Συνέντευξη στην Κωστούλα Τωμαδάκη

«Πάντα καιροφυλαχτεί μια οδύνη που θα σε ανακαλέσει στη μέσα τάξη», είναι το «πιστεύω» της πολυδιαδασμένης συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη, η οποία σε δύσκολους, καταθλιπτικούς καιρούς έρχεται να μας υπενθυμίσει τα ουσιώδη.

Συνέντευξη στην Κωστούλα Τωμαδάκη

«Πάντα καιροφυλαχτεί μια οδύνη που θα σε ανακαλέσει στη μέσα τάξη», είναι το «πιστεύω» της πολυδιαδασμένης συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη, η οποία σε δύσκολους, καταθλιπτικούς καιρούς έρχεται να μας υπενθυμίσει τα ουσιώδη. Διαβάζοντας το νέο της μυθιστόρημα  «Ο ερωτευμένος  Πολωνός» (εκδόσεις Ψυχογιός), καταλαβαίνεις ότι είναι το πρόσχημα για  να μιλήσει για την υπαρξιακή επίγνωση και την παροδικότητα της ζωής και  συνειδητοποιείς ότι όσο οι άνθρωποι επιμένουν να χτίζουν τείχη μέσα και έξω ,τόσο η λογοτεχνία και η τέχνη επιμένει να τα γκρεμίζει αναζητώντας την ουσία της ζωής. Με μόνιμη παρουσία στη λίστα των μπεστ σέλερ, η συγγραφέας αφηγείται  ιστορίες που σε κάνουν  να αισθάνεσαι ότι δεν είσαι μόνος. Η Μάρω Βαμβουνάκη πιστεύει ότι «δεν εκπαιδευόμαστε να αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, γι’ αυτό μετά η ζωή έχει ζόρι ως άγνωστη γη». Και δεν σταματά να μας υπενθυμίζει πως «οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν ευτυχισμένοι, πως υπάρχει δικαιοσύνη, πως η ευλογία της αγάπης δεν είναι πόθος απρόσιτος ,φαντασιωτικός, αλλά μπορεί κάποτε και να συμβεί». Και αν αληθεύει ότι η μεγαλύτερη αρρώστια που μας μαστίζει ατομικά και κοινωνικά είναι η απώλεια της ψυχής (Τόμας Μουρ) τότε η Μάρω Βαμβουνάκη έχει βρει το αντίδοτο στην πτώση, ηθική και υλική:  την καθαρή ψυχή ,τη γιατρειά μέσω της τέχνης. Στη συνέντευξη που μας έδωσε με αφορμή τον «Ερωτευμένο Πολωνό» ανοίγει την ψυχή της και δεν φοβάται , δεν ντρέπεται να περιγράψει την ευτυχία.

Κυρία Βαμβουνάκη, είναι μια πρόκληση για το συγγραφέα να περιγράφει την ευτυχία; Υπάρχει κάτι σαν ντροπή …σαν αιδώς. Θέλει κουράγιο η ευτυχία στις μέρες μας; Ναι, θέλει κουράγιο και ταπείνωση η ευτυχία. Ακατανόητο εκ πρώτης όψεως, αλλά οι άνθρωποι λες και φοβούνται να ευτυχήσουν, μερικές φορές λες και ντρέπονται. Ξέρω αρκετούς που σαμποτάρουν, έστω και ασυνείδητα, τα καλά στη ζωή τους. Πολλοί παράγοντες συνεργάζονται για τέτοιες συμπεριφορές. Είναι από αυτά που θα έλεγε ο Φρόιντ «οι ψυχοπαθολογίες της καθημερινής ζωής». Πολλές φορές έχω πει σε γνωστούς μου που γκρινιάζουν: “Είσαι ευτυχισμένος και δεν το ξέρεις”. Ναι, ήταν πρόκληση να περιγράψω την ευτυχία. Συνειδητοποίησα πως είναι ασυνήθιστο! Αν είναι δυνατόν!

Στον «ερωτευμένο Πολωνό» βλέπουμε  ότι για να βρει  η ηρωίδα σας την ευτυχία  έπρεπε πρώτα να νιώσει το μεγάλο πόνο, τη συντριβή. Γιατί οι άνθρωποι χαίρονται με τις δυσκολίες, τις μαύρες στιγμές των άλλων; Γιατί έχουμε ανάγκη να αισθανθούμε πως εμείς όμως είμαστε λίγο καλύτερα! Πως υπάρχουν και χειρότερα. Κάνουμε πρόβες να αναμένουμε μια συμφορά, γιατί αν μας βρει απροετοίμαστους θα μας συντρίψει. Σπεύδουμε να συμπαρασταθούμε, με ειλικρίνεια καμιά φορά, στη δυστυχία του άλλου. Όμως η καλοσύνη, η καθαρή καρδιά, αποδεικνύονται όταν χαίρεσαι στη χαρά του.

Πόσο εύκολα δεχόμαστε πως «η Κόλαση είναι οι άλλοι..»; Κόλαση και Παράδεισος είναι οι σχέσεις μας. Μόνοι μας, ολομόναχοι, χωρίς Θεό εννοώ, γινόμαστε αγροίκοι. Μόνοι με τα ένστικτά μας και με τον τρόμο μας. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι ο μέγας Άλλος είναι ο εαυτός, δεν ξέρω, όμως, αν είναι όντως έτσι. Προϋποθέτει ένα διχασμό το εγώ και αυτό δεν είναι υγιής κατάσταση.

Πιστεύετε ότι δεν το αντέχουν όλοι το ζόρι της πραγματικότητας. Χρειάζεται δύναμη, ταλέντο, η ζωή; Δεν εκπαιδευόμαστε ώστε να αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, γι’ αυτό μετά η ζωή έχει ζόρι ως άγνωστη γη. Από την ώρα που γεννιόμαστε, οι γονείς μας απαιτούν από εμάς να γίνουμε κατά τις προσδοκίες τους. Δεν θέλουν να ανακαλύψουν τι πλάσμα στ΄ αλήθεια είμαστε. Από τη στιγμή τούτη ξεκινάει η μεθοδική απομάκρυνση από την αλήθεια μας και την Αλήθεια. Κι από την ώρα που κάποιος αρχίζει να απομακρύνεται από τον πραγματικό, τον φυσικό χαρακτήρα του, αρχίζει και η νεύρωση.

Μας υπενθυμίζετε διαρκώς στα βιβλία σας ότι η ζωή θα ήταν διαφορετική χωρίς το τέλος.. εσείς δεν φοβάστε; Χωρίς τον θάνατο εννοείτε; Μα δεν θα ήταν ζωή αυτό….Δεν είναι δυνατόν να φανταστούμε κάτι τόσο… φανταστικό! Συχνά σκέφτομαι-κι ας φοβάμαι να πεθάνω-πως δίχως τον θάνατο στην άκρη της κοσμικής μας διαδρομής θα γινόμασταν τέρατα.

Ας ξαναγυρίσουμε στον «ερωτευμένο Πολωνό» και τη Ρωξάνη, τη διάσημη ηθοποιό που εξαφανίζεται στο απόγειο της καριέρας της. Μας δίνετε την αίσθηση ότι η ηρωίδα σας, ως ηθοποιός, ζει μια εικονική ζωή που είναι ο προθάλαμος της πραγματικής ζωής. Έτσι, είναι; Αχ, είναι άραγε προθάλαμος της αληθινής ζωής η εικονική ή είναι ένα στραβός παράδρομος που σε βγάζει αλλού κι αλλού; Πάντα υπάρχει ελπίδα και τρόπος να αναζητήσει κανείς το ουσιώδες, πάντα καιροφυλακτεί μια οδύνη που θα σε ανακαλέσει στην μέσα τάξη. Όμως ευτυχώς ή δυστυχώς, είμαστε καμωμένοι πανελεύθεροι! Είναι στο χέρι μας να διαλέξουμε, να βρούμε ή να χάσουμε τη ζωή μας. Το τεράστιο πρόβλημα του ανθρώπου δεν είναι η σκλαβιά του, οι εξαρτήσεις του, όσο είναι η ελευθερία του.

Λέγεται ότι στην ηθοποιία καταφεύγουν οι φοβισμένοι. Όμως, το θέατρο δεν είναι μια υπέρβαση; Να προσπαθείς κάθε βράδυ να ξεπερνάς τα όρια σου; Πιστεύω πως αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά στο θέατρο.. Είναι καταφύγιο το προσωπείο όταν δεν αντέχεις να δεις και να δείξεις το πρόσωπό σου. Σίγουρα χρειάζεται ταλέντο και μόχθο το θέατρο, είναι μέγιστη τέχνη, αλλά για έναν άνθρωπο με κάποιες φοβίες, το να κυκλοφορεί ως γυμνή, ανοιχτή ψυχή είναι ακόμα δυσκολότερο.

Γράφετε ότι «υπάρχει σωτηρία που σε αρπάζει όταν πέφτεις». Δεν είναι λίγο ..παράδοξο, μεταφυσικό αυτό; Είναι μυστήριο, αλλά νιώθω πως ναι, κατά κάποιο τρόπο για εκείνον που μπορεί να παρατηρεί τη ζωή του προσεχτικά, συμβαίνει. Είναι απ΄ τις μεγάλες φανερώσεις του Θεού αυτό.

«Το μέλλον είναι πατρίδα τρομερή», γράφετε. Γιατί σκεφτόμαστε συνέχεια το μέλλον και δεν μας αφήνει ήσυχους; Γιατί ο άνθρωπος προέρχεται από το μέλλον του. Το παρελθόν είναι μονάχα μια περαστική ιστορία. Τα παιδικά χρόνια μας, οι γονείς, τα τραύματα, οι δοκιμασίες, έχουν μεγάλη επίδραση στο πώς εξελισσόμαστε, τίποτα όμως, δεν ακυρώνει την ελευθερία μας να τα νικήσουμε, να τα υπερβούμε, να επωφεληθούμε κι απ΄το χειρότερο ακόμα, να επιλέξουμε πού θα πάμε, αν θα μείνουμε ή θα φύγουμε. Το μέλλον, η δυνατότητα, η ελπίδα ανάμεσα, είναι αυτά που κινούν τη γη και τις ψυχές μας.

Πότε χάνουμε την συμπόνια μας; Όταν μισούμε τον εαυτό μας. Μη σας φαίνεται απίθανο κάτι τέτοιο, συμβαίνει πολύ συχνά.

Σας ενδιαφέρει αν κάποια από τα βιβλία σας αντέξουν στο χρόνο; Δεν το σκέφτομαι. Δεν πάει ο νους μου τόσο πέρα. Δεν ταυτίζομαι καθόλου με τα βιβλία μου. Μου αρέσει να τα γράφω, να με διαβάζουν κάποιοι, να αλληλοβοηθιόμαστε για λιγάκι. Μέχρι εκεί.

Η λογοτεχνία, η τέχνη βοηθάει τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει τη θνητότητά του; Η Τέχνη η αληθινή, η ακριβή και πολύτιμη τέχνη, είναι το απόσταγμα από όσα παλεύουμε. Η χάρη που στάζει από τα άχαρα. Το σπουδαίο, σοφό απόσταγμα από μια ζύμωση με τόσο πόνο, αγωνίες, πάθη, ευδαιμονία, έμπνευση, κι όλα όσα ζει ο άνθρωπος που όντως ζει. Πώς να μην είναι φάρμακο αυτή η εξαίσια σταγόνα;

Μια σκοτεινή ερώτηση. Ζούμε επειδή θα πεθάνουμε; Τι λέτε; Νομίζω πως ναι. Αλλά εγώ θεωρώ φωτεινή την ερώτησή σας.

Και μια ωραία σκέψη, αγαπημένη Μάρω; Θα ξαναπώ κάτι που κάπου διάβασα και μ’ άρεσε πολύ: Γεννιόμαστε με το πρόσωπο που μας χάρισε ο Θεός και με τα χρόνια αποκτούμε το πρόσωπο που μας αξίζει.

Μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο ερωτευμένος Πολωνός»:

-«Κι αν στα παραμύθια με σύντομο τρόπο θα καταλήξει ο παραμυθάς πως ”έζησαν αυτοί καλά”, θα σπεύσει αμέσως να προσθέσει ,για τον εξευμενισμό μάλλον του φθονερού , για τον εξορκισμό των μισόκαλων δαιμόνων ή του παραπονιάρη αναγνώστη: “κι εμείς καλύτερα»

-«Όμως, και ευτυχώς ,στην ιστορία της Ρωξάνης που εξαφανίστηκε, της γυναίκας που αντάμωσε τον καλότατο Γιάτσεκ, τούτο το λαμπερό επακόλουθο έχει αξία και σημασία μεγάλη. Είναι μικρόψυχο να την ακολουθήσουμε αποκλειστικά και μόνο στις μαύρες ώρες της ζωής της, στη συμφορά, στην ερημιά, στην αρρώστια, στην κατάθλιψη.Για τους ανθρώπους η ευτυχία συνήθως είναι το ποθούμενο ρευστό,μετακινούμενο. Μόλις αγκυροβολήσεις εκεί όπου με πάθος, και συχνά επί έτη και έτη ονειρεύεσαι, ο τόπος των ονείρων σου ξαναγίνεται η ουτοπία σου.»

-«…Λες και η ευτυχία μονάχα ως αναμονή και επιδίωξη βιώνεται»