Αν κάποιος λάβει σοβαρά υπ’ όψιν τις διακηρύξεις της κυβέρνησης περί εξόδου από τα μνημόνια, τότε με τα μέτρα που ψηφίζονται σήμερα… τελειώσαμε – υπό την έννοια ότι δεν θα βρεθούμε μπροστά σε νέα τα επόμενα χρόνια. 

Αν κάποιος λάβει σοβαρά υπ’ όψιν την κριτική σύμπασας της αντιπολίτευσης, τότε με αυτά τα μέτρα πάλι… τελειώσαμε – υπό την έννοια ότι οικονομία και κοινωνία δεν πρόκειται να ξαναδούν θεού πρόσωπο.

Η κυβέρνηση προβάλλει τα 7,5 δισ. ευρώ των θετικών μέτρων για να πείσει ότι τα αντίμετρα είναι περισσότερα από τα μέτρα. Δεν μιλάει όμως για τις προϋποθέσεις υλοποίησής τους. 

Η αντιπολίτευση, από την άλλη, προβάλλει τα μέτρα των 5,4 δισ. ευρώ που πλήττουν το εισόδημα των μισθωτών και των συνταξιούχων αγνοώντας τη νομοθέτηση των αντιμέτρων. 

 

Πού βρίσκεται όμως η αλήθεια; Στα κείμενα του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, αλλά και στις διατάξεις του νομοσχεδίου. Όσο κι αν η κάθε πλευρά διαβάζει τις χιλιάδες σελίδες με «ειδικό πρίσμα», οι αριθμοί είναι… αριθμοί: 

 Τα αρνητικά μέτρα είναι 5,4 δισ. ευρώ καθώς πρέπει να συνυπολογιστούν και οι παρεμβάσεις του 2018. 

 Τα θετικά μέτρα που νομοθετούνται είναι 4 δισ. ευρώ και θα ενεργοποιηθούν αν επέλθει συμφωνία με τους δανειστές το καλοκαίρι του 2018. 

 Τα θετικά μέτρα των 7,5 δισ. ευρώ δεν νομοθετούνται, περιγράφονται όμως στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Για να ενεργοποιηθούν, όμως, θα πρέπει η Ελλάδα να παραγάγει… διαστημικά πλεονάσματα χωρίς προηγούμενο. 

 

Ιδού, λοιπόν, αλήθειες και ψέματα ενόψει της ψήφισης του νομοσχεδίου, που θα καθορίσει τη ζωή εκατομμυρίων Ελλήνων για τα επόμενα πέντε χρόνια. 

 

Η κυβέρνηση στέκεται σε μια πρόβλεψη του μεσοπρόθεσμου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής για να προβάλει το επιχείρημα ότι μέχρι το 2021 θα δημιουργηθεί ο κατάλληλος δημοσιονομικός χώρος ώστε τα «θετικά μέτρα» να μην περιοριστούν στα 4 δισ. ευρώ, αλλά να σκαρφαλώσουν στα 7,5 δισ. ευρώ. 

 

Αυτός ο δημοσιονομικός χώρος προβλέπει ότι θα δοθούν εφάπαξ μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα μέσα στο 2019 της τάξεως των 660 εκατ. ευρώ, φορολογικές ελαφρύνσεις 1,5 δισ. ευρώ το 2020 και επιπλέον 2 δισ. ευρώ το 2021 για να φτάσουμε συνολικά στα 3,5 δισ. ευρώ.

 

Ο δημοσιονομικός χώρος δημιουργείται υπό την προϋπόθεση ότι θα εκπληρωθούν οι βασικοί δημοσιονομικοί στόχοι, οι οποίοι είναι οι εξής:

1 Το 2019 το πρωτογενές πλεόνασμα να εκτιναχθεί όχι στο 3,5% του ΑΕΠ που προβλέπει η συμφωνία με τους δανειστές (σ.σ.: το ποσοστό αντιστοιχεί σε περίπου 6,8 δισ. ευρώ), αλλά στα 8,141 δισ. ευρώ ή στο 4,17% του ΑΕΠ. Έτσι, για τη συγκεκριμένη χρονιά, προκύπτει δημοσιονομικός χώρος 1,307 δισ. ευρώ ή 0,67% του ΑΕΠ. Από αυτά η κυβέρνηση θέλει να μοιράσει (πέραν των ψηφισμένων καλών μέτρων) και επιπλέον 660 εκατ. ευρώ.

2 Το 2020 το πρωτογενές πλεόνασμα να φτάσει όχι το 3,5% (ή στα 7,11 δισ. ευρώ που είναι ο στόχος της συγκεκριμένης χρονιάς λόγω ΑΕΠ), αλλά στο 4,62% του ΑΕΠ, δηλαδή στα 9,377 δισ. ευρώ. Προκύπτει έτσι δημοσιονομικός χώρος 2,267 δισ. ευρώ ή 1,12% του ΑΕΠ, με την κυβέρνηση να προωθεί τη διανομή 1,5 δισ. ευρώ.

3 Το 2021 το πρωτογενές πλεόνασμα να φτάσει όχι στο 3,5%, αλλά στο 5,5% του ΑΕΠ, ήτοι στα 11,619 δισ. ευρώ. Προβλέπεται έτσι να προκύψει δημοσιονομικός χώρος 4,227 δισ. ευρώ ή 2% του ΑΕΠ και το κατάλληλο έδαφος ώστε να γίνουν φορολογικές ελαφρύνσεις 3,5 δισ. ευρώ.

Όλα αυτά τα νούμερα δεν είναι συμφωνημένα με τους δανειστές. Συμφωνία έχει επέλθει μόνο για την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού του 2017 αλλά και για τις προβλέψεις του 2018. Προφανώς, λοιπόν, το αν θα υπάρξουν αυτά τα 7,5 δισ. ευρώ εξαρτάται όχι μόνο από το αν η Ελλάδα θα καταφέρει να γίνει παγκόσμιο υπόδειγμα παραγωγής πρωτογενών πλεονασμάτων, αλλά και από το τι θα έχουν να πουν οι δανειστές γι’ αυτό.

 

Για να ενεργοποιηθούν τα θετικά μέτρα των 4 δισ. ευρώ, απαιτείται να ολοκληρωθεί με επιτυχία μια σκληρή διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Η Βουλή θα ψηφίσει θετικά μέτρα 4 δισ. ευρώ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η επιδότηση ενοικίου, η επέκταση του προγράμματος σχολικών γευμάτων, η δημιουργία νέων μονάδων προσχολικής εκπαίδευσης, η τόνωση των επενδύσεων, η επιδότηση για τη μείωση της συμμετοχής των ασφαλισμένων στη φαρμακευτική δαπάνη, οι μειώσεις φόρων κ.λπ.

 

Όμως, παρότι τα θετικά μέτρα θα ψηφιστούν, δεν είναι βέβαιο ότι θα εφαρμοστούν. Αυτό θα το γνωρίζουμε οριστικά το φθινόπωρο του 2018 στην καλύτερη περίπτωση. Αποκαλυπτικό για το τι ακριβώς θα γίνει είναι το άρθρο 15 του νομοσχεδίου:

«Οι διατάξεις των άρθρων 3-9 και 11-14 τίθενται σε εφαρμογή από 1.1.2019 και από 1.1.2020 αντιστοίχως, υπό την προϋπόθεση και στον βαθμό που, σύμφωνα με εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και τις ελληνικές αρχές, στο πλαίσιο της τελικής αξιολόγησης του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής, δεν προκαλείται απόκλιση από τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους, όπως αυτοί καθορίζονται στο ως άνω πρόγραμμα.

Ο υπουργός Οικονομικών δημοσιεύει στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ανακοίνωση στην οποία παρέχονται τα συμπεράσματα της ανωτέρω εκτίμησης». 

 

Πρακτικά, στο κλείσιμο του τρίτου μνημονίου τον Αύγουστο του 2018, το ΔΝΤ, η Κομισιόν, η ΕΚΤ και ο ESM θα καθίσουν πάλι στο τραπέζι με την ελληνική κυβέρνηση για να εκτιμήσουν την πορεία του πρωτογενούς πλεονάσματος. Πρακτικά, θα έχουν στα χέρια τους μόνο το κλείσιμο του 2017 (ούτε καν την οριστική εκτίμηση της Eurostat για την πορεία του πρωτογενούς πλεονάσματος κατά το τρέχον έτος, καθώς αυτή βγαίνει τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους), αλλά και προσωρινά στοιχεία για την εκτέλεση του πρώτου εξαμήνου του 2018. 

 

Βάσει αυτών θα πρέπει να συμφωνήσουν αν το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 μπορεί να σκαρφαλώσει στο 3,5% και να παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα και για το 2019, χωρίς μάλιστα να λαμβάνεται υπόψη η απόδοση από την περικοπή των συντάξεων. 

 

Αν εκτιμηθεί ότι αυτό θα συμβεί, τότε και μόνο τότε θα ενεργοποιηθεί ολόκληρο το πακέτο με τα θετικά μέτρα. Αν εντοπιστεί «κενό», τότε θα αρχίσουν οι εκπτώσεις από το πακέτο των θετικών μέτρων, ενώ στο κακό σενάριο θα έρθει έναν χρόνο νωρίτερα (δηλαδή από την 1.1.2019) και η μείωση του αφορολογήτου. 

 

 Όταν οι δανειστές ζητούν μέτρα, έχουν πάντοτε στο μυαλό τους την «καθαρή» απόδοση. 

 Επιπλέον, επειδή ζητούν μέτρα που αφορούν την περίοδο του 2019 και του 2020, οι υπολογισμοί δεν μπορούν να γίνουν με βάση το ΑΕΠ του 2016 ή του 2017, ειδικά όταν υπάρχει πρόβλεψη για ανάπτυξη. 

 Τέλος, δεν μπορείς να παραβλέπεις το γεγονός ότι έχει συμφωνηθεί ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο «κενό» για το 2018, το οποίο καλύπτεται με μέτρα. 

 

Αυτοί είναι οι τρεις παράγοντες εξ αιτίας των οποίων τα «αρνητικά μέτρα» δεν είναι 3,6 δισ. ευρώ που ακούγαμε τόσο καιρό, αλλά 5,4 δισ. ευρώ: 4,9 δισ. ευρώ είναι τα μέτρα της διετίας 2019-2020 και περίπου 500 εκατ. ευρώ το «πακέτο» του 2018. Αυτός είναι και ο τελικός λογαριασμός του νομοσχεδίου. 

 

Από την ανάλυση των επιμέρους μέτρων καθίσταται σαφές ότι το μεγάλο βάρος πέφτει στους συνταξιούχους, καθώς η μείωση των συντάξεων θα πρέπει να αποδώσει 2,724 δισ. ευρώ. Όσον αφορά το πακέτο του 2018, ξεχωρίζουν η κατάργηση της έκπτωσης στις ιατρικές δαπάνες, η μείωση του επιδόματος θέρμανσης και η κατάργηση της έκπτωσης του 1,5% που γίνεται στην παρακράτηση των μισθωτών και των συνταξιούχων.

 

Αυτήν τη φορά τα μέτρα πλήττουν και τα χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια. Ενώ μέχρι και την πρώτη αξιολόγηση η κυβέρνηση πάσχιζε να υπερασπιστεί τη «δίκαιη κατανομή» των φορολογικών βαρών (παρά την κατάργηση του ΕΚΑΣ και την επιβολή εισφοράς από το πρώτο ευρώ σε όλες τις συντάξεις), με το νέο πακέτο μέτρων δεν έχει πολλά περιθώρια να υπερασπιστεί τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα των παρεμβάσεων. 

 Πρώτον, διότι πρώτη φορά η περικοπή των συντάξεων δεν θα εξαιρεί τους χαμηλοσυνταξιούχους. Με μείωση έως και 20% της σύνταξής του κινδυνεύει ακόμη και αυτός που έχει σύνταξη 650 ευρώ. 

 Δεύτερον, η μείωση του αφορολογήτου στερεί έναν μισθό ακόμη και από τον εργαζόμενο των 700 ευρώ τον μήνα.

 

Πολλά από τα θετικά μέτρα θα ευνοήσουν κυρίως τους έχοντες υψηλά εισοδήματα και τις επιχειρήσεις. Η μείωση του συντελεστή φορολόγησης από το 22% στο 20%, αν ενεργοποιηθεί το καλό πακέτο του 2020, δεν θα ευνοήσει μόνο τους φτωχότερους, αλλά το σύνολο των Ελλήνων ανεξαρτήτως εισοδήματος. Η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για τα εισοδήματα έως τα 30.000 ευρώ ευνοεί πρωτίστως τα υψηλά εισοδήματα και καθόλου τα χαμηλά εισοδήματα, τα οποία ούτως ή άλλως δεν πληρώνουν εισφορά.

 

Ζητούνται… παγκόσμια ρεκόρ

Η Ελλάδα υποχρεώνεται να καταρρίψει πολλά παγκόσμια ρεκόρ με τα πρωτογενή πλεονάσματα που της ζητείται να εμφανίσει μέχρι και το 2022 (ή το 2023). 

Το 2016 έκλεισε με 4,2%. Μόνο για το 2017 προβλέπεται μια μικρή πτώση στο 1,9% (στόχος που ενδέχεται να ξεπεραστεί), ενώ από το 2018 και τουλάχιστον μέχρι το 2022 (ενδεχομένως και μέχρι το 2023) θα πρέπει να παραχθούν πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ. Ελάχιστες χώρες παγκοσμίως έχουν καταφέρει μια τέτοια επίδοση, ειδικά αν προέρχονται από επταετή περίοδο ύφεσης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θεωρεί τον στόχο άπιαστο.

 

Τα δημοσιονομικά πλεονάσματα θα στηριχτούν κατά κύριο λόγο στους φόρους. Είναι και αυτή μια πικρή αλήθεια που απορρέει από το μεσοπρόθεσμο. Το 2019 οι φόροι θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 50,5 δισ. ευρώ, το 2020 τα 52,44 δισ. ευρώ και το 2021 τα 54,96 δισ. ευρώ. Αν αναλογιστεί κάποιος ότι το 2015 πληρώσαμε σε φόρους 43,7 δισ. ευρώ και το 2016 περίπου 45,7 δισ. ευρώ, αντιλαμβάνεται τη διαφορά.