Ήταν μια ακόμη σκληρή εβδομάδα δοκιμασίας για την Ευρώπη. Οι σχέ­σεις της Ολλανδίας με την Τουρκία οδηγήθηκαν στα άκρα, με εμπλοκή και της Γερμανίας, ενώ η Ε.Ε. αποφάσισε να παγώσει η χρηματοδότηση των ενταξιακών διαδικασιών της χώρας του οργισμένου Ερντογάν.

Κάλπες στην Ολλανδία χθες, στην Τουρκία στις 16 Απριλίου για το δημοψήφισμα που ήδη προκαλεί εκνευρισμό στην Ευρώπη, προε­δρικές εκλογές στη Γαλλία στη συνέχεια και γερμανικές το φθινόπωρο. Με το θερμόμε­τρο στο «κόκκινο». Έχει παρατηρηθεί ότι, παραδοσιακά, η Ολλανδία είναι ο προπομπός των εξελίξεων στη Γηραιά Ήπειρο δείχνοντας τις τάσεις που στη συνέχεια ακολουθούν η Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη:

– Η αριστερή μαθητική επανάσταση στην Ολλανδία ήρθε νωρίς, το 1966.

– Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Βιμ Κοκ, ε­κλεγμένος το 1994, υποστήριξε τον Τρίτο Δρόμο στην κεντροαριστερή πολιτική πριν τους Τόνι Μπλερ στη Βρετανία και Γκέρχαρντ Σρέντερ στη Γερμανία.

– Ο αντιμουσουλμανικός λαϊκισμός ξεκίνη­σε στην Ολλανδία νωρίτερα από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης.

– Το 2002 η χώρα εξέλεξε μια κεντροδεξιά κυβέρνηση, πάλι προμηνύοντας αυτό που θα ακολουθούσε σε Γερμανία και Βρετανία.

Μετά την ανακοίνωση των επίσημων απο­τελεσμάτων από το Εκλογικό Συμβούλιο στις 21 Μαρτίου, το νέο Κοινοβούλιο θα ορίσει στις 23 Μαρτίου ποιος θα λάβει την εντο­λή σχηματισμού κυβέρνησης. Αυτό θα γίνει μέσω συζητήσεων μεταξύ των αρχηγών των κομμάτων, μια διαδικασία που ενδέχεται να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες. Σύμφωνα με τα ολλανδικά μέσα ενημέρωσης, συνήθως περνάνε ακόμα και τρεις μήνες προτού αναλάβει τα καθήκοντά της κάθε φορά η νέα κυ­βέρνηση.

Η πολιτική κουλτούρα συγκυβερνήσεων στην Ολλανδία, άλλωστε, είναι γνωστή για τις διάφορες ομάδες συμφερόντων που επιδί­δονται σε ατέλειωτες διαπραγματεύσεις για να φτάσουν σε συμβιβασμό μεταξύ τους. Στις προηγούμενες ολλανδικές εκλογές υπήρξαν δύο μεγάλα κόμματα, από τα δεξιά κι από τα αριστερά, ενώ το ολλανδικό Κοινοβούλιο ανα­φέρει στον ιστότοπό του: «Όλες οι κυβερνή­σεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν κυ­βερνήσεις συνασπισμού, τις οποίες στήριζαν δύο ή περισσότερα κόμματα για να λάβουν την πλειοψηφία».

Η επιρροή του Βίλντερς

Οι μακρές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κομμάτων για σχηματισμό κυβέρνησης είναι σχεδόν παράδοση στην Ολλανδία. Ωστόσο, αυτό το είδος των κυβερνήσεων «συμβιβα­σμού» φαίνεται να έχει κουράσει τους Ολλαν­δούς ψηφοφόρους.

Όπως και να έχει, πάντως, οι επιρροές του ακροδεξιού αντιισλαμιστή Γκέερτ Βίλντερς στα άλλα κόμματα είναι εμφανείς εδώ και αρ­κετούς μήνες. Ελάχιστοι πολιτικοί αποτολμούν πια στην Ολλανδία να ψελλίσουν μια θετική λέξη για την Ευρώπη ή για τους πρό­σφυγες. Τα κόμματα σε όλο το πολιτικό φά­σμα χρησιμοποιούν πλέον ευρέως την έννοια «προοδευτικός πατριωτισμός», μια πιασάρικη φράση που δεν έχει κάποιο σαφές περιεχό­μενο και ουσιαστικά αποτελεί απόπειρα πολι­τικής ισορροπίας.

Αυτό που σίγουρα κατάφερε ήδη, λοιπόν, ο Βίλντερς, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος στις εκλογές της Τετάρτης ή των κομμάτων που θα σχηματίσουν τη νέα κυβέρνηση, εί­ναι να σέρνει την πολιτική ατζέντα της χώρας του πίσω από τη δική του. Οι συγκεκριμένες εκλογές θεωρήθηκαν εξ αρχής ένα τεστ για τη δύναμη του ευρωπαϊκού λαϊκισμού στην εποχή του Brexit και του Ντόναλντ Τραμπ, εν όψει κι άλλων εκλογών στην Ε.Ε. τους επό­μενους μήνες.

Για κάθε γούστο

Σήμερα, πάντως, η οικονομία της Ολλανδί­ας βρίσκεται σε άνοδο και δεν πιέζεται από τις συνέπειες της κρίσης όπως άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,1% το 2016 και η Κεντρική Τράπεζα περιμένει ακόμη μεγαλύτερη αύξηση για το 2017. Οι Ολλαν­δοί απολαμβάνουν ένα καλό σύστημα υγείας και γενναιόδωρες συντάξεις. Αυτά τα δύο και η μετανάστευση απασχολούν περισσότερο τους Ολλανδούς πολίτες, σύμφωνα με έρευ­να της δημοσκοπικής εταιρείας Ipsos.

Για τους περισσότερους Ολλανδούς, πά­ντως, αυτές ήταν οι πιο παράξενες εκλογές που έχουν δει ποτέ, καθώς συμμετείχαν διά­φορα μικρά κόμματα, για κάθε γούστο, τα ο­ποία ξεφύτρωσαν προσφάτως:

– Το Geenpeil, το οποίο προσφέρει την… πρωτοτυπία να μην έχει πρόγραμμα. Αντιθέτως υπόσχεται ότι θα ρωτάει τα μέλη του, μέ­σω online interface, για το πώς να ψηφίζει σε κάθε νομοσχέδιο.

– Το Φόρουμ για τη Δημοκρατία (FVD), που είναι καθαρά ευρωσκεπτικιστικό.

– Το κόμμα Για την Ολλανδία (VNL), ένα αντιμεταναστευτικό κόμμα, που επιπροσθέτως υπόσχεται και περικοπές φόρων. Ιδρυτής του είναι ένας κωμικός.

– Το Κόμμα των Ζώων.

– Το 50 Plus, που είναι το κόμμα των συντα­ξιούχων.

– Το Denk, που απευθύνεται κυρίως σε με­τανάστες από την Τουρκία και το Μαρόκο.

Να σημειωθεί πάντως ότι στην Ολλανδία δεν υπάρχει μίνιμουμ όριο για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή.

Σε ό,τι αφορά το μετεκλογικό παζάρι, κάθε άλλο μεγάλο κόμμα έχει αποκλείσει εκ των προτέρων οποιοδήποτε ενδεχόμενο συνασπι­σμού με τον Βίλντερς, ο οποίος, σύμφωνα με τους αναλυτές, έτσι κι αλλιώς δεν θέλει να γί­νει πρωθυπουργός, διότι κάτι τέτοιο θα του χαλούσε την εικόνα του αουτσάιντερ. Η προ­ηγούμενη ανάμειξή του με την εξουσία ήταν όταν στήριζε την κυβέρνηση μειοψηφίας του Ρούτε από το 2010 έως το 2012. Τότε ο Βίλ­ντερς αποχώρησε μη θέλοντας να υποστεί το πολιτικό κόστος αντιδημοφιλών μέτρων λιτό­τητας. Από την άλλη ο Ρούτε, που σημείωσε άνοδο ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες πριν από τις κάλπες, θα χρειαστεί κι αυτός περισ­σότερα από δύο κόμματα για να σχηματίσει κυβέρνηση.

Στην τελική ευθεία η Γαλλία

Οι πιο κρίσιμες εκλογές στην Ευρώπη, ό­μως, για το 2017, ακόμα κι από τις γερμανι­κές, θεωρούνται αυτές που θα γίνουν το επό­μενο δίμηνο στη Γαλλία, σε μια χώρα όπου επί της ουσίας λίγα έχουν αλλάξει εδώ και δεκα­ετίες. Η εξουσία ανακυκλώνεται μεταξύ των καθιερωμένων κομμάτων της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς. Μέχρι τώρα. Οι φε­τινές προεδρικές εκλογές θα είναι τεράστιας σημασίας, με επιπτώσεις που θα φτάνουν πο­λύ μακρύτερα από τα γαλλικά σύνορα.

Το Σοσιαλιστικό και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, που είχαν σταθερά την εξουσία από το 1958, μπορεί, σύμφωνα με τις τελευταίες δη­μοσκοπήσεις, να «εξουδετερωθούν» από τον πρώτο γύρο στις 23 Απριλίου. Οι Γάλλοι μάλ­λον θα διαλέξουν ανάμεσα στη Λεπέν, την ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου, και τον Μακρόν, ηγέτη ενός κινήματος (En Marchel) το οποίο ίδρυσε πριν από μόλις έναν χρόνο.

Και τα δύο φαβορί κινούνται πέραν της mainstream πολιτικής. Οι εκλογές αυτές, άλλωστε, είναι το χαρακτηριστικότερο πα­ράδειγμα μιας νέας παγκόσμιας τάσης: ότι ο παλιός διαχωρισμός μεταξύ Δεξιάς – Αριστεράς είναι όλο και λιγότερο σημαντικός για τους ψηφοφόρους. Ο σημαντικός διαχωρι­σμός πλέον είναι αυτός μεταξύ «ανοικτού» και «κλειστού».

Η ανακατάταξη που θα προκύψει από τις γαλλικές εκλογές θα μπορούσε είτε να αναζωογονήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε να την τινάξει στον αέρα. Η Ευρώπη μπορεί να ε­πιβιώσει από την απώλεια της Βρετανίας, αλ­λά όχι της Γαλλίας.

Ο σοσιαλιστής απερχόμενος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ είναι τόσο αντιδημοφιλής ώστε δεν κατεβαίνει καν για να διεκδικήσει την επανεκλογή του. Ο Ρεπουμπλικανός υπο­ψήφιος Φιγιόν, με το τολμηρότατο πρόγραμ­μα «θεραπείας», όπως η δέσμευσή του να κό­ψει 500.000 θέσεις εργασίας στο γαλλικό Δη­μόσιο, αρχικά μπήκε ηγετικά στον προεκλογι­κή κούρσα. Όμως είδε τις πιθανότητές του να γκρεμίζονται την 1η Μαρτίου όταν ο ίδιος αποκάλυψε ότι διεξάγεται επίσημη έρευνα για το ότι έδωσε 1 εκατ. ευρώ δημόσιου χρήμα­τος ως αργομισθία στη σύζυγο και τα παιδιά του. Δεν αποσύρθηκε, αλλά οι πιθανότητές του να κερδίσει έχουν μειωθεί δραματικά.

Θυμωμένοι ψηφοφόροι

Ο θυμός των ψηφοφόρων πυροδοτείται περαιτέρω από τη δυσαρέσκειά τους για τη συνολική κατάσταση της Γαλλίας:

– Δημοσκόπηση το 2016 κατέγραψε ότι οι Γάλλοι είναι οι πιο απαισιόδοξοι διεθνώς, κα­θώς το 81% θεωρεί ότι ο κόσμος γίνεται χει­ρότερος και μόλις το 3% λέει ότι βελτιώνεται.

– Η οικονομία σέρνεται εδώ και καιρό. Το κράτος της απορροφά το 57% του ΑΕΠ.

– Το έ­να τέταρτο των νέων Γάλλων είναι άνεργοι. Α­πό αυτούς που έχουν δουλειές, λίγοι έχουν το είδος της σταθερής εργασίας που απολάμβα­ναν οι γονείς τους.

Η υψηλή φορολόγηση έχει οδηγήσει στο εξωτερικό, κυρίως στο Λονδίνο, όσους ήθελαν να ασχοληθούν με κάποιου είδους επιχεί­ρηση.

Τα τελευταία 15 χρόνια οι οικονομίες των δύο βασικών ατμομηχανών της Ευρώπης, Γαλλίας και Γερμανίας, δεν ευημερούν πα­ράλληλα. Το 2002 οι δυο χώρες είχαν σχεδόν ισόποσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η Γερμανία, επί Σρέντερ, άρχισε να προβαίνει σε μεταρρυθμί­σεις. Η Γαλλία, υπό τον Σιράκ, όχι. Σήμερα οι Γερμανοί έχουν 17% μεγαλύτερη αγοραστι­κή δύναμη κατά κεφαλήν. Στη Γαλλία τα εργα­τικά κόστη αυξήθηκαν γρηγορότερα απ’ όσο στη Γερμανία αποτρέποντας τη δημιουργία σταθερών θέσεων εργασίας και υπονομεύο­ντας την ανταγωνιστικότητα. Το μερίδιο της Γαλλίας στις εξαγωγές αγαθών μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. έπεσε από 13,4% σε 10,5%.

Όμως τα προβλήματα είναι ακόμη πιο πε­ρίπλοκα. Η Γαλλία έχει υποστεί επαναλαμβανόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις, γεγο­νός που έσπασε το ηθικό των πολιτών, τους εξανάγκασε να ζουν υπό διαρκή κατάσταση συναγερμού και αποκάλυψε το βαθύ χάσμα νοοτροπίας και κουλτούρας στη χώρα με τη μεγαλύτερη μουσουλμανική κοινότητα στην Ευρώπη.

Πολλά από τα προβλήματα συσσωρεύονται επί δεκαετίες, αλλά ούτε η Κεντροαριστερά ούτε η Κεντροδεξιά κατάφεραν να τα αντιμε­τωπίσουν.

– Η τελευταία σοβαρή απόπειρα της Γαλ­λίας να κάνει οικονομικές μεταρρυθμίσεις ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 υπό την προεδρία του Ζακ Σιράκ. Κατέρρευσαν μπρο­στά σε μαζικές απεργίες.

– Ο Σαρκοζί εμφανιζόταν ιδιαίτερα φιλό­δοξος, αλλά η ατζέντα του τερματίστηκε από την οικονομική κρίση το 2007-2008.

– Ο Ολάντ έκανε μια τραγική αρχή, όταν εισήγαγε έναν ανώτατο φορολογικό συντελε­στή 75%. Έκτοτε η δημοφιλία του κατρακύ­λησε τόσο πολύ, ώστε δεν μπορούσε να φέρει τίποτα σε πέρας.

Πού το πάει η Γαλλία

Και η Λεπέν και ο Μακρόν αντλούν ψή­φους από την απογοήτευση και τον θυμό του κόσμου για την «παλιά» πολιτική σκηνή. Και οι δυο αντιπροσωπεύουν μια αποκήρυξη του στάτους κβο. Όμως προσφέρουν διαμε­τρικά αντίθετες συνταγές για το πού πρέπει να πάει η Γαλλία.

Η Λεπέν με την ακροδεξιά ρητορική της, έστω και πιο καμουφλαρισμένη προεκλογικά για να ψαρέψει ψήφους, ρίχνει το φταίξιμο σε έξωθεν δυνάμεις, υπόσχεται έναν συνδυασμό περισσότερων φραγμών σε οικονομία, εμπό­ριο και μεγαλύτερο κοινωνικό κράτος. Έχει καταφέρει να απομακρυνθεί από το άγρια αντισημιτικό παρελθόν του κόμματός της και, με σκοπό να πλασαριστεί ως λιγότερο ακραία, έδιωξε τον πατέρα της από το Εθνικό Μέτω­πο που ο ίδιος είχε ιδρύσει.

Η Λεπέν περιγράφει την παγκοσμιοποίη­ση ως την απειλή για τις δουλειές των Γάλλων, τους μουσουλμάνους ως εν δυνάμει τρομο­κράτες και την Ευρώπη ως «ένα αντιδημο- κρατικό τέρας». Υπόσχεται να κλείσει πολλά από τα τζαμιά, να διακόψει κάθε ροή μετανα­στών, να εμποδίσει το εξωτερικό εμπόριο, να αντικαταστήσει το ευρώ με ένα νέο γαλλικό φράγκο και να κάνει δημοψήφισμα για έξοδο της Γαλλίας από την Ε.Ε.

Ο Μακρόν στέκεται στον αντίποδα. Θεω­ρεί ότι η Γαλλία θα γίνει ισχυρότερη μόνο αν α­νοιχτεί κι άλλο. Τάσσεται υπέρ του εμπορίου, υπέρ του ανταγωνισμού, υπέρ της μετανά­στευσης και υπέρ της Ε.Ε. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κίνημα του Μακρόν έχει μέχρι στιγμής υποστεί πάνω από 4.000 επιθέσεις χάκινγκ!

Κυβερνητική κρίση με Λεπέν

Αν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά, κανένας από τους δύο υποψήφιους δεν πείθει ως α­ουτσάιντερ, ως νέος στην πολιτική. Η Λεπέν έχει ζήσει όλη της τη ζωή στην πολιτική και θεωρείται επιτυχία της το ότι κατόρθωσε να κάνει ένα ακραίο κόμμα κοινωνικά αποδεκτό. Ο Μακρόν ήταν ο υπουργός Οικονομίας του Ολάντ, συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ε­κτός πολιτικής σκηνής.

Προς το παρόν οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη Λεπέν να «παίρνει» τον πρώτο γύρο (με τον Μακρόν, πάντως, να ενισχύεται σταθερά) αλ­λά να χάνει στον δεύτερο. Όμως σε αυτές τις εκλογές, τα πάντα θα μπορούσαν να συμβούν.

Σε περίπτωση επικράτησης της Λεπέν, θα προκληθεί κυβερνητική κρίση. Το Εθνικό Μέ­τωπο θεωρείται εξαιρετικά απίθανο να κερ­δίσει την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλο­γές που θα διεξαχθούν τον Ιούνιο, ακόμη κι αν η Λεπέν είναι πρόεδρος.

Ναι μεν, λοιπόν, η Λεπέν έχει υποσχεθεί να διοργανώσει μέσα στους πρώτους έξι μήνες δημοψήφισμα για έξοδο της Γαλλίας από την Ένωση, ωστόσο θα χρειαστεί να εξασφαλίσει την έγκριση του Κοινοβουλίου για να το κά­νει. Κάτι που παραμένει αμφίβολο με τα μέ­χρι τώρα δεδομένα.