search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 04:32
MENU CLOSE

Οι τρεις διασκέψεις: Τεχεράνη – Γιάλτα – Πότσδαμ

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1958
02-03-2017
08.03.2017 04:00
brountzakis.jpg

Μέρος τρίτο: Η εκδοχή του Ρούζβελτ

Ο Ρούζβελτ, που – όπως αναφέραμε στα προηγούμενα σημειώματά μας – πέθανε πριν από τη διάσκεψη του Πότσδαμ, άφησε πίσω του μια σκιά αμφιβολιών για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε τα συμφέροντα της αμερικανικής πλευράς στην Τεχεράνη και τη Γιάλτα. 
 
Κάποιοι έφτασαν στο σημείο να τον κατηγορήσουν ότι υπήρξε υπερβολικά υποχωρητικός απέναντι στις απαιτήσεις του Στάλιν. Ο ίδιος ο Ρούζβελτ, καθώς ετοιμαζόταν να επιστρέψει από τη Γιάλτα στην Αμερική, είπε σε έναν σύμβουλό του, τον Αντόλφ Μπερλ: «Αντόλφ, δεν είπα ότι το αποτέλεσμα ήταν καλό. Είπα ότι ήταν το καλύτερο που μπορούσα να επιτύχω». Και όντως, ο Ρούζβελτ φαίνεται να έχει δίκιο, αν λάβουμε υπόψη μας, για παράδειγμα, ότι η μοιρασιά της Ευρώπης, η ιδέα του χωρισμού της Ευρώπης σε ζώνες επιρροής, δεν ήταν ούτε του Ρούζβελτ ούτε του Στάλιν, αλλά αποκλειστικά του Τσόρτσιλ.
 
Ένα επίσης σημαντικό επιχείρημα για την άδικη εκτίμηση της διαπραγματευτικής ικανότητας του Ρούζβελτ και της δήθεν υποχωρητικότητάς του απέναντι στις απαιτήσεις του Στάλιν είναι ότι όταν πραγματοποιούνταν η διάσκεψη της Γιάλτας, οι Σοβιετικοί κατείχαν ήδη ουσιαστικά την Κεντρική Ευρώπη και την Πολωνία. Στην πραγματικότητα, η μοναδική στάση που είχε τη δυνατότητα να διαπραγματευτεί ο Ρούζβελτ ήταν «να προσφύγουμε στην επιρροή που μπορούμε να ασκήσουμε ώστε να βελτιώσουμε την κατάσταση». Ο Ρούζβελτ επίσης παραδεχόταν ότι μια πολωνική κυβέρνηση δεν μπορούσε να είναι εχθρική απέναντι στην ΕΣΣΔ. 
 
Σχέσεις ΗΠΑ – ΕΣΣΔ
Πολύ πριν από τη Γιάλτα και τη διάσκεψη της Τεχεράνης, ο Ρούζβελτ είχε μείνει εντυπωσιασμένος από τις επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα του σοβιετικού στρατού στον πόλεμο, πράγμα που έπαιξε τον ρόλο του. Ένα άλλο σημείο που παραβλέπεται λόγω των εντυπώσεων που έχουμε σχηματίσει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου είναι ότι οι σχέσεις των δυο αυτών χωρών είχαν διαφορετικό βάρος πριν.
 
Παρά το γεγονός ότι η κομμουνιστική ιδεολογία ήταν υπό απαγόρευση στις ΗΠΑ από το 1918, οι αμερικανικές κυβερνήσεις δεν επιδίωξαν ποτέ κλίμα έντασης με το σοβιετικό καθεστώς, αντίθετα με ό,τι είχε συμβεί στην Ευρώπη με τους Άγγλους και τους Γάλλους. Το γεγονός ότι οι Αμερικανοί είχαν λάβει μέρος στην ξένη επέμβαση κατά της μπολσεβίκικης επανάστασης σχετίζεται, εκτός του ότι τάχθηκαν με το μέρος των λευκών αντεπαναστατών, και με το ότι ήθελαν να αναχαιτίσουν τη δράση των Ιαπώνων στη Σιβηρία. 
 
Ο τρόπος με τον οποίο πολιτευόταν η Αμερική με τους Σοβιετικούς γίνεται σαφής και από το ότι οι Αμερικανοί είχαν στείλει μεγάλη ανθρωπιστική βοήθεια στις αρχές της δεκαετίας του ’20, στη διάρκεια επιδημίας τύφου που μάστιζε τη Ρωσία. 
 
Ενδεικτική της όχι τουλάχιστον εχθρικής στάσης των Αμερικανών απέναντι στο σοβιετικό καθεστώς είναι η περίπτωση του Αμερικανού πρέσβη Ντέιβις, που είχε θητεύσει ως πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα. Το βιβλίο του «Αποστολή στη Μόσχα», το οποίο γυρίστηκε και ταινία το 1943, αναφέρεται στη δίκη του Μπουχάριν και του Ζινόβιεφ και θέτει ως ζήτημα τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Η αμερικανική Αριστερά εκφράζεται και μέσω μιας ακόμα ταινίας, που έχει τίτλο «Το αστέρι του Βορρά» του Λιούις Μάιλστόουνς και της Λίλιαν Χέλμας. Σε αυτήν, η ΕΣΣΔ παρουσιάζεται σαν γη της επαγγελίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Ρούζβελτ είχε ενθαρρύνει την παραγωγή των δύο αυτών ταινιών. 
 
Στις δε αρχές του πολέμου, το 1941, οι Αμερικανοί, έχοντας υποτιμήσει τις δυνατότητες της γερμανικής Βέρμαχτ, αντιμετώπισαν με καχυποψία τις επιφυλάξεις του Τσόρτσιλ για μια πρόωρη ή υπερβολική βοήθεια από μέρους της Σοβιετικής Ένωσης. 
 
Αμερικανοπολωνική δυσαρέσκεια 
Σύμφωνα με τον πρεσβευτή της Πολωνίας στην Ουάσιγκτον Γιαν Τσιεχανόφσκι, ο Ρούζβελτ επιστρέφοντας από την Τεχεράνη απέφευγε όλες τις ερωτήσεις σχετικά με τη φιλοξενία που του είχε προσφέρει ο Στάλιν. Η στάση αυτή του Ρούζβελτ δυσαρέστησε ιδιαίτερα τη μερίδα εκείνη των Αμερικανών και των Πολωνών που περίμεναν από τον πρόεδρο μια καταδίκη του δικτάτορα ή έστω μια επικριτική δήλωση εναντίον του. 
 
Από τη μεριά του, ο Στάλιν είχε δώσει, σύμφωνα με κάποιους, στον Ρούζβελτ την εντύπωση ότι ήταν δημοκράτης. Μάλιστα, υποπτευόταν ιδιαίτερα τον Τσόρτσιλ ότι προσπαθούσε να εμποδίσει μια φιλική προσέγγιση μεταξύ των δύο μεγάλων αυτών χωρών, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. 
 
Να τονίσουμε, ωστόσο, ότι τότε ο Στάλιν στα θέματα της Φινλανδίας και των βαλτικών χωρών είχε δείξει πνεύμα συναινετικό: «Ο πρόεδρος Παασικίβι χαίρει της αμέριστης εμπιστοσύνης μου, παρόλο που δεν είναι κομμουνιστής, αλλά απλώς δημοκράτης. Αν μπορούσαμε να βρούμε έναν Παασικίβι, τα πράγματα θα απλουστεύονταν κατά πολύ», είχε δηλώσει ο Ρώσος δικτάτορας στον Ρούζβελτ.
 
Οι εκτιμήσεις των ρεπουμπλικανών 
Λίγο πριν τη Γιάλτα, ο Ρούζβελτ έστειλε μια επιστολή στον Μικολάιτσικ αποσαφηνίζοντας τη θέση του στο ζήτημα της Πολωνίας και εκφράζοντας τη συμπάθειά του προς αυτήν με όρους διπλωματικούς, δίχως να δεσμεύεται για τίποτα, κάνοντας λόγο για μια χρηματική εδαφική αποζημίωση των Πολωνών στα δυτικά και το δικαίωμά τους στην ελευθερία. Ο Ρούζβελτ δεν δεσμεύτηκε ούτε για τη σύνθεση της κυβέρνησης ούτε για τη διαφάνεια των επικείμενων εκλογών. 
 
Ο υπουργός των Εξωτερικών της Αμερικής Στετίνιους θεωρούσε «λανθασμένη την εντύπωση ότι στη Γιάλτα τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ θυσιάστηκαν χάριν του κατευνασμού». Αντίθετα, είχε την άποψη ότι αυτό που διατάραξε τον μεταπολεμικό κόσμο ήταν το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί και τα κομμουνιστικά κόμματα δεν σεβάστηκαν τη δέσμευσή τους στη Γιάλτα για πραγματικά ελεύθερες εκλογές στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
 
Ωστόσο, οι κατηγορίες εναντίον του Ρούζβελτ είχαν ξεκινήσει πριν τη Γιάλτα από κύκλους των ρεπουμπλικανών που δεν ήθελαν να εννοήσουν ότι οι σφαίρες επιρροής δεν ήταν ιδέα του Ρούζβελτ και κυρίως παρέβλεπαν τη δυναμική των Σοβιετικών, των οποίων τα στρατεύματα εισήλθαν πρώτα στο Βερολίνο. Βέβαια, στο ζήτημα για την τύχη της Γερμανίας δεν είχε περάσει η πρόταση του Ρούζβελτ που είχε προτείνει τον αφοπλισμό και την αποστρατικοποίηση της χώρας. Οι ρεπουμπλικανοί κατηγορούσαν επίσης τον Ρούζβελτ ότι είχε εντάξει την ΕΣΣΔ στη χορεία των εθνών, κάνοντάς την δεκτή στον ΟΗΕ. 
 
Από τη μεριά του Ρούζβελτ 
Όλα αυτά, ωστόσο, για τον πρόεδρο Ρούζβελτ είχαν μικρότερη σημασία, μια και ο Στάλιν άφηνε στους Αμερικανούς ανοιχτό τον δρόμο να δράσουν ελεύθερα στην Ιαπωνία, με αντάλλαγμα την ακόμα τότε κρυφή συμφωνία επιστροφής του Σακαλίν και των Νήσων Κούριλε. Σημαντικότερη, επίσης, ήταν για εκείνον η εμπλοκή της ΕΣΣΔ στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, διότι ο Στάλιν είχε συγκατατεθεί να επέμβει εκεί δυο μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Ο Ρούζβελτ είχε πετύχει να θεωρεί ο Στάλιν περισσότερο σύμμαχο τον Τσιαν Κάι-Σεκ παρά τον Μάο στην Κίνα. 
 
Γενικά, είναι η αλήθεια ότι τόσο ο Ρούζβελτ όσο και ο Στάλιν είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα αμοιβαιότητας και πιθανώς προσωπικής συμπάθειας, το οποίο εξόργιζε τον Τσόρτσιλ και ίσως είχε αποχαλινώσει και τον Στάλιν στις απαιτήσεις του. 
 
Προτεινόμενο βιβλίο:
Marc Ferro 
Οι 7 ηγέτες του Πολέμου (1918-1945)
Πρόλογος: Σώτη Τριανταφύλλου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο 
Σελ.: 542
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 01:15