Άλλωστε αυτό που διαπραγματεύεται εδώ και εβδομάδες η ελληνική κυβέρνηση, πότε στο Hilton και πότε στις Βρυξέλλες, δεν είναι το πόσο θα μειωθεί το εισόδημα – είτε μέσα από την αύξηση των φόρων είτε μέσα από τη μείωση των ονομαστικών αποδοχών – αλλά το πότε. 

 

Θα ενεργοποιηθούν οι μειώσεις των συντάξεων από το 2019; 

Θα υπάρξει συνδυασμός μείωσης συντάξεων και ψαλιδίσματος του αφορολογήτου; 

 

Όλα αυτά μικρή σημασία έχουν. Το βέβαιο είναι ότι το 2020 ο αριθμός των συνταξιούχων θα είναι σαφώς μεγαλύτερος και η κατά κεφαλήν σύνταξη σαφώς μικρότερη. Οι κρατήσεις στους μισθούς θα πάρουν την ανηφόρα ενώ τα σενάρια περί κατάργησης ή έστω μείωσης του ΕΝΦΙΑ θα διαψευστούν πανηγυρικά. 

 

Μπορεί η ζωή μετά το τρίτο μνημόνιο να φέρει ανάπτυξη ακόμη και άνω του 2%. Όλα όμως δείχνουν ότι αυτή η ανάπτυξη πολύ δύσκολα θα διαχυθεί στις πολυπληθείς κοινωνικές ομάδες, γεγονός που, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα στείλει τη λαϊκή δυσαρέσκεια στα ύψη.

 

Ο πρωθυπουργός κατηγορήθηκε μέσω διαρροών σε ξένα μέσα ενημέρωσης ότι έκανε πίσω από τη συμφωνία όταν «μέτρησε» το πολιτικό κόστος που θα προκαλούσαν τα νέα μέτρα. Ο Αλέξης Τσίπρας με τη σειρά του δημοσίως κατήγγειλε «παίκτες» της διαπραγμάτευσης για παιχνίδια που έχουν αποτέλεσμα, κάθε φορά που η συμφωνία πηγαίνει για κλείσιμο, να εγείρονται και νέες απαιτήσεις. 

 

Η ανταλλαγή πυρών κρύβει σε πολύ μεγάλο βαθμό την απαίτηση για τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης. Όχι τόσο το ύψος της περικοπής, αφού αυτή έχει συμφωνηθεί ότι θα αντιστοιχεί στο 1% του ΑΕΠ, δηλαδή κοντά στα 2 δισ. ευρώ, αλλά την κατανομή της περικοπής στα δύο επόμενα χρόνια: 2019 και 2020. 

 

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αυτό θα λυθεί μέσα στα επόμενα 24ωρα. Και αυτό που θα μείνει είναι η συνέπεια του νέου μέτρου. Από τώρα, λοιπόν, μπορεί να περιγραφεί η ζωή του συνταξιούχου – είτε αυτός πάρει σύνταξη από εδώ και στο εξής είτε έχει ήδη πάρει – το 2020, όταν πλέον είναι σαφές ότι και το αφορολόγητο θα έχει μειωθεί αλλά και η σύνταξη θα έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

 

Με την επικείμενη συμφωνία με τους δανειστές για την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, η μοίρα των περίπου 2,8 εκατομμυρίων Ελλήνων που έχουν ήδη πάρει σύνταξη αλλά και όσων θα βγουν από την αγορά εργασίας από εδώ και στο εξής θα γίνει κοινή. Και για τους μεν και για τους δε η νέα σύνταξη θα προκύπτει από το άθροισμα της εθνικής σύνταξης και της αναλογικής σύνταξης, η οποία με τη σειρά της θα υπολογίζεται με βάση τις αποδοχές κατά τη διάρκεια του συνόλου του εργασιακού βίου.

 

Προφανώς για τους υφιστάμενους συνταξιούχους δεν είναι τεχνικά εφικτό να αναζητηθούν οι αποδοχές στο σύνολο του εργασιακού βίου, καθώς αυτές χάνονται σε βάθος πολλών δεκαετιών. Το υπουργείο Εργασίας θα κληθεί να παρουσιάσει μια μαθηματική φόρμουλα η οποία θα έχει ως δεδομένο μόνο το αποτέλεσμα: η δαπάνη να μειωθεί κατά 2 δισ. ευρώ. 

 

Σε κάθε περίπτωση, όμως, και ο σημερινός συνταξιούχος θα πρέπει να περιμένει ότι η σύνταξή του δεν θα είναι εντελώς διαφορετική από το ποσό που βγάζει ο Νόμος Κατρούγκαλου. Ποιο είναι αυτό το ποσό; Με μια φράση μπορεί να ειπωθεί ότι πολύ δύσκολα θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν στη ζωή μετά το τρίτο μνημόνιο πολλές συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ. 

 

Όσοι τις λαμβάνουν σήμερα είτε θα υποστούν μια ακόμη γενναία περικοπή προκειμένου να βγει ο λογαριασμός είτε θα αποβιώσουν, οπότε η σύνταξή τους θα αντικατασταθεί από μια πολύ χαμηλότερη σύνταξη χηρείας. Τα ακόλουθα παραδείγματα δείχνουν το καθαρό αποτέλεσμα που θα βγάζει ο νέος τρόπος υπολογισμού της σύνταξης σε συνδυασμό με το χαμηλότερο αφορολόγητο. 

 

Ουσιαστικά είναι μια απεικόνιση της σκληρής πραγματικότητας που έρχεται, καθώς αυτό που ενδιαφέρει τον συνταξιούχο δεν είναι το ύψος της ονομαστικής του σύνταξης, αλλά το καθαρό ποσό που θα βάζει στην τσέπη του. Έτσι, αν αφαιρεθούν φόροι, εισφορές υπέρ υγείας, εισφορά αλληλεγγύης κ.λπ., προκύπτουν τα ακόλουθα ποσά:

 

1 Με συντάξιμες αποδοχές της τάξεως των 800 ευρώ, η σύνταξη κυμαίνεται από 420 έως 560 ευρώ καθαρά ανάλογα με τα χρόνια ασφάλισης. Ακόμη δηλαδή και με 30 χρόνια ένσημα, η σύνταξη δεν ξεπερνά τα 560 ευρώ καθαρά.

2 Με συντάξιμες αποδοχές ύψους 1.000 ευρώ, η σύνταξη «παίζει» από τα 440 ευρώ (στα 15 χρόνια προϋπηρεσίας) έως τα 602 ευρώ με 30 χρόνια προϋπηρεσίας.

3 Με συντάξιμες αποδοχές 1.500 ευρώ το ύψος των αποδοχών κυμαίνεται από τα 500 έως τα 710 ευρώ.

4 Με 2.000 ευρώ η σύνταξη φτάνει τα 815 ευρώ καθαρά μόνο με 30 χρόνια προϋπηρεσίας.

5 Ακόμη και με 3.000 ευρώ συντάξιμες αποδοχές (άπιαστο όνειρο, αν ληφθεί υπόψη ότι αυτό το ποσό αποτελεί τον μέσο όρο για ολόκληρη τη διάρκεια του εργασιακού βίου), η σύνταξη φτάνει στο χιλιάρικο μόνο ύστερα από 30 χρόνια ασφάλισης.

 

Αυτά αφορούν τους συνταξιούχους που έχουν αποχωρήσει από την αγορά εργασίας μετά τον Μάιο του 2016. Για τους υφιστάμενους συνταξιούχους τα επίπεδα θα είναι πάνω – κάτω τα ίδια. Βέβαια, κατά την εξειδίκευση των μέτρων για το ασφαλιστικό, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για επιμέρους κατηγορίες συνταξιούχων, οι οποίοι – σε περίπτωση πλήρους και καθολικής κατάργησης της προσωπικής διαφοράς – κινδυνεύουν με πλήρη ανατροπή της ζωής τους. Και αυτό διότι η μείωση της σύνταξης μπορεί να φτάσει ακόμη και στο 35% – 40%. Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

 

1 Όσοι παίρνουν σύνταξη χηρείας. Εδώ αρκεί απλώς να σημειώσουμε ότι μέχρι και τον Μάιο του 2016 η σύνταξη χηρείας ήταν το 70% της κύριας σύνταξης του θανόντος και τώρα ο συντελεστής έχει πέσει στο 50%.

2 Όσοι παίρνουν αναπηρικές 

συντάξεις.

3 Όσοι έχουν συνταξιοδοτηθεί από το ΤΕΒΕ, καθώς κινδυνεύουν να χάσουν ακόμη και τις μισές αποδοχές τους.

Αν δεν ληφθεί μέριμνα για την προστασία των χαμηλοσυνταξιούχων, θα έχουμε… δράματα.

 

Η αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων μπορεί να υπάρξει στον ορίζοντα μέχρι το 2020, αλλά είναι αμφίβολο αν αυτό από μόνο του θα οδηγήσει και σε αύξηση αποδοχών, δεδομένου ότι η χώρα και μετά το 2018 θα εξακολουθήσει να βρίσκεται υπό αυστηρή δημοσιονομική εποπτεία, που μοιραία θα επηρεάσει την αγορά. 

 

Οι μισθωτοί με μερική απασχόληση θα γίνονται ολοένα και περισσότεροι, κάτι που σημαίνει ότι ο κατά κεφαλήν μισθός θα υποχωρεί ολοένα και περισσότερο. Ήδη έχουμε πέσει κάτω από τα 1.000 ευρώ και η πτωτική πορεία συνεχίζεται. 

 

Κοινή λοιπόν η μοίρα και για μισθωτούς και για συνταξιούχους: και οι μεν και οι δε θα πρέπει να ξεχνάνε σιγά – σιγά το χιλιάρικο. Οι μισθωτοί – όπως και οι συνταξιούχοι άλλωστε – θα έχουν να ανησυχούν και για την επικείμενη μείωση του αφορολογήτου, όποτε κι αν γίνει. Από μόνη της η μείωση της φορολογικής έκπτωσης στα 1.300 ευρώ (από 1.900 ευρώ που είναι σήμερα) προκαλεί οριζόντια αύξηση του φόρου εισοδήματος κατά 600 ευρώ τον χρόνο. 

 

Για τους χαμηλόμισθους και τους χαμηλοσυνταξιούχους η μείωση αυτή μπορεί να αντιστοιχεί στο 5% – 6% του ετήσιου εισοδήματος, ενώ όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα τόσο μικρότερη είναι η επιβάρυνση αναλογικά. Έτσι σε ετήσιο εισόδημα 8.000 ευρώ, ο φόρος από μηδενικός που είναι ανεβαίνει στα 460 ευρώ ενώ για εισόδημα 9.000 ευρώ, από 80 ευρώ που είναι σήμερα, ο φόρος ανεβαίνει στα 680 ευρώ και η μείωση του ετήσιου εισοδήματος εκτοξεύεται στο 6,67%. 

 

Αν επιτευχθεί ο δημοσιονομικός στόχος και ενεργοποιηθεί η μείωση του συντελεστή από το 22% στο 20%, τότε ο μισθωτός ή ο συνταξιούχος που δηλώνει εισόδημα 8.000 ευρώ, αντί για 460 ευρώ επιπλέον, θα επιβαρυνθεί με 300 ευρώ, ενώ ο εργαζόμενος των 10.000 ευρώ, αντί για 900 ευρώ, θα επιβαρυνθεί με 700 ευρώ, δηλαδή 200 ευρώ λιγότερα (σ.σ.: σήμερα στα 10.000 ευρώ αντιστοιχεί φόρος 300 ευρώ). 

Είναι σαφές επομένως ότι οι χαμηλόμισθοι θα επιβαρυνθούν ακόμη και αν ισχύσουν τα θετικά μέτρα.

 

Η ζωή μετά το τρίτο μνημόνιο θα έχει και ΕΝΦΙΑ. Η κυβέρνηση φέρεται να έχει εξασφαλίσει την έγκριση να προχωρήσει σε μείωση του βεβαιωθέντος ποσού κατά 200 εκατ. ευρώ. Με βάση τις αξίες του 2016, το συνολικό ποσό που βεβαιώνεται στους περίπου 6 εκατομμύρια ιδιοκτήτες ανέρχεται στα 3,2 δισ. ευρώ. Έτσι δημιουργείται το περιθώριο για μείωση του συνολικού φόρου περίπου κατά 6%, αλλά από το 2019. 

 

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει εξαγγείλει από το βήμα της ΔΕΘ ότι θέλει να απαλλάξει από τον ΕΝΦΙΑ όσους δηλώνουν εισοδήματα έως 9.000 ευρώ. Πρόκειται για περίπου 1,3 εκατομμύρια ιδιοκτήτες, οι οποίοι και σήμερα έχουν έκπτωση φόρου κατά 50%. Η απαλλαγή αυτών των προσώπων από την επιβάρυνση του ΕΝΦΙΑ έχει δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 90 εκατ. ευρώ. 

 

Αν υλοποιηθεί αυτή η κυβερνητική δέσμευση, «περισσεύουν» και περίπου 110 εκατ. ευρώ για πρόσθετες μειώσεις στους συντελεστές του ΕΝΦΙΑ. Αυτά τα ποσά όμως δεν είναι δεδομένο ότι θα κατευθυνθούν στους οικονομικά ασθενέστερους, καθώς κατά τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ δεν λαμβάνεται υπόψη το εισόδημα. Το βασικό κριτήριο υπολογισμού του φόρου είναι η περιοχή στην οποία βρίσκεται (δηλαδή η τιμή ζώνης) και η επιφάνειά του.

 

Είναι προφανές ότι ένα ακίνητο σε μια φθηνή περιοχή της χώρας μπορεί να ανήκει ακόμη και σε έναν μεγαλοϊδιοκτήτη, οπότε, ακόμη και αν μειωθεί ο φόρος ανά τετραγωνικό στις οικονομικότερες περιοχές της χώρας, είναι πολύ πιθανό να τύχουν καλύτερης μεταχείρισης και οι πιο εύποροι φορολογούμενοι. Σε κάθε περίπτωση ο ΕΝΦΙΑ θα υπάρχει και το ποσό που θα βεβαιώνεται στους πολίτες θα είναι της τάξεως των 3 δισ. ευρώ.