Αθεράπευτη πληγή οι φυλακές Κορυδαλλού, παρά τη μικρή βελτίωση των συνθηκών κράτησης.

«Ο πολιτισμός μιας χώρας φαίνεται από το επίπεδο διαβίωσης των φυλακισμένων της»

Φιόντορ Ντοστογέφσκι

Μπαίνοντας στις φυλακές Κορυδαλλού, το πρώτο που μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος είναι αν στην ποινή της φυλάκισης περιλαμβάνεται και η καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το ερώτημα προκύπτει για τον λόγο ότι η αίσθηση μιας τραγικής καθημερινότητας πλανάται στον αέρα και οι εικόνες ανθρώπων που στοιβάζονται σαν σακιά μέσα σε χώρους πέντε επί πέντε είναι το λιγότερο απογοητευτικές για την Ελλάδα εν έτει 2017.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης δείχνουν ότι αυτόν τον μήνα κρατούνται 1.403 άνδρες στις φυλακές Κορυδαλλού, οι οποίες είναι φτιαγμένες για 1.222. Πέρυσι, την ίδια εποχή, η κατάσταση ήταν χειρότερη, αφού κρατούνταν 1.455 άνδρες σε χώρους που ήταν φτιαγμένοι για 800 άτομα. Παρά τα σημάδια βελτίωσης, το πρόβλημα παραμένει.

Ανεπαρκής φύλαξη

Σύμφωνα με πηγή, οι φύλακες των κρατουμένων δεν μπορούν να διαχειριστούν μόνοι τους μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ των τελευταίων, καθώς υπάρχουν τέσσερις βάρδιες φυλάκων και σε κάθε βάρδια υπηρετούν από ένας έως δύο φύλακες ανά πτέρυγα. Δεν επιτρέπεται να οπλοφορούν, επομένως σε περίπτωση καβγά σε μια πτέρυγα δεν γίνεται να επέμβουν. Απαιτείται να ζητήσουν ενίσχυση από συναδέλφους τους σε άλλες πτέρυγες – κάτι δύσκολο, διότι εκείνοι θα πρέπει να αφήσουν αφύλακτες τις δικές τους πτέρυγες για να βοηθήσουν -και, σε ακόμη πιο ακραίες καταστάσεις, να ζητήσουν ενισχύσεις από τα ΜΑΤ που υπάρχουν έξω από τα κτήρια των φυλακών.

Οι κρατούμενοι γενικώς δεν αντιμετωπίζονται με διακρίσεις, ωστόσο αρκετοί φύλακες φοβούνται για τη ζωή τους όταν έρχονται αντιμέτωποι με σκληρούς εγκληματίες, με αποτέλεσμα να κάνουν τα… στραβά μάτια σε διάφορα παραπτώματα, όπως η χρήση κινητού τηλεφώνου.

Το κλίμα φόβου επικρατεί ύστερα από τις πολλές επιθέσεις που έχουν δεχθεί σωφρονιστικοί υπάλληλοι είτε με εμπρησμό των οχημάτων τους (2.5.2017, 20.5.2016), είτε με τοποθέτηση βόμβας σε αυτά (11.10.2016), είτε με εκφοβισμό.

Συμφόρηση και «έκτακτα μέτρα»

Εργαζόμενος από τις φυλακές Κορυδαλλού επισημαίνει ότι ο αριθμός των κρατουμένων έχει μειωθεί, αλλά οι εγκαταστάσεις είναι παλιές, με αποτέλεσμα οι χώροι να μην επαρκούν για τους κρατουμένους. Ωστόσο ο εργαζόμενος αναφέρει ότι το βασικότερο πρόβλημα που προκαλεί συμφόρηση στις φυλακές είναι οι καθυστερήσεις στα δικαστήρια, οι αναβολές σε δίκες, η εξάντληση του χρονικού περιθωρίου της προφυλάκισης, που έχουν ως συνέπεια να συσσωρεύονται άτομα των οποίων οι δίκες εκκρεμούν, αλλά και να καθυστερεί η εκδίκαση της έφεσης.

Από την πλευρά της, ποινικολόγος επισημαίνει πως το σημαντικότερο πρόβλημα που προκαλεί συμφόρηση είναι ότι δεν εφαρμόζονται εναλλακτικά μέτρα σωφρονισμού, όπως η κοινωνική εργασία, σε έγκλειστους με μικρές ποινές. Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι ο λόγος που δεν συμβαίνει αυτό είναι ότι υπάρχει ο φόβος απόδρασης των κρατουμένων.

Ένα άλλο τρωτό σημείο είναι η μη χρήση βραχιολιού εντοπισμού, η οποία – αν και χρησιμοποιείται κατ’ εξοχήν στο εξωτερικό – στην Ελλάδα είναι εμφανώς   περιορισμένη. Ένας κατάδικος στη χώρα μας υποχρεούται να πληρώνει 13 ευρώ την ημέρα για να το χρησιμοποιεί, σύμφωνα με την ποινικολόγο.

Η Βουλή ψήφισε τον Απρίλιο του 2015 νομοσχέδιο, γνωστό και ως νόμο Παρασκευόπουλου, στο οποίο περιλαμβάνονται και έκτακτα μέτρα αποσυμφόρησης των φυλακών, με σκοπό μείωση του αριθμού των κρατουμένων. Σύμφωνα με τα μέτρα, αφήνονται ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους οι κρατούμενοι που:

♦  Έχουν εκτίσει με οποιονδήποτε τρόπο το ένα δέκατο της ποινής τους, αν η ποινή τους είναι μέχρι τρία έτη.

♦  Έχουν εκτίσει με οποιονδήποτε τρόπο το ένα πέμπτο της ποινής τους, αν η ποινή τους είναι από τρία έτη μέχρι και μεγαλύτερη των πέντε ετών.

♦  Έχουν εκτίσει με οποιονδήποτε τρόπο τα δύο πέμπτα της ποινής τους, αν η ποινή τους είναι κάθειρξη μέχρι 10 ετών.

♦Έχουν συμπληρώσει το ένα τρίτο της πραγματικής έκτισης της ποινής τους, αν η ποινή κάθειρξης ξεπερνά τα 10 έτη.

Τα άτομα που αφήνονται ελεύθερα υποχρεούνται να εμφανίζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε αστυνομικά τμήματα του τόπου διαμονής τους, αλλά δεν μπορούν να απομακρυνθούν από τον τόπο αυτόν, παρά μόνο με έγγραφη άδεια εισαγγελέα Πλημμελειοδικών. Το νομοσχέδιο θα εξακολουθήσει να ισχύει, σύμφωνα με τον υπουργό Δικαιοσύνης Σταύρο Κοντονή, αλλά αναμένεται να γίνουν αλλαγές ύστερα από μια σειρά σοβαρές δυσλειτουργίες που ήρθαν στην επικαιρότητα τους τελευταίους μήνες.

Στην υπόλοιπη Ελλάδα

Προβλήματα συμφόρησης, αλλά σε μικρότερο βαθμό, σύμφωνα πάντα με τους στατιστικούς πίνακες του υπουργείου Δικαιοσύνης, αντιμετωπίζουν και οι φυλακές Χαλκίδας (179 κρατούμενοι για 127 θέσεις), Κέρκυρας (178 κρατούμενοι για 138 θέσεις), Χίου (119 κρατούμενοι για 82 θέσεις), Τρίπολης (107 κρατούμενοι για 53 θέσεις), Νεάπολης (64 κρατούμενοι για 45 θέσεις), Ναυπλίου (317 κρατούμενοι για 273 θέσεις), Λάρισας (628 κρατούμενοι για 554 θέσεις), Κω (109 κρατούμενοι για 56 θέσεις), Κομοτηνής (170 κρατούμενοι για 162 θέσεις), Ιωαννίνων (124 κρατούμενοι για 66 θέσεις), Θεσσαλονίκης (544 κρατούμενοι για 358 θέσεις), Άμφισσας (131 κρατούμενοι για 102 θέσεις), Πάτρας (563 κρατούμενοι για 446 θέσεις), Νιγρίτας (374 κρατούμενοι για 360 θέσεις) και Μαλανδρίνου (440 κρατούμενοι για 431 θέσεις).

Να σημειωθεί ότι τα κρατητήρια όλης της χώρας διαθέτουν χώρους για την κράτηση 9.815 ατόμων ενώ ο συνολικός αριθμός των κρατουμένων σ’ όλη τη χώρα ανέρχεται μέχρι στιγμής σε 9.848.

Οι καταδίκες της Ελλάδας

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχει καταδικάσει επανειλημμένα την Ελλάδα για παράβαση του άρθρου 3, που προβλέπει ότι κανένα πρόσωπο δεν υποβάλλεται σε βασανιστήρια, σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή σε τιμωρία.

Ειδικότερα, από τις 53 καταδικαστικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ μέχρι το 2014 εις βάρος της Ελλάδας η μία εντάσσεται στα βασανιστήρια, ενώ οι υπόλοιπες 52 αφορούν την απαγόρευση της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης. Η πιο πρόσφατη απόφαση του ΕΔΔΑ, στις 20 Ιανουαρίου του 2017, καταδικάζει την Ελλάδα για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση κρατουμένων στον Κορυδαλλό.

Ο προσφεύγοντες κατήγγειλαν τον υπερπληθυσμό κρατουμένων στις φυλακές – 2.400 κρατούμενοι σε χώρους για 800 άτομα -, τις πολύ κακές συνθήκες υγιεινής, την έλλειψη επίπλων και θέρμανσης στα κελιά και την αφόρητη μυρωδιά από απορρίμματα που ρίχνονταν στον προαύλιο χώρο, έξω από τα παράθυρα των κελιών των κρατουμένων.