Δεν έχει κλείσει ούτε ένα εξάμηνο από την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ και ο νέος πρόεδρος έχει βαλθεί να αλλάξει καθετί που θυμίζει την πολιτική Ομπάμα. Είτε πρόκειται για το Obamacare είτε για σπουδαίες διεθνείς συμφωνίες, όπως αυτές με την Κούβα και το Ιράν, ο Τραμπ προσπαθεί να αλλάξει την πολιτική Ομπάμα και αυτό προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις σε διεθνές επίπεδο. 

Από τις σημαντικότερες αλλαγές στην προσέγγιση ζητημάτων διεθνούς πολιτικής είναι αυτές που εκτυλίσσονται στη Μέση Ανατολή. Ο εξοπλισμός των Κούρδων της Συρίας από το Πεντάγωνο – κάτι που η διοίκηση Ομπάμα, δικαίως λόγω του τέλους της θητείας της, δείλιασε να κάνει – αποτελεί ένα μεγάλο βήμα ώστε οι ΗΠΑ να παίξουν πιο καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σκηνικού στη Μέση Ανατολή, αλλά κυρίως να έχουν λόγο την επόμενη μέρα στη Συρία. Κατόπιν, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η νέα προσέγγιση που ακολουθεί ο Τραμπ για το Ιράν.

 

 

Ήδη από την προεκλογική εκστρατεία ο Τραμπ είχε καταφερθεί εναντίον της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν. Μάλιστα στα μέσα Μαΐου το Κογκρέσο επέβαλε νέες κυρώσεις στην Τεχεράνη για δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων, ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αναλυτών, οι κυρώσεις είχαν τυπικό χαρακτήρα. Κοινή πεποίθηση είναι πως τα μηνύματα που στέλνει ο Τραμπ στο Ιράν είναι… ανάμεικτα. 

Ωστόσο, σε μια τακτικά σωστή πολιτική κίνηση, ο Τραμπ κήρυξε «πόλεμο» στο Κατάρ, ένα από τα κράτη – συμμάχους του Ιράν στην περιοχή. Άρχισε, έτσι, έναν διαφορετικό «πόλεμο δι’ αντιπροσώπου» (war by proxy) στην Τεχεράνη με στόχο να την αποδυναμώσει. 

 

Είναι γνωστό πως η επίσκεψη Τραμπ στη Σαουδική Αραβία στα τέλη Μαΐου συνέβαλε σημαντικά στην εκδήλωση της τρέχουσας διπλωματικής κρίσης με το Κατάρ. Δεν είναι τυχαίο το ότι η απόφαση των αραβικών κρατών κατά του εμιράτου ήρθε στις 5 Ιουνίου. 

 

Η επικρατέστερη άποψη υποστηρίζει πως η Σαουδική Αραβία ενθαρρύνθηκε από την αρνητική στάση του Τραμπ έναντι του Ιράν και της τρομοκρατίας και αποφάσισε να «ξεκαθαρίσει» το τοπίο με το Κατάρ, το οποίο επιμένει να συμμαχεί με το Ιράν. 

 

Επιπλέον μπορεί να θεωρηθεί πως η κρίση αποτελεί πολύ καλή ευκαιρία ώστε, τυπικά, να αποστασιοποιηθούν οι υπόλοιπες αραβικές χώρες από το ζήτημα της χρηματοδότησης της ισλαμικής τρομοκρατίας – είναι γνωστό πως η Σαουδική Αραβία χρηματοδότησε στο παρελθόν και συνεχίζει να χρηματοδοτεί τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το ISIS. Σκοπός των αραβικών κρατών είναι το Κατάρ να σταματήσει να στηρίζει το σιιτικό Ιράν, το οποίο θεωρούν απειλή για τα συμφέροντά τους στην περιοχή.

 

 

Είναι γνωστό πως η Σαουδική Αραβία εδώ και χρόνια αντιμετωπίζει με υποτέλεια τα γειτονικά της κράτη. Ωστόσο το Κατάρ διαφοροποιήθηκε λόγω του ότι επέλεξε να εκμεταλλευτεί το κοίτασμα φυσικού αερίου που έχει. Το κοίτασμα αυτό – που είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο – το μοιράζεται με το Ιράν. Η συμμαχία, λοιπόν, των δύο κρατών είναι λογική και αναμενόμενη. Η συμμαχία αυτή, όμως, ενόχλησε τα υπόλοιπα σουνιτικά μουσουλμανικά κράτη της περιοχής. 

 

Παραδοσιακά το Κατάρ υποστηρίζει ισλαμικά κινήματα με ευρεία λαϊκή απήχηση. Έτσι έχει χρηματοδοτήσει στο παρελθόν τους Ταλιμπάν και εξακολουθεί να στηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και τη Χαμάς στην Παλαιστίνη. Την περίοδο της «Αραβικής Άνοιξης» το Κατάρ ενίσχυε τους ισλαμιστές κάθε χώρας που είχε εξεγερθεί. Ποτέ όμως – ούτε στη διπλωματική κρίση του 2014 – δεν εγκατέλειψε το Ιράν. Και αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουν οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία. 

 

Αναπόδραστα η πολιτική των ΗΠΑ για το Ιράν και το Κατάρ βάζει στο κάδρο και την Τουρκία, το τρίτο μέρος μιας ενδιαφέρουσας συμμαχίας στην περιοχή. Άγκυρα και Ντόχα είναι οι στενότεροι περιφερειακοί σύμμαχοι και μοιράζονται πολλές κοινές αντιλήψεις. 

 

Στηρίζουν τη Χαμάς στη Γάζα. 

Στη Συρία, πέραν του ISIS, ενίσχυσαν και την Al Nusra.

Στην Αίγυπτο εξακολουθούν να υποστηρίζουν τον πρόεδρο Μόρσι και προσέφεραν καταφύγιο σε πολλούς Αδελφούς Μουσουλμάνους μετά την ανατροπή Μόρσι στην Αίγυπτο. 

Η Τουρκία συνεχίζει να παρέχει ασφαλές καταφύγιο στους τζιχαντιστές του ISIS στα νότια εδάφη της.

Ο εμίρης του Κατάρ ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που τηλεφώνησε στον Ερντογάν το βράδυ του πραξικοπήματος για να του παράσχει βοήθεια και συμπαράσταση. 

 

Και μπορεί η αντιπαράθεση των σουνιτικών κρατών της περιοχής με το σιιτικό Ιράν να μην είναι καινούργια, έχει ωστόσο μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πώς θα «ξεδιπλωθεί» στο σύνολό της η πολιτική Τραμπ στη Μέση Ανατολή. Οι κινήσεις του Αμερικανού προέδρου αποτελούν αυτή τη στιγμή τον αστάθμητο παράγοντα στη διαμόρφωση πολιτικής στη Μέση Ανατολή.

 

Βλέπουμε, όμως, πως η αμερικανική διοίκηση προτιμά να τηρεί αποστάσεις από τον πρόεδρό της ή, ακόμη χειρότερα, να προσπαθεί να συγκρατήσει τον… αυθορμητισμό του. Ήδη στην περίπτωση του Κατάρ, αν και ο ίδιος προσωπικά συνεχάρη τους Άραβες για το εμπάργκο στην Ντόχα, το Πεντάγωνο ήταν πολύ πιο προσεκτικό και τήρησε αποστάσεις, χωρίς να γίνεται καμία στιγμή συζήτηση για τη μεταφορά της αμερικανικής στρατιωτικής βάσης που υπάρχει από το 1992 στο Κατάρ.