζάρια, μυρωδιές και χρώματα

Κείμενα: Νότα Παντελεάκη

Εκδόσεις Μίλητος

Σελ. 456

Όταν μιλάμε στην εποχή μας για την αγορά, ουδόλως έρχεται στο μυαλό μας η δημοκρατία, ούτε βέβαια τα ιστορικά παζάρια του εμπορίου, όπως αυτά της Ανατολής που μας είναι περισσότερο γνωστά, γιατί παζάρια υπάρχουν σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, διαλαλώντας τις πραμάτειες τους. Τα παζάρια, πέρα από ένα οικονομικό αλισβερίσι, αποτελούσαν και αποτελούν –όπου επιβιώνουν σαν είδος αγοράς– ένα αισθητικό φαινόμενο που διακρίνεται για την πολυχρωμία του και τον ευφάνταστο τρόπο της λειτουργίας του. Ένα βασικό τους στοιχείο είναι η ζωντάνια τους, η βουή τους, όπως και τα χέρια, όπου θαρρείς ανταλλάσσεται η ζωή αλλά και λογαριάζεται η επιτυχία ή η αποτυχία της αγοράς. Τα παζάρια μοιάζουν με τόπους θαυμάτων, εκεί που όλα μπορούν να υπάρξουν, μέσα σε μια παραμυθένια ατμόσφαιρα. Κυρίως μας ανακαλούν την αίσθηση ενός κόσμου μακρινού, του παρελθόντος κόσμου, που διατηρείται θαρρείς ζωντανός όσο διαρκεί το παζάρι. Πρόκειται για ένα μοναδικό φωτογραφικό λεύκωμα, σαν οδοιπορικό, στους φανταστικούς αυτούς τόπους όπου οι εποχές βρίσκονται εκτός χρόνου. Το λεύκωμα μας ταξιδεύει στη φαντασία όλων εκείνων των πολιτισμών που χρωμάτισαν τη ζωή με τα ήθη τους, τις συνήθειές τους και κυρίως με την αυθορμησία των συναλλαγών που άφηναν περισσότερα περιθώρια ευτυχίας στη ζωή. Η δουλειά των δύο αυτών κυριών είναι εξαιρετική, διεισδυτική και οξυδερκής. Μας χαρίζουν ένα αναπάντεχο ταξίδι από σελίδα σε σελίδα, το ψυχανέμισμα της ατμόσφαιρας των ανά τον κόσμο παζαριών, εκεί που το πάρε-δώσε της ζωής παραμένει ελεύθερο και η ζωή κρατά αυθεντικά τη χαρά και τη λύπη της.

Αλέξης Πάρνης

Η Οδύσσεια των Διδύμων

Εκδόσεις Καστανιώτης

Σελ. 934

Πάντα, σε παρόμοιες ιστορίες, είτε μέσα από τη λογοτεχνία είτε μέσα από την πολιτική, όπου το άτομο προσωποποιεί μιαν ολόκληρη εποχή με τις συγκυρίες της, συμβαίνει πολλές φορές να βάζει κανείς τη συνείδησή του σε περιπέτειες. Άλλο είναι να κρίνεις ένα πολιτικό σύστημα κι άλλο ένα πρόσωπο με συγκεκριμένες προθέσεις, που έχει πληρώσει τις αποφάσεις του σκληρά. Πώς μπορείς να σταθείς ασυγκίνητος μπροστά σ’ ένα πρόσωπο που γίνεται έρμαιο απίθανων συγκυριών της ιστορίας και η ζωή του εξανεμίζεται ή παίρνει υπόσταση μέσα από διώξεις, βασανισμούς, απίστευτες ταλαιπωρίες; Έχοντας υποστεί και υπερβεί μια σειρά μαρτυρίων, οι άνθρωποι της Αριστεράς φόρεσαν ένα φωτοστέφανο που, όσο κι αν ακούγεται περίεργα, τους ξεκόβει απ’ το λαϊκό κίνημα και τους κατατάσσει στη μεγάλη εκκλησία του κόμματος, σαν ένα είδος απρόσωπων αγίων, που τη διαχείριση των βασανισμών τους αναλαμβάνει το ιερατείο της Κεντρικής Επιτροπής. Το πολυσέλιδο βιβλίο του Πάρνη ξεχωρίζει πριν απ’ όλα γιατί είναι καμωμένο από τη μεριά της λογοτεχνίας και δεν λειτουργεί σαν προπαγανδιστικό έντυπο μιας πολιτικής την οποία πλήρωσε η ανθρωπότητα με βαρύτατο τίμημα. Χειρίζεται την ιστορία, το προσωπικό βίωμα και τη μαρτυρία διαμέσου της μυθοπλασίας, δίχως να προδίδει κανένα συντελεστή αυτού του εγχειρήματος. Ο Γιάννης Καστρινός, ένας Ελασίτης μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού, αναβιώνει με την απίστευτη περιπέτεια της ζωής του, όπως αυτή καθορίστηκε από τις ιστορικές συγκυρίες λόγω της ιδεολογίας του, την τραγική του μοίρα, φιλοτεχνημένη αριστοτεχνικά από τα ίδια τα γεγονότα. Από τον Γράμμο στην Τασκένδη, τη Μόσχα, την περιπέτεια του υπαρκτού σοσιαλισμού, τη γνωριμία του με την πιο αμφισβητούμενη ιστορική μορφή του νεότερου ελληνισμού, τον Νίκο Ζαχαριάδη, τα περίφημα γκουλάγκ. Ο συγγραφέας ακούραστα και με λεπτομέρειες αναπλάθει τη σοσιαλιστική περιπέτεια των ανθρώπων της ελληνικής Αριστεράς, οι οποίοι εγκαταλείφθηκαν απ’ όλους, κρατώντας μόνο τη συνείδησή τους. Κι όπως ισχυρίζεται ο ήρωας του βιβλίου, η συνείδηση αρκεί για να πετάξει κανείς!

Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ

Τζάνκι

Μετάφραση: Γιώργος Μπέτσος

Εκδόσεις Τόπος

Σελ. 348

Πρόκειται για την οριστική έκδοση ενός βιβλίου-θρύλου, ενός βιβλίου που πραγματεύεται μια εφιαλτική πραγματικότητα, η οποία καθώς φαίνεται χειρίζεται σταθερά τις ανθρώπινες αδυναμίες και τις σκοτεινές πλευρές της ζωής. Κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί διάφορες γοητευτικές θεωρίες για το μοναδικό ταξίδι που προσφέρουν τα ναρκωτικά. Προφανώς ζητήματα όπως η εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες δεν αποτελούν εύκολη υπόθεση και κυρίως δεν αντιμετωπίζονται μέσα από ηθικές παραινέσεις. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι μικρός ακόμα ο Μπάροουζ, όπως γράφει στον πρόλογό του, άκουσε τη διήγηση μιας υπηρέτριας σχετικά με το κάπνισμα. Η διήγηση του εντυπώθηκε τόσο που σκέφτηκε «Θα καπνίσω και εγώ όπιο όταν μεγαλώσω». Μέσα από αυτό το μοναδικό για τα ναρκωτικά βιβλίο καταγράφεται και η ιστορία τους, μαζί με αυτή των συμπεριφορών που παρατήρησε ο συγγραφέας από τη σαραντάχρονη μάχη που έδωσε μαζί τους. Έχοντας το θλιβερό προνόμιο της πολύχρονης εμπειρίας στη χρήση των ναρκωτικών, ο Μπάροουζ όταν μιλά γι’ αυτά, μιλά για κάτι δικό του, κάτι που βγαίνει από τα έγκατα της δικής του ζωής, κάτι που ταυτίζεται με την ύπαρξή του. Βιβλίο που μιλά για δηλητήρια και φαρμακωμένους, το μόνο που φαίνεται ότι δεν έχει ανάγκη είναι οι σχετικές νομοθεσίες που συνεταιρίζονται τις αυστηρές επιστημονικές επισημάνσεις της ιατρικής, όπως και την πνευματική τρομοκρατία της ηθικής. Η παρούσα έκδοση πραγματοποιείται με αφορμή τα πενήντα χρόνια από την έκδοση του βιβλίου και βασίστηκε στα πρωτότυπα χειρόγραφα αλλά και τη σύγχρονη βιβλιογραφία, αποκαθιστώντας έτσι τις κατά καιρούς αλλοιώσεις των διάφορων εκδόσεων του έργου.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]