Τι μας είπε ο απερχόμενος πρόεδρος του οργάνου… βασανιστηρίων της ελληνικής κοινωνίας; Ότι το εκλογικό αποτέλεσμα στην Γερμανία δεν θα επηρεάσει καθόλου το ελληνικό ζήτημα, καθώς «οι εκλογές σε μια χώρα της ευρωζώνης δεν μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις του Eurogroup».

 

Είπε επίσης ότι ο στόχος είναι η τρίτη αξιολόγηση να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου, ότι δεν βλέπει κανένα λόγο να μην είναι αισιόδοξος για την εκτέλεση του προϋπολογισμού (κάτι που σημαίνει ότι κατά τη δική του εκτίμηση δεν θα χρειαστούν νέα μέτρα) και ότι η πρόθεση και των ευρωπαϊκών θεσμών είναι, το καλοκαίρι του 2018, να επιτευχθεί μια «καθαρή έξοδος» της Ελλάδας από το μνημόνιο. 

Ούτε καν η διαδικασία επιτήρησης που θα υπάρξει τα επόμενα χρόνια δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί, κατά τα λεγόμενα του Γερούν. Μια… τυπική διαδικασία θα είναι, υποστήριξε, η οποία προβλέπεται από το καταστατικό του ESM και στην πραγματικότητα λειτουργεί ως μηχανισμός προειδοποίησης σε περίπτωση που… κάτι δεν πάει καλά.

 

Κάπου εδώ σταματάνε οι δηλώσεις συμπαράστασης και αναγνώρισης των κόπων του ελληνικού λαού και αρχίζει η… πραγματικότητα. Προφανώς, ο Ολλανδός πολιτικός, κατά την τελευταία – εκτός συνταρακτικού απροόπτου βέβαια – επίσκεψή του στην Αθήνα πριν παραχωρήσει τη θέση του προέδρου του Eurogroup, δεν είχε κανένα λόγο να γίνει κακός με τους Έλληνες (σ.σ.: οι δηλώσεις περί κατασπατάλησης χρημάτων σε ποτά και σε γυναίκες έχουν γραφεί στην Ιστορία, αν και ο Ντάισελμπλουμ θα ήθελε να τις ξεχάσει). 

 

Δεν είναι καν δεδομένο ότι θα βρίσκεται στη θέση του όταν το Eurogroup θα αποφασίζει για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης και είναι βέβαιο ότι θα βρίσκεται σε άλλο πόστο όταν θα γίνεται το μεγάλο παζάρι για το μέλλον της Ελλάδας μετά το τρίτο μνημόνιο. 

 

Ότι άνοιξε μεγάλο θέμα με τις τράπεζες, το οποίο ο ίδιος ο πρόεδρος του Eurogroup επιχείρησε να το περάσει στα… ψιλά. Τη Δευτέρα, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, ο Ντάισελμπλουμ ερωτήθηκε σχετικά με το αν θα πρέπει να γίνει ποιοτικός έλεγχος στο δανειακό χαρτοφυλάκιο των τραπεζών ή αν θα πρέπει να γίνουν νέα stress tests. 

 

Δεν απάντησε στο τεχνικό σκέλος του ερωτήματος – δεν είναι η δουλειά του άλλωστε –, ωστόσο έβγαλε την «είδηση»: θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι βιώσιμες πριν από τη λήξη του προγράμματος (σ.σ.: της τρίτης δανειακής σύμβασης). Αυτό σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν σε έναν βαθμό το δίκαιο του αιτήματος του ΔΝΤ να γίνει επανέλεγχος των τραπεζών «εδώ και τώρα». 

 

Με τα μέχρι τώρα δεδομένα και με βάση τα όσα είπε και ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο έλεγχος θα αρχίσει τον Φεβρουάριο του 2018 και θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2018. Συνεννοήσεις με το ΔΝΤ έχουν γίνει. Δεν είναι ακόμη σαφές αν οι δύο πλευρές – ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ουάσιγκτον – έχουν καταλήξει σε συμφωνία που ικανοποιεί την πλευρά του Ταμείου, ωστόσο όλα δείχνουν ότι ο έλεγχος των τραπεζών είναι ήδη στην ατζέντα. 

 

Όπως προέκυψε και από την απάντηση του Ντάισελμπλουμ, η νέα ρητορική ορίζει ότι θα πρέπει να είμαστε σίγουροι για την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι τράπεζες πριν κλείσει το τρίτο πρόγραμμα (σ.σ.: κάτι που σημαίνει ότι ο κουμπαράς του ESM για την Ελλάδα, στην οποία θα λιμνάζουν τότε περισσότερα από 35 δισ. ευρώ, θα χαθεί οριστικά).

Θεωρητικά, αν χρειαστούν νέα κεφάλαια για τις τράπεζες – κάτι που με τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν πρόκειται να φανεί πριν από το καλοκαίρι –, θα μπορούν να αντληθούν πόροι από τα κονδύλια που έχουν εγκριθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Από τα 25 δισ. ευρώ που προορίζονται για τις τράπεζες, προς το παρόν έχουν αξιοποιηθεί περίπου τα 5 δισ., ενώ η συζήτηση για το τι θα γίνει με τους αδιάθετους πόρους για τις τράπεζες εκκρεμεί. 

Σε κάθε περίπτωση το μέλλον των τραπεζών θα αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των θεσμών στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης, αν και όλα δείχνουν ότι παρασκηνιακά συνεχίζονται οι διεργασίες – και μάλιστα σε πλήρη επαφή με το ΔΝΤ – προκειμένου η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να μην αποτελέσει λόγο καθυστέρησης της τρίτης αξιολόγησης.

 

Από την πλευρά της Αθήνας, αλλά και των ευρωπαϊκών θεσμών, υπάρχει ένα σοβαρό επιχείρημα απέναντι στην απαίτηση του ΔΝΤ οι έλεγχοι να γίνουν το συντομότερο δυνατόν. Σε αυτή τη φάση δεν υπάρχουν στοιχεία για το πώς μπορούν να αποδώσουν οι νέες πολιτικές, ειδικά αυτές που αφορούν στην αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων (π.χ. νέος πτωχευτικός κώδικας, εξωδικαστικός συμβιβασμός, κώδικας δεοντολογίας κ.λπ.).

 

Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα στην τρίτη αξιολόγηση, αλλά και γενικότερα στα ελληνικά αιτήματα, από τις… καραμπόλες που θα προκύψουν λόγω του αποτελέσματος των γερμανικών εκλογών. Με βάση τα όσα υποστηρίζει ο Ντάισελμπλουμ, οι εκλογές σε μια χώρα δεν μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις του Eurogroup. 

 

Ο πρόεδρος του Eurogroup δεν είπε τίποτε περισσότερο από το τυπικό και το γράμμα του νόμου. Στην ουσία, όμως, η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης και η θέση της λειτουργεί καταλυτικά στους κόλπους της Ευρωζώνης. Με το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής δυνάμεις που μάλλον δεν τάσσονται υπέρ των ελληνικών αιτημάτων ενισχύθηκαν και αυτή τη στιγμή δεν είναι ξεκάθαρο πώς αυτό θα αποτυπωθεί εντός της γερμανικής κυβέρνησης. 

 

Δεδομένου ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δεν θα συνεχίσει πλέον ως υπουργός Οικονομικών, τα ερωτήματα είναι:

 Θα υπάρξει παιχνίδι καθυστέρησης μέχρι να συγκροτηθεί η νέα γερμανική κυβέρνηση; 

 Θα έρθουν οι επικεφαλής των θεσμών έγκαιρα στην Αθήνα; 

Αυτά τα ζητήματα δεν είναι αποτυπωμένα σε αποφάσεις του Eurogroup και εξαρτώνται από πολιτικές ισορροπίες, οι οποίες τώρα διαμορφώνονται. Ιδού ένα θεωρητικό παράδειγμα, το οποίο όμως μπορεί να το βρούμε μπροστά μας:

Η ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από μια πρόβλεψη. Θα κλείσει ο προϋπολογισμός του 2018 με πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% χωρίς να ληφθούν νέα μέτρα ή όχι; Όταν η συζήτηση γίνεται επί μιας πρόβλεψης, οι απαντήσεις δεν είναι μετρήσιμες, άρα το υποκειμενικό στοιχείο είναι ιδιαίτερα έντονο. Η «γραμμή» που θα τηρήσουν τα κλιμάκια εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις οδηγίες που θα πάρουν από τους ανωτέρους τους. 

 

Να λοιπόν πώς μπορεί να επηρεαστεί η τρίτη αξιολόγηση. Αν αποφασιστεί να τηρηθεί σκληρή στάση, η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με αιτήματα για λήψη πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων εντός του 2018 ή για πρόωρη μείωση των συντάξεων σε σχέση με την προγραμματισμένη ημερομηνία της 1.1.2019.

 

Ο προϋπολογισμός του 2018 θα πρέπει να γίνει «άνω – κάτω» μετά την τρύπα που άνοιξε στα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων. 

Τα περισσότερα από τα 95 προαπαιτούμενα, κάτι που υποστήριξε και ο Ντάισελμπλουμ, έχουν τεχνικό χαρακτήρα. Δηλαδή αφορούν θέματα εφαρμογής πολιτικών που έχουν ήδη συμφωνηθεί και δεν απαιτούν πολιτική διαπραγμάτευση ανάλογη με αυτή που έγινε στο πλαίσιο της πρώτης (βλέπε κόφτη) ή της δεύτερης αξιολόγησης (βλέπε νέα μέτρα ύψους περίπου 4 δισ. ευρώ). 

 

Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι όλα τα ζητήματα θα λυθούν σε επίπεδο… τεχνικών κλιμακίων. Η τρίτη αξιολόγηση περιλαμβάνει το καθοριστικό ζήτημα του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς. Η ελληνική πλευρά θα προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το επιχείρημα ότι και το 2017 θα κλείσει με υπέρβαση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος. Ήδη, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης ανέφερε ότι η χρονιά θα κλείσει με πρωτογενές πλεόνασμα 2,1-2,2%, δηλαδή πάνω από τον μνημονιακό στόχο του 1,75%. Παρ’ όλα αυτά, οι θεσμοί αναμένεται να βάλουν στο τραπέζι κρίσιμα ζητήματα, με πρώτο και σημαντικότερο τα «ποιοτικά» προβλήματα του προϋπολογισμού. 

 

Η υστέρηση στα έσοδα από την άμεση φορολογία, και ειδικά τον φόρο εισοδήματος, θα εκληφθεί ως ένα τέτοιο ποιοτικό πρόβλημα, καθώς αυτομάτως γεννάται το ερώτημα: Αν το 2017 οι φορολογούμενοι βρήκαν τρόπο να αποκρύψουν φορολογητέα ύλη άνω του 1 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων να εμφανίσουν έως το τέλος του χρόνου υστέρηση περίπου 1 δισ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο, τι ακριβώς θα γίνει του χρόνου; 

 

Μπορεί το πρόβλημα φέτος να καλύπτεται, ειδικά από τις καλύτερες του αναμενομένου επιδόσεις των ασφαλιστικών ταμείων, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει αντίστοιχο ζήτημα και του χρόνου. Είναι προφανές ότι μέχρι τις 21 Νοεμβρίου, οπότε θα πρέπει να κατατεθεί ο προϋπολογισμός στη Βουλή, το οικονομικό επιτελείο θα πρέπει να φέρει τα πάνω κάτω στις προβλέψεις του μεσοπρόθεσμου, ώστε το τελικό προϊόν που θα προκύψει ως προϋπολογισμός του 2018 να δίνει πειστικές απαντήσεις στις αμφισβητήσεις των θεσμών. 

Θα υπάρξουν και άλλα θέματα, όπως με τα έσοδα από τις κατασχέσεις και τις ρυθμίσεις που θα θεωρηθούν μη επαναλαμβανόμενα. Εκεί εμείς θα πρέπει να πείσουμε ότι την επόμενη χρονιά η ανάπτυξη θα είναι ισχυρή και θα φέρει αύξηση των έμμεσων φόρων, μείωση της ανεργίας και, κατά συνέπεια, αύξηση των εσόδων και από τις ασφαλιστικές εισφορές. Η μάχη είναι μπροστά και θα είναι δύσκολη.