Ο Ντόναλντ Τραμπ κυβερνά τον Λευκό Οίκο μέσω… Twitter. Επιτίθεται σε οποιοδήποτε πρόσωπο, θεσμό ή ιδέα δεν συμφωνεί μαζί του. Το πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η λογική φάνηκε με την απόλυση του διευθυντή του FBI Τζέιμς Κόμεϊ. Σε ολόκληρη την αμερικανική ιστορία είναι μόλις ο δεύτερος σε αυτό το καίριο πόστο που «απολύεται». 

Ο Τραμπ, πρακτικά, το μόνο που κατάφερε, είναι να τραβήξει κι άλλο την προσοχή στις υποθέσεις περί των συνδέσμων, των δικών του και στελεχών του, με τη Ρωσία. Παράλληλα τα σχέδια του Τραμπ για την οικονομία κρίνονται από τις υπόλοιπες χώρες και τον διεθνή οικονομικό και πολιτικό Τύπο ως εξ ίσου επίφοβα, ομιχλώδη, αν όχι επικίνδυνα. 

 

Αν και οι απόψεις του Τραμπ περί οικονομίας θα μπορούσαν θεωρητικά να φέρουν μια βραχυπρόθεσμη ώθηση, μακροπρόθεσμα δημιουργούν κινδύνους τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο.

 

Πέντε μέρες πριν απομακρύνει τον διευθυντή του FBI, επικεφαλής των ερευνών για τυχόν ύποπτες επαφές Ρώσων με αξιωματούχους του με σκοπό τον επηρεασμό των αμερικανικών εκλογών, ο Τραμπ έδωσε συνέντευξη στον «Economist», στην οποία περιέγραψε την οικονομική του πολιτική – τα… Trumponomics, όπως ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος την ονομάζει. Στην ουσία το οικονομικό του σχέδιο κρίνεται από τους ειδικούς ως καλό σε ορισμένα σημεία, αλλά γενικότερα παρωχημένο, ασυνάρτητο, ανεπαρκές και «ρετρό». Στηρίζεται σε μια εικόνα για την αμερικανική οικονομία που θεωρείται ότι έχει ξεπεραστεί εδώ και δεκαετίες.

 

Ο βασικός στόχος του Αμερικανού προέδρου είναι η τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει υποσχεθεί ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5%, στόχος που στην πραγματικότητα είναι ακατόρθωτος. Το οικονομικό του επιτελείο έσπευσε να δώσει έναν λιγότερο υπερβολικό στόχο, στο 3%, που επίσης κρίνεται από τους ειδικούς, με τα τωρινά δεδομένα, μη ρεαλιστικός. 

 

Ο βασικός τρόπος μέσω του οποίου ο Τραμπ φιλοδοξεί να φέρει αυτήν την καλπάζουσα ανάπτυξη είναι να επαναδιαπραγματευτεί εξ ολοκλήρου τις εμπορικές συμφωνίες που έχουν συνάψει οι ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Τραμπ είναι βαθιά πεπεισμένος ότι οι εμπορικές συμφωνίες των ΗΠΑ είναι άδικες και σχεδιασμένες να ωφελούν τις υπόλοιπες χώρες εις βάρος της δικής του. Όμως, ενάντια στις πεποιθήσεις του, δεν υπάρχουν αντικειμενικά στοιχεία που να δείχνουν ότι το διεθνές σύστημα εμπορίου ή και μεμονωμένες εμπορικές συμφωνίες μεροληπτούν κατά της Αμερικής.

 

Παρά ταύτα ο Τραμπ τώρα υπόσχεται ριζική επαναδιαπραγμάτευση των όρων των εμπορικών συμφωνιών. Ή, όπως ο ίδιος είπε, «μεγάλη (σ.σ.: επαναδιαπραγμάτευση) δεν είναι αρκετά καλή λέξη. Τεράστια!». Μάλιστα είχε σχεδιάσει στις 29 Απριλίου, την 100ή ημέρα της προεδρίας του, οπότε έτσι κι αλλιώς δεν είχε να παρουσιάσει κάποιο θεαματικό επίτευγμα επί των ημερών του, να ρίξει τη βόμβα ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται από τη NAFTA, τη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής. 

 

Τελευταία στιγμή, όμως, πείστηκε να μην αποχωρήσει, όταν οι υπουργοί του τού παρουσίασαν έναν χάρτη που έδειχνε ότι οι περισσότερες από τις χαμένες θέσεις εργασίας από μια τέτοια απόφαση θα ήταν σε πολιτείες που τον είχαν ψηφίσει. Όταν ρωτήθηκε γι’ αυτό στη συνέντευξη, ο Τραμπ απάντησε επί λέξει: «Ήμουν αποφασισμένος να τελειώσω τη συμφωνία. Δεν έπαιζα, ξέρεις, δεν έπαιζα πόκερ και τέτοια. Αλλά, ξέρεις, μετά σου λένε… εννοώ θα ήθελα να της δώσω μια ευκαιρία (σ.σ.: της NAFTA). Θα ήταν ασέβεια προς το Μεξικό και τον Καναδά αν αποχωρούσα».

 

Ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του έχουν κυριολεκτικά μανία με το εμπόριο και τις επιπτώσεις του στις θέσεις εργασίας στον βιομηχανικό και κατασκευαστικό τομέα των ΗΠΑ. Όμως δεν απασχολούνται, στην πραγματικότητα, με τον μεγαλύτερο οικονομικό πονοκέφαλο, δηλαδή τις σαρωτικές αλλαγές που φέρνουν οι νέες τεχνολογίες. Είναι η αυτοματοποίηση που εξολοθρεύει θέσεις εργασίας, όχι το εμπόριο. 

 

Βάσει οικονομικών δεδομένων, όπως επισημαίνει ο «Economist», η αυτοματοποίηση έχει ήδη «σκοτώσει» πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ όσες ο ανταγωνισμός με την Κίνα. Μάλιστα ο οικονομικός εθνικισμός, που ευαγγελίζεται ο Τραμπ, αναμένεται ότι θα επιταχύνει την αυτοματοποίηση.

 

Οι εταιρείες που δεν θα μπορούν να μεταφέρουν δουλειές στο εξωτερικό θα προσπαθήσουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές με το να επενδύσουν σε μηχανήματα, στην αυτοματοποίηση δηλαδή, στο εσωτερικό. Αυτό θα έχει αποτέλεσμα να ανέβουν κατά πάσα πιθανότητα η παραγωγικότητα και τα κέρδη, όμως σε καμία περίπτωση δεν θα βοηθηθούν οι εργαζόμενοι χαμηλότερων προσόντων. Οι οποίοι, όπως ισχυρίζεται ο Τραμπ, αποτελούν την προτεραιότητά του. 

Πουθενά στο οικονομικό του πλάνο ο Τραμπ δεν αναφέρει την επανεκπαίδευση που νομοτελειακά θα χρειαστούν εκατομμύρια Αμερικανοί εργαζόμενοι για να προσαρμοστούν στο νέο μοντέλο οικονομίας – εργασίας. Ούτε έχει ασχοληθεί με το ποιες νέες βιομηχανίες θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις δουλειές που χάνονται. Προσηλωμένη όχι στο μέλλον, αλλά στο παρελθόν, η οικονομική πολιτική του Τραμπ κρίνεται ως ρετρό και μη ισορροπημένη απάντηση στις ανάγκες της οικονομίας των ΗΠΑ.

 

Τα υπόλοιπα βασικά «εργαλεία» των Trumponomics θα είναι η φορολογική μεταρρύθμιση, οι επενδύσεις σε έργα υποδομών και η απελευθέρωση (απορρύθμιση), δηλαδή η διαγραφή περιορισμών και νομοθεσιών που περιπλέκουν τη ζωή στις επιχειρήσεις.

 

Όμως οι οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι τα σχέδια του Τραμπ να προωθήσει τις επενδύσεις στο εσωτερικό θα έχουν αποτέλεσμα να αυξηθεί το εμπορικό έλλειμμα, όπως συνέβη επί Ρίγκαν τη δεκαετία του 1980. Αν ο Τραμπ προσπαθήσει να μειώσει τα ελλείμματα με τη χρήση δασμών, αυτό θα βλάψει την ανάπτυξη στο εσωτερικό και, κυρίως, μπορεί να προκαλέσει αντίποινα από το εξωτερικό, αφού και άλλες χώρες ίσως αναγκαστούν να καταφύγουν στον προστατευτισμό.

Αν η – ακόμη και σήμερα θολή – εμπορική πολιτική που θα ακολουθήσει τελικά ο Τραμπ συγκρουστεί πράγματι με τις νόρμες του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου, δηλαδή με τους κανονισμούς με τους οποίους συμμορφώνονται άλλες 163 χώρες που κάνουν εμπόριο με τις ΗΠΑ, τότε το σύστημα μπορεί να διαλυθεί. Θα προκληθεί τεράστια ζημιά όχι μόνο στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και στους οικονομικά ασθενέστερους Αμερικανούς, τους οποίους υποτίθεται ότι εκπροσωπεί ο Τραμπ.

 

Το τι τελικώς θα πράξει ο Αμερικανός πρόεδρος θα κριθεί κυρίως: 

 Από την οικονομική θεώρηση που θα επικρατήσει στον κύκλο του. Αν δηλαδή οι σύμβουλοί του υπέρ του οικονομικού εθνικισμού, όπως ο Στιβ Μπάνον, θα επικρατήσουν ή θα χάσουν από τους υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης και του εμπορίου, με βασικό εκπρόσωπο τον Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρό του Τραμπ.

 Από την έκταση του ελέγχου που θα έχει ο Τραμπ σε κομμάτια της οικονομικής του ατζέντας.

 

Σε ζητήματα όπως οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις και οι δαπάνες για υποδομές ο πρόεδρος των ΗΠΑ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το Κογκρέσο. Αν δηλαδή θελήσει να περάσει φιλόδοξες σχετικές νομοθεσίες, θα χρειαστεί στήριξη από τους Δημοκρατικούς. Πώς, όμως, θα αντιδρούσε ο Τραμπ αν οι Δημοκρατικοί τού ζητούσαν, π.χ., να δημοσιοποιήσει τις φορολογικές δηλώσεις του; Είναι, άλλωστε, κάτι που οι Δημοκρατικοί έχουν ήδη απαιτήσει. Ενδεχομένως δίνοντας ως αντάλλαγμα τη στήριξή τους στη φορολογική μεταρρύθμιση.

 

Το συγκεκριμένο ερώτημα περί φορολογικών δηλώσεων τέθηκε από τον «Economist» στον Τραμπ. Η απάντηση του Αμερικανού προέδρου; Ακόμη μια φορά πέταξε την μπάλα στην εξέδρα: «Δεν νομίζω (σ.σ.: ότι θα τις δημοσιοποιούσα). Επειδή κανείς δεν νοιάζεται για τις φορολογικές μου δηλώσεις εκτός από τους δημοσιογράφους. Κάποια στιγμή θα τις δημοσιοποιήσω… Γιατί είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτές… Μπορεί να τις δημοσιοποιήσω αφότου φύγω από πρόεδρος».

 

Ωστόσο ο Τραμπ δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο την πενιχρή – αν όχι μηδαμινή – υλοποίηση των προεκλογικών εξαγγελιών του τέσσερις μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Η πίεση που δέχεται για τον απολυθέντα διευθυντή του FBI Τζέιμς Κόμεϊ και τις υποθέσεις με τη Ρωσία είναι πλέον ασφυκτική. Με την απόλυση του Κόμεϊ ο Τραμπ έγινε ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος, μετά τον Ρίτσαρντ Νίξον, που απέλυσε επικεφαλής επίσημης έρευνας για στενό κύκλο συνεργατών του προέδρου, αλλά ίσως και για τον ίδιο. 

 

Μέχρι εκείνη τη στιγμή η έρευνα είχε ήδη οδηγήσει τον Κόμεϊ στο συμπέρασμα για μια «περιέργως στενή εγγύτητα» με τη Ρωσία δύο εκ των στενών συμβούλων του Τραμπ, του Ρότζερ Στόουν και του Πολ Μάναφορτ. Ο διευθυντής του FBI είχε ήδη ζητήσει επιπλέον πόρους για τις έρευνές του. Στο μεταξύ ο Μάικ Φλιν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, είχε αναγκαστεί σε παραίτηση καθώς αποδείχθηκε ότι είχε πει ψέματα για τις σχέσεις του με τη Ρωσία.

Το πράγμα άρχισε να χοντραίνει κι άλλο στις 16 Μαΐου. Οι «New York Times» αποκάλυψαν ότι ο Κόμεϊ είχε κρατήσει λεπτομερές memo καταγράφοντας μία συζήτηση που είχε μαζί του ο Τραμπ τον Φεβρουάριο. Εκεί ο Τραμπ του είχε ζητήσει να διακόψει τις έρευνες στην υπόθεση του Μάικ Φλιν για την εμπλοκή με τη Ρωσία. Κάτι, δηλαδή, που μπορεί να συνιστά παρακώλυση της Δικαιοσύνης από τον πρόεδρο των ΗΠΑ! Λίγο μετά, στο CNN, αναφέρθηκε ότι αυτές οι καταγραφές του Κόμεϊ μπορεί και να είχαν τη μορφή ηχογραφήσεων.

 

Ο Κόμεϊ, όπως λέγεται, έχει φροντίσει να διαθέτει λεπτομερές αρχείο, με καταγραφές όλων των συνομιλιών του με τον Τραμπ.

Μετά την απόλυση ο Τραμπ απείλησε μέσω Twitter: «Ο Τζέιμς Κόμεϊ καλύτερα να ελπίζει ότι δεν υπάρχουν κασέτες με τις συνομιλίες μας πριν αρχίσει τις διαρροές στον Τύπο». Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τζον ΜακΚέιν δήλωσε ότι τα σκάνδαλα του προέδρου Τραμπ είναι «μεγέθους και κλίμακας Γουότεργκεϊτ».